Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ahmet Efe Yıldız tarafından seslendirilen domatesin tarihçesi hakkında bilgilendirici bir anlatımdır.
- Video, domatesin vahşi türlerinin Güney Amerika'da yetiştiği bilgisiyle başlayıp, Avrupa'ya gelişi, Türkiye'ye giriş süreci ve İstanbul'un fethi sonrası yaşanan olayları kronolojik olarak anlatmaktadır. Özellikle Sultan Mehmet Han'ın domates kullanılarak zehirlenmeye çalışıldığı olay, Fatih'in domatesin yetiştirilmesini yasaklaması ve bu yasağın 280 yıl sonra İbrahim Müteferrika tarafından kaldırılması detaylı şekilde aktarılmaktadır.
- 00:28Domatesin Tarihçesi
- Domatesin vahşi türleri Columbus öncesi dönemde Güney Afrika'daki And Dağları ile Peru, Ekvator, Bolivya bölgeleri arasında yetiştiği düşünülüyor.
- Orta Amerika ve Meksika'ya getirilişinin kuzeye doğru yerlilerin göçüyle olduğu ve yerlilerin domates meyvesine "tomate" ismini verdiği belirtiliyor.
- Domatesin Avrupa'ya gelişi 3 Ağustos 1492'de Kristof Kolomb'un Amerika'yı keşfetmesinden sonra olmuştur.
- 01:16Domatesin Avrupa'daki Gelişimi
- Domates ilk olarak süs bitkisi olarak görülmüş ve İtalyanlar tarafından tüketilmeye başlanmıştır.
- 1800'lü yıllarda İngiltere'de seralarda süs bitkisi olarak yetiştirilmeye devam edilmiştir.
- Amerika'ya tekrar dönmesi 1780'li yıllarda gerçekleşmiş, ancak 1840'lı yıllara kadar Kuzey Amerika'da zehirli olduğu düşünülerek yaygınlaşması engellenmiştir.
- 01:48Domatesin Türkiye'ye Gelişi
- Domatesin Türkiye'ye gelişi hakkında net bilgi olmamakla birlikte, Avrupa'daki gelişimlere paralel olarak ortalama 300 yıllık bir geçmişe sahip olduğu düşünülmektedir.
- İlk dönemlerde yeşil haliyle tüketilmeye başlandığı ve "Frank Bacan'ı" diye isim verildiği kayıtlarda bulunmaktadır.
- Topkapı Sarayı'ndaki bir el yazmasında İstanbul'un fethi zamanında Sultan Mehmet Han'ın domates kullanılarak zehirlenmeye çalışıldığı öğrenilmiştir.
- 02:21Domatesin Yasaklanması ve Kalkması
- İstanbul'un fethi sonrasında kullanılmaya başlanan domates, Fatih tarafından çok sevilmekteydi.
- Bizans işbirlikçileri tarafından öğrenilmesiyle ve havaların iyi olmasıyla birlikte İznik bölgesinde özel olarak turfanda domates yetiştirilmiştir.
- Çeşnicibaşı Abbas Ağa tarafından domatesler doğranırken elinde bulunan kesiğin arasından domatesteki zehrin kana karışmasıyla kısa süre içerisinde öldüğü öğrenilmiştir.
- 03:22Domatesin Yasaklanmasının Sonuçları
- Sultan Mehmed Han, derhal ferman hazırlatıp duyurulmasını emrederek hükümdarlığı sınırlarında bulunan toprakların tamamında domates ekilmesini ve yetiştirilmesini yasaklamıştır.
- Fatih tarafından 1458 yılında Abbas Ağa adına yaptırılmış olan camideki hünkar mahfilinde bulunan süslemeler bu sebeple domates çiçekleri ile donatılmıştır.
- Domatesin yasağının kalkması yaşanan olaydan tam 280 yıl sonra matbaayı getiren İbrahim Müteferrika tarafından gösterilen çabalar sayesinde olmuştur.