Buradasın
Dinin Özü ve Kendine Yabancılaşma Üzerine Akademik Bir Sohbet
youtube.com/watch?v=SfLQWLH97mkYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Çarşamba Sohbetleri" programında Prof. Dr. İlhami Güler ile yapılan bu akademik sohbet, dinin insanın özünü oluşturma potansiyeli ve aynı zamanda insanın kendine yabancılaşma aracı olabileceği konusunu ele almaktadır.
- Video, dinin iki farklı işlevini inceleyerek başlamakta ve ardından Kur'an-ı Kerim'deki "fıtrat" kavramı üzerinden insanın yaratılışta Allah'la ilişki kurma kapasitesine vurgu yapmaktadır. Ardından yabancılaşma olgusu beş farklı şekilde ele alınmakta, mistik tecrübeler, dinsel kişilere bağlanma ve Kur'an'ın öğretileriyle özü koruma yöntemleri açıklanmaktadır. Son bölümde ise itaat kavramı ve farklı türleri incelenmektedir.
- Programda Eric From'un "Psikanaliz ve Din" kitabından örnekler verilmekte, mezheplerin rolü ve dinlerin zaman içinde kendini yenileyerek hayatta kalması gerektiği vurgulanmaktadır. Ayrıca, özü korumanın üç yolu olarak hasbi olmak, muhasibi olmak ve Allah ile canlı bir iman ilişkisi kurmak açıklanmaktadır.
- Programın Konuğu Prof. Dr. İlhami Güler
- Programın konuğu Prof. Dr. İlhami Güler, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde lisans, yüksek lisans ve doktorasını tamamlamış, yardımcı doçent ve profesör olarak görev yapmaktadır.
- İlhami Güler, otuz'a yakın kitap yayınlayan bir akademisyendir ve konusu "Dinamik Bir Öz Oluşturma ve Kendine Yabancılaşma Olarak Dini" üzerine konuşacaktır.
- Güzergahında yer alan bazı eserleri: "Allah'ın Ahlakiliği Sorunu", "Sabit Din, Dinamik Şeriat", "İslamiyet Dini", "Kur'an'ın Ahlak Metafiziği" ve "İtikattan İmana Direniş Teolojisi"dir.
- 03:12Dinin İki Yüzü
- Konunun başlığı "Dinamik Bir Öz Oluşturma Potansiyeli Olarak Din veya Kendine Yabancılaşma Aparatı ve Aracı Olarak Din" olarak belirlenmiştir.
- Din, hem dinamik bir öz oluşturma çabası hem de insanın kendine yabancılaşmanın aracı olabilir.
- İlkçağ dinleri ve şirk dinleri, insanın kendine yabancılaşmasının bir türüdür ve bunların arkasında korku, çıkar, tembellik ve kibir gibi insani sahipler yatmaktadır.
- 05:42Kur'an'da Şirk Dinlerinin Kaynağı
- Kur'an-ı Kerim, ilkel dinlerin ve şirk dininin kaynağının korku, çıkar, tembellik ve kibir olduğunu doğrulamaktadır.
- İbrahim peygamber kavmine "Siz dünya hayatında aranızda sevgi oluştursun diye Allah'tan başka putlar edindiniz" demiştir.
- İnsanlar toplumsal bir zaaf olarak kendi aralarında dayanışma ve çıkar için Allah'tan başka putlar oluşturmuşlardır.
- 07:32Dinsel Gereksinim ve Bağlanma
- Eric From'un "Psikanaliz ve Din" kitabında, herkesin bir şeye bağlanma ve yönelme anlamında dinsel gereksinmesi olduğunu belirtiyor.
- İnsan hayvanlara, ağaçlara, putlara, görünmez bir tanrı'ya, erimiş bir kişiye, şeytanca özelliklere, atalara, millete, sınıfına, partisine, paraya veya başarıya tapınabilir.
- Bağlanılan din, insanın gelişimini ve yaratıcılığını açılıp serpilmesini sağlamakta olabilir veya bunları köreltebilir.
- 09:35Dinin Önemi
- Din mi, din değil mi sorusu önem taşımamaktadır; önemli olan bağlanılan dinin insanın yaratıcılığını geliştiren mi yoksa körelten mi olduğu.
- İlkel dinler ve şirk dinlerin yanı sıra, ilahi dinlerin müntesipleri de tarihi süreç içerisinde peygamberlerinin vaz ettikleri dinamik özden koparak bu ilkel dinlerin durumuna düşebilir.
- Peygamberin olması veya tek bir tanrıya inanmak zorunlu olarak insanı orada tutmak zorunda değildir, bunun insanlara ve din yorumuna bağlıdır.
- 12:00Kur'an'da Dinin Özü
- Kur'an-ı Kerim, Allah'ın insanı yarattığında ona bir öz verdiğini belirtir; bu öz Allah'la ilişki kurabilecek kapasiteye sahiptir.
- Kur'an'da bu öz "fıtrat", "lüb-ü'l-ebab", "basiret", "fuat", "kalp", "nur" ve "ruh" gibi kavramlarla ifade edilir.
- Peygamberler, Allah'la, insanlarla, toplumla ve tabiatla ilişkiye sokarak bu özü ayık tutmaya çalışır.
- 13:14Peygamberlerin Mesajı
- Peygamberler insanın vicdanını ayık tutarak Allah'la canlı bir iman ilişkisi, insanlarla adalet ve merhamete dayanan bir ilişki, tabiatta israf etmeyecek bir ilişki sürdürmeyi amaçlar.
- Kur'an'da "misak" kavramı, Allah'ın insanlarla başlangıçta yaptığı sözü ifade eder ve bu kavram "ahit", "akit", "emanet", "dostluk", "velayet", "iman" ve "takva" kavramlarıyla aynı anlama gelir.
- Allah'ın talebi, insanlarla, toplumla, tabiatla canlı ve dinamik bir ilişki sürdürmek, tabiatın imar edilmesi ve insanların ıslah edilmesidir.
- 15:50Dinde Yabancılaşma
- Tarihi süreç içerisinde Yahudiler, Hristiyanlar ve Müslümanlar arasında dinin özünün devam etmediği görülür.
- İnsanlar beş farklı şekilde dinde yabancılaşabilir: tanrı tasavvuruyla, metinle, mezhep ve yorum yoluyla, tanrı'da ve ibadetle.
- Yanlış bir tanrı tasavvuru, insanı dinde kendi özünden uzaklaştırır; Kur'an'da Yahudilere ve müşriklere yapılan eleştiri de bu yanlış tanrı tasavvuruna dayanır.
- 18:32İslam'da Tanrı Tasavvuru
- Tarihi süreç içerisinde İslam'da iki ana hatlarıyla iki farklı Allah tasavvuru oluşmuştur: Mutezile ve Maturidiliğin geliştirdiği tasavvur ile Eş'arilerin tasavvuru.
- Mutezile ve Maturidilerin tasavvuru Kur'an-ı Kerim'in esmaül-hüsna'da ortaya koyduğu Allah kavramına daha uygun ve yakındır.
- Eş'arilerin "alim-i mutlak, mürid-i mutlak, kadir-i mutlak" tarzında oluşturdukları Allah tasavvuru, insanın iradesini büyük ölçüde ortadan kaldırmış ve insanın yaratıcı kabiliyetlerini dumura uğratmıştır.
- 22:43Mistik Tecrübe ve Yabancılaşma
- Mistik tecrübelerde (istikra, sek, vahdet, fena, ittihat, gusül, hulul) insanın Tanrı'ya katılarak kendini kaybetmesi ve yabancılaşması söz konusudur.
- Beyazıd-i Bestami, İbni Arabi, Hallaç, Mevlana ve Yunus Emre gibi mistikler kendi özlerini kaybedip Tanrı'da yabancılaşmış örneklerdir.
- Beyazıd-i Bestami'nin anlatımında, Tanrı onu kendi benliğine soktuğu ve "senden başka Tanrı yoktur" diyerek onun kimliğini ortadan kaldırdığı belirtilir.
- 25:42Tasavvuf Literatüründeki Yabancılaşma Örnekleri
- Mevlana'nın "Biz aşkın aşıklarıyız, Müslümanlar başkadır" ve Yunus Emre'nin "Balı buldum kovanın, yağma olsun" beytleri, mistisizmdeki yabancılaşma sürecini yansıtır.
- Tasavvufta insanın Tanrı aracılığıyla yabancılaşması, kendinden çıkması ve kendini yok etmesi bir süreç olarak ele alınır.
- Dinsel kişide yabancılaşma, Hazreti İsa, Hz. Muhammed gibi kişilere tanrılaştırılma ve onların aracılığıyla kendilerini yabancılaşması şeklinde gerçekleşir.
- 27:49İnsanın Özünü Koruma Yolları
- İnsanın özünü korumak için öncelikle kendi beynini koruması gerekir; hiçbir gerekçeyle bir insanın beyni ortadan kaldırılamaz.
- Allah'a doğru bir istikamet tutmak ve Allah, ahiret ve ahlak gibi üç ana kayıttan kopmamak önemlidir.
- Allah'la, öteki insanlarla ve toplumla ilişkiden kopmamak, sürekli şuurlu ve canlı bir ilişki içinde olmak gerekir.
- 29:32Kur'an'ın Öz Korunması İçin Tavsiyeleri
- Kur'an insanın görmesini, işitmesini ve akletmesini (düşünmesini) istemektedir.
- Kur'an'da teemmül, tefekkür, taakkul, tefakku, tezekkür gibi akıl kullanma konuları sıradan insanlara tavsiye edilmektedir.
- Bu tavsiyeleri uygulamazsanız, kalbiniz katılaşır, taşlaşır, paslanır, hastalanır, istikbal (kendiyle övünme), inat ve arzular ortaya çıkar.
- 31:32Yabancılaşmanın Sonuçları
- İnsan kendi özüne yabancılaştığında iki türlü sonuç ortaya çıkar: hayvanlaşma ve şeytanlaşma.
- Hayvanlaşma iki çeşittir: ya avcı hayvan (aslan, sırtlan, yılan, ayı, kurt) olur ya da av hayvanı (köle, solucan, sürü) olur.
- Solucanlaşma ve sürüleşme durumları da insanın kendi özüne yabancılaşması olarak değerlendirilir.
- 32:34Özü Korumanın Yolları
- Özü korumanın üç yolu vardır: hasbi olmak (dürüst olmak, art niyetli olmamak), muhasibi olmak (tetikte, teyakkuzda, uykusuz olmak) ve Allah ile canlı bir iman ilişkisi kurmak.
- Kur'an'da samimi olmamakla suçlananlar eleştirilirken, özü korumanın yollarından biri hasbi olmak (dürüst olmak) olarak vurgulanır.
- Muhasibi olmak, yaşarken ve insanlarla ilişkiye girerken adalet ve merhamet ilişkisinin yerine kandırma ve zulüm gelmemesi için insanın daima tetikte olması gerektiği anlamına gelir.
- 33:56Allah ile Canlı İlişki
- Allah ile canlı bir iman ilişkisi kurmak, Allah'ın insanı koruması için gerekli olan üçüncü yoludur.
- Kur'an'da "Furkan" suresinde, uyanık olanlara Allah'ın bir tevfik kabiliyeti verdiğini, "Allah kişi ile kalbi arasına girer" ifadesiyle Allah'ın yardım edeceğini belirtir.
- İlk iki şartı gerçekleştirmezseniz, Allah'la canlı bir ilişki sürdüremediğiniz takdirde yabancılaşma riski vardır.
- 34:52Yabancılaşma Riski
- Müslüman olmanın yabancılaşma garantisi olmadığını, bu konuda insanların aldatıldığını vurguluyor.
- Müslüman olmak, paraya veya başka bir şeye tapmak, kendi kendine yabancılaşma ve özünü kaybetme riskinden korumaz.
- İman ve ahlak konularında insanın kendisinin müftüsü olup kendi vicdanından fetva alması gerekir.
- 36:04İman, Ahlak ve Hukuk İlişkileri
- İslamiyet'in esası, her bir insanın Allah'la iman ilişkisi kurması ve günlük yaşamda ahlaki ilişkilerde kendi vicdanını ayık tutmasıdır.
- İman ve ahlak konularında her bir insan kendi vicdanından doğru şeyi almalıdır.
- Hukuk konularında ise (kamusal işlerde) fetvayı müftüden, kadıdan veya alimden almalıdır.
- 36:57Koruyucu Hekimlik ve Din
- Koruyucu hekimlik, her bireyin hasta olmaması için gerekli tedbirleri almasını öğretmektir.
- Din konusunda da kendi istikametimizi doğru tutmaya çalışmalıyız, karıştıracak konularda ise ehline sormalıyız.
- Dinlerin özünü koruyabilmesi için dindarlarının müminlerini ayık tutmak ve kendi yorumlarını sürekli yenilemek gerekir.
- 38:32Mezhepler ve Değişim
- Mezhepler tarihi süreç içerisinde kaçınılmaz bir şekilde ortaya çıkar, çünkü insanlar metni ve hayat koşullarını yorumlayarak dini ayakta tutmaya çalışıyorlar.
- Mezhepler sürekli yenilenmeyi gerektirir, aksi takdirde fosