Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademisyen tarafından verilen edebiyat ve iktisat semineri serisinin açılış dersidir. Konuşmacı, 400 yıllık bir zaman çerçevesinde iktisadi düşünce ve edebi eserlerdeki iktisadi meseleleri incelemektedir.
- Seminer, "modernlik = kapitalizm + ulus + birey" formülünü temel alarak, edebi eserlerdeki iktisadi meseleleri analiz etmektedir. İçerikte Don Kişot'tan başlayarak Türk edebiyatındaki "Mai ve Siyah" ve "Sinekli Bakkal" gibi eserler incelenmekte, ulusal kimlik oluşturma süreci, eşyanın tarihsel önemi ve kapitalizm kavramının üçlü ayrımı (kapital, kapitalist, kapitalizm) ele alınmaktadır.
- Seminerde ayrıca Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa'daki siyasi yapılar arasındaki farklılıklar, ulusal kimlik oluşturma sürecinde unutma ve yeni mitlerin oluşturulması, eşyanın tarihsel rolü ve liderlerin bu süreçteki etkisi gibi konular da işlenmektedir. Ders, merkantilizm konusuna geçiş yapılacağı ve kağıt para kavramının önümüzdeki hafta işleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:09Edebiyat ve İktisadın Bir Araya Getirilmesi
- Edebiyat ve iktisat, gündelik hayatta bir araya getirmekte zorlandığımız iki disiplindir.
- Edebiyat hayal ve kurgu ile ilgiliyken, iktisat daha çok gerçek ve edepsizlikle ilgilidir.
- İktisadi hayat giderek sözelleşiyor ve bir anlatıya dönüşüyor, bu da iktisat ve edebiyatı bir araya getiriyor.
- 01:57Kapitalizmin Sözelleşmesi
- Ford Motor Company gibi eski ve mal varlığı zengin şirketlerin piyasa değeri, Apple ve Amazon gibi genç şirketlerin piyasa değerinin çok altında.
- Kapitalizm artık geleceği emen bir sisteme dönüşmüş, piyasa değeri geleceğin şirketlerini değil, bugünkü şirketleri satın almaz.
- Bitcoin gibi coinler, zenginlik hikayesine yatırım yapma fırsatı sunan bir noktadır.
- 04:47Sembinerin İçeriği
- Sembinerde 400 yıllık bir çerçeve çizilecek, 1600'lere kadar geri gidilecek.
- İktisadi düşünce tarihinde merkantilistler, fizyokratlar, klasik iktisatçılar ve Keynes'e kadar gelinecek.
- Don Kişot'tan başlayarak 400 yıl boyunca edebi eserlerde iktisadi meseleler nasıl algılanmış, formüle edilmiş ve anlatılmış olacak.
- 07:34Modernliğin Üç Temel Meselesi
- Modern bir insanın kavramak zorunda olduğu üç temel mesele vardır: kapitalizm, ulus devlet ve birey.
- Kapitalizm, en azından daha önceki ekonomik yapılardan ayıran temel özelliklerini anlamaya çalışılacak.
- Ulus devletlerin ne olduğu ve birey kültürel tipi anlamaya çalışılacak.
- 10:29Modernliğin Formülü
- Modernlik formülü: Modernlik = Kapitalizm + Ulus + Birey.
- Kapitalizm, daha önceki kanaat ekonomisinden farklıdır.
- Birey, insan (yaklaşandır) değil, uzaklaşandır; Tanrı'ya ve topluma ihtiyaç duymadan yaşayan varlıktır.
- 12:50Birey Kavramı
- Birey kavramının en güzel tasviri Halid Ziya Usakligil'in "Mai ve Siyah" romanında görülür.
- Romanın kahramanı Ahmet Cemil, bir birey olmaya çalışan bir şairdir.
- Birey, Tanrı'ya ve topluma ihtiyaç duymadan yaşayan varlıktır.
- 15:16Batı Romanı ve İntihar
- Batı romanında ve topluluğunda, ümidi gerçekleşmeyen bireylerin kaderi Werther'e kadar geri götürülebilir.
- Batı romanının önemli iki izliği itiraf ve intihardır ve ikisi de yüceltilen eylemlerdir.
- "Mai ve Siyah" romanda kahraman intiharın eşiğine gelir ancak annesinin sesi onu intihardan alıkoyar.
- 16:14İslami Roman ve Batıcı Düşünürler
- "Mai ve Siyah" romancımız tarafından yazılmış ilk İslami roman olarak kabul edilebilir.
