Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan psikoloji dersinin bir bölümüdür. Eğitmen, edimsel koşullanmanın ilkelerini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Videoda edimsel koşullanmanın beş temel kavramı ele alınmaktadır: sönme, kendiliğinden geri gelme, alışma, alışkanlık kazanma ve zamanlama ilkesi. Eğitmen, her bir kavramı Skinner'ın fare deneyi ve günlük hayattan örneklerle (Instagram beğeni alma, asansör düğmesi basma, telefon sorunları, aile ilişkileri, çocuk yetiştirme) açıklamaktadır.
- Video, klasik koşullanma ile edimsel koşullanma arasındaki farkları vurgulamakta ve sönme patlaması kavramını detaylı şekilde ele almaktadır. Ayrıca, sönen davranışın kendiliğinden geri gelip gelmeyeceği konusuna da değinilmektedir. Video, genelleme, ayırt etme ve pekiştireçler konularının gelecek derslerde anlatılacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:03Edimsel Koşullanmanın İlkeleri
- Edimsel koşullanmanın binbeşyüz tane ilkesi bulunmaktadır.
- Edimsel koşullanmayı iyice oturtup sonra yola devam edilecektir.
- 00:27Sönme Kavramı
- Edimsel koşullanmanın ilkelerinden birincisi sönme (deneysel çözüm) kavramıdır.
- Sönme kavramı klasik koşullanma ve edimsel koşullanma için farklı anlamlara sahiptir.
- 00:50Klasik Koşullanmanın Sönmesi
- Klasik koşullanmanın sönmesi, koşullu uyarıcının tekrar nötr uyarıcı haline dönmesidir.
- Klasik koşullanmanın sönmesi sonucunda koşullu uyarıcı nötr uyarıcı haline gelir ve sönme patlaması yaşanmaz.
- Klasik koşullanmanın sönmesi doğrudan bir azalmadan bahsedilir.
- 01:49Edimsel Koşullanmanın Sönmesi
- Edimsel koşullanmanın sönmesi, ödül ortamdan çıktığında davranışın önce daha da artmasıdır.
- Edimsel koşullanmanın sönmesinde sönme patlaması yaşanır ve sonrasında davranış azalır.
- Klasik ve edimsel koşullanmanın sönmesi bir nevi vazgeçmedir ve davranışın sıklığı azalır.
- 02:42Örnek
- Fare pedala bastığında arkasından yiyecek gelir.
- Yiyecek pekiştireçtir, pedala basma ise tepkinin kendisidir.
- 02:57Edimsel Koşullanmanın Sönmesi
- Fare pedala bastığında yiyecek gelmediğinde, başlangıçta daha çok pedala basar, ancak ödül gelmezse davranışın sıklığı azalır.
- Edimsel koşullanmanın sönmesinde davranış azalmadan önce önce daha da artar, bu duruma "sönme patlaması" adı verilir.
- Koşullanma zınk diye sönmez, ortadan kalkmaz bir süreçtir; fare pedala basmaktan vazgeçtiğinde koşullanma ortadan kalkmış olur.
- 04:12Sönme Patlaması Örnekleri
- Maymunlarda yapılan deneylerde, butona basıp muz alırken, muz gelmezse önce daha çok basar, sonra vazgeçer.
- Bir çiftte, kız çocuğu bırakıp gittiğinde, çocuk mesaj atar, cevap gelmezse daha çok mesaj atar, arar, kapısına gider, ancak cevap gelmezse vazgeçer.
- Instagram'da like'lar, fotoğraf paylaşıldığında beğeni alındığında davranışın devamlılığını sağlar, ancak beğeni gelmezse davranış azalır.
- 06:43Beynin Ödül Merkezleri
- Edimsel koşullanmada beynimizde ödül merkezleri vardır; ödül geldikçe dopamin, oksitosin ve serotonin gibi mutluluk hormonları salgılanır.
- Bu hormonlar salgılanmadığında insanlar depresyona girer veya üzüntülü olurlar.
- Bir davranıştan sonra ödül almamız beynimizde bu tür hormonların salgılanmasını arttırır ve kendimizi mutlu hissediyoruz.
- 07:57Sönme Örnekleri ve Klasik Koşullanma ile Farkı
- Asansör düğmesine basıp asansör gelmediğinde, önce daha çok basar, sonra vazgeçer.
- Eskiden PTT'de jeton atıp telefon konuşamadığında, önce daha çok basar, sonra vazgeçer.
- Bir insana iyi davranıp, o da sana iyi davranmadığında, bir, iki, üç yemişim diyerek dönüyorsun.
- 10:08Sönme Patlamasının Önemi
- Davranışlarımızın arkasından bizi mutlu eden şeyler geldiğinde o davranışa devam ediyoruz, kendimizi mutsuz hissettiğimizde ise o davranıştan kaçınma durumu ortaya çıkar.
- Edimsel koşullanmanın sönmesinde davranış sönmeden önce daha da artar, bu durum "sönme patlaması" olarak adlandırılır.
- Sönme patlamasında, ödül ortamdan çıkarıldığında davranış önce artar, sonra azalır; klasik koşullanmada ise davranış doğrudan azalır.
- 13:49Kendiliğinden Geri Gelme
- Kendiliğinden geri gelme, ortamda ödül olmamasına rağmen umut dünyası ya gelirse mantığıyla davranışın tekrarlanmasıdır.
- Örnek olarak, kız arkadaşına cevap alamadığında tekrar yazmak veya asansörün çalışmadığı halde tekrar basmak kendiliğinden geri gelmedir.
- Klasik koşullanmanın kendiliğinden geri gelmesi koşulsuz uyarıcı olmamasına rağmen tepkinin yeniden ortaya çıkması iken, edimsel koşullanmada ödül olmamasına rağmen davranışın tekrar yapılmasıdır.
- 15:26Alışma
- Alışma, ortamda ödül olmasına rağmen tepkinin azalmasıdır ve ödüle alışmaktır.
- Sürekli bir davranışın arkasından ödül geldiğinde, o noktadan sonra ödül anlamını kaybeder.
- Pavlov'un deneyinde fare pedala bastığında yiyecek geldiğinde, sürekli yiyecek verildiğinde tepki azalmaya başlar.
- 18:14Alışmanın Önemi
- Her davranıştan sonra sürekli ödül vermek, o davranışın anlamını yitirmesine neden olur.
- Nezaketli davranışları sürekli yapmak, bu davranışların ayrıcalık niteliğini kaybetmesine neden olur.
- Alışmanın önüne geçmek önemlidir, aksi takdirde değerli davranışlar anlamını kaybeder.
- 22:00Alışkanlık Kazanma
- Alışkanlık kazanma, bir davranışın artık otomatik hale gelmesi ve öğrenmenin en tepe noktasıdır.
- Alışkanlık kazanma zihinsel ve psikomotor olmak üzere iki türlü olabilir.
- Psikomotor alışkanlıklar yeni öğrenmeye direnç göstermemize sebep olabilir, örneğin düşünmeden arabayı kullanabilmek.
- 23:26Zamanlama İlkesi
- Edimsel koşullanmada tepkiden sonra gelen pekiştiricinin hemen gelmesi gerekir.
- Tepki yapıldıktan sonra hemen akabinde ödül ya da cezanın gelmesi gerekir ki kişi o davranışına devam etsin ya da etmesin.
- Zamanlama ilkesi, tepkiden sonra gelen pekiştirecin zamansal yakınlığını ifade eder.