- Batıcı düşünürlerin hepsini küçülterek ötekileştirmek yerine, Halit Ziya gibi düşünürlerden öğrenecek çok şeyimiz var.
- Tanpınar'ın "Sahnenin Dışındakiler" romanı, Halit Ziya'nın dönemini tasvir eder ve o toplumun içtimai jeoloji merkezinin cami olduğunu belirtir.
- 18:00Kapitalizm ve İçtimai Jeoloji Merkezi
- İçtimai jeoloji merkezi cami olan bir toplumda kapitalizm ortaya çıkamaz.
- Kapitalist bir sistemde içtimai jeoloji merkezi mabet değil, markettir, piyasadır, alışveriştir.
- Namazı aradan çıkarıyorsanız, kapitalist sistem yavaş yavaş yerleşmeye başlamış demektir.
- 19:09Sinekli Bakkal ve Toplumsal Dönüşüm
- Halide Edip'ın "Sinekli Bakkal" romanında cami kasvetlidir ve artık içtimai jeolojinin merkezi olabilecek bir yer değildir.
- Rabia, soytarının hafız kızı, içtimai jeoloji merkezini mabetten markete kaydırmaya çalışıyor.
- Rabia'nın iki yüzü vardır: kederli yüzü maziye dönük kur'an okurken, neşeli yüzü şarkı söylerken görülür.
- 25:08Sinekli Bakkal'ın Önemi
- Halide Edip "Sinekli Bakkal" romanıyla "Ey Türk, güçlü ve modern olmak istiyorsan şeytanın hakkını ver" mesajını veriyor.
- Şeytanın hakkını vermek, toplumun faaliyet merkezini mabetten markete kaydırmak demektir.
- "Sinekli Bakkal" Halide Edip'in en büyük romanı olmasa da, bu dönüşümü en iyi aktaran ve açık bırakan romanımızdır.
- 26:31Ulus ve Millet Kavramları
- Kapitalizm kanaat ekonomisi değildir, ulus millet değildir.
- Ulus, unutmayı becerebilen bir topluluktur, millet ise hatırlamayı becerebilen bir topluluktur.
- 1522'de günümüzdeki bölgede büyük bir siyasi organizasyon (Osmanlı İmparatorluğu) varken, Avrupa'da 1600 civarında 30-40 küçük siyasi organizasyon bulunmaktaydı.
- 29:55Uluslaşma Süreci ve Mitoloji
- Uluslaşma sürecinde küçük parçaları bütünleştirmek için her birinin mitolojisini ve yerel kahramanlarını yıkmak gerekiyor.
- Almanya örneğinde, 1871'den önce 40 civarında prenslik vardı ve bunlar Prusya'nın önderliğinde bir gümrük birliği kurarak, Bismarck'un yardımıyla 1871'de birleşti.
- Avrupa'da 1600'lerde 560 tane küçük siyasi organizasyon vardı ve bunları bütünleştirmek için yerel mitlerden kurtulmak ve bunların yerine Roma ve Yunan tarihinden mitler ve kahramanlar getirmek gerekiyordu.
- 32:28Türkiye'de Uluslaşma Süreci
- Türkiye ve Mısır da benzer bir süreç yaşadı; kapitalizm konsolide olduktan sonra dışarıya sirayet etmeye başladı ve bölgeden 30'a yakın devlet çıktı.
- Türkiye'de 1920'lerin sonunda ve 1930'larda antropoloji ve arkeoloji gibi milli bilimler geliştirildi.
- Anadolu'nun ana yurd olduğu ve buradaki eski sakinlerin Türk olduğu iddiası savunuldu, bu bağlamda Sümerler ve Hititler gibi eski uygarlıklarla ilişkilendirme yapıldı.
- 36:40Türkiye'nin Hafızası ve Ulusçuluk
- 2004'teki cumhurbaşkanlığı seçiminde, Cumhurbaşkanlığı'nın ilk kez doğrudan seçileceği dönemde, CHP ve MHP birleşerek AK Parti'nin adayına karşı bir aday ortaya koymaya çalıştılar.
- Bu aday ne CHP'liydi ne de MHP'liydi ve iki partinin başkanları bile adayı telaffuz edemiyordu.
- Türkiye şu anda "yarı ulus, yarı millet" bir durumda olup, bu durum hem dezavantaj hem de düşünce ve sanat için verimli bir imkan olarak görülebilir.
- 40:26İktisat ve Edebiyat İlişkisi
- Seminerin temel amacı, iktisadi meseleleri edebi eserler üzerinde incelemektir.
- Goethe'nin iktisadi kavrayışı, Adam Smith ve Karl Marx'ın düşüncelerinin çok ötesinde olduğu savunuluyor.
- İktisadi hayatın genel ve evrensel bir yönü vardır; insanların yemek, içmek, barınmak ve alışveriş etmek için bir ilişkiler ağı kurması gerekir.
- 42:17İktisat Tarihi ve Eşya
- Fernand Braudel, maddi hayat ile iktisadi hayatı ayırmış ve alışveriş etme ihtiyacı olmadan yaşanan toplumların maddi hayat seviyesinde olduğunu belirtmiştir.
- İktisadi hayat, herkesin her şeyi yapamadığı için bazı şeyleri değiştirmek zorunda kaldığı noktadan başlar.
- Braudel'e göre, insanlık tarihinin büyük sürükleyici özneleri insanlar değil, eşyalardır; ipek, baharat, çay, kahve, kakao, tuz gibi eşyaların tarihidir.
- 43:56Tarih ve Eşyalar
- Pamuk, petrol, baharat, altın ve gümüş gibi eşyalar insanları seferber eden ve peşinden koşan nesnelerdir.
- Büyük adamlar, toplulukların bu hedeflere ulaşması için en stratejik adımları atan liderlerdir.
- Tarihin esasında büyük liderlerin ferasetleri değil, onların stratejik kararları önemlidir.
- 44:50Tolstoy'nin Savaş ve Barış
- "Savaş ve Barış" iki kocaman ciltten oluşan, okumakta zorluk yaratan bir eserdir.
- Tolstoy'ya göre çar tarihin kölesidir ve Napolyon veya Rus Çarı gibi liderler hiçbir şeyi organize etmezler.
- Kutuzov gibi komutanlar, verilmiş olan kararları ahenkleştirmeye ve askerleri yüreklendirmeye çalışırlar.
- 47:02Liderlik ve Eşya
- İnsanlar eşyanın peşinde koştururken, liderler bu koşturmayı organize ederler.
- Anton Platonov, peygamberleri ve dervişleri simgelenen kişileri "büyük adam" olarak nitelendirmenin haksızlık olduğunu ve onları küçülttüğünü belirtir.
- Eşya peşinde koşmak şerefli bir iş olamaz, çünkü insanın bir tek hayatı vardır ve bunu eşya peşinde koşturmak için harcamak doğru değildir.
- 48:30Tolstoy'nin Dini Yaklaşımı
- Tolstoy dini inançlara saygılı biri olup, papazlara kızıp kısa bir İncil yazmıştır.
- Tolstoy'ye göre kutsal kitabı bilginlerin değil, sadece dindar insanların anlayabileceği, zenginliğin ve gücün bozmadığı insanların anlayabileceği bir metindir.
- İktisatın evrensel bir tarafı vardır ve son dörtyüz yılda modern iktisadi gelişmeler yeni bir çerçeve oluşturmuştur.
- 50:35Kapitalizm Kavramı
- Kapitalizm, insanlık tarihinde görülen ama nihai mükemmel formuna ulaşmamış gelişmelerin zirveye ulaşmasıdır.
- Kapital, servetin daha büyük kazanç elde etmek için kullanılma biçimidir.
- Sermaye, servetin daha büyük kazanç uğruna kullanılma biçimidir.
- 52:54Kapital ve Kapitalist Farkı
- Sermaye, servetin daha büyük kazanç elde etmek için kullanılma biçimidir.
- Kapitalist, sermayeyi sınırsızca büyütmeye çalışan adamdır.
- Kapital ve kapitalist, bütün ekonomik sistemlerde insanlık tarihi boyunca çeşitli miktarlarda mevcuttu.
- 59:42Kapitalizm Sistemi
- Kapitalizm, kapital ve kapitalistlerin olduğu bir sistemdir.
- Kapitalizmde devlet, sermaye biriktiricilerin suç ortağı haline gelir ve onların kaderini kendi geleceğine özdeşleştirir.
- Merkantilizm, kapitalizmle karşılaştırıldığında önemli bir süreçtir.
- 1:03:15Nötr Tarihçilik
- Tarihi anlamak için normatif tarihçiliği nötr ilim adamlığıyla değiştirmek gerekir.
- Bir insan yüzde yüz nötr olamaz, ancak nesnelliği koruyabilmesi önemlidir.
- Nötr olma arayışı, daha doğru bir kavrayışa götürebilir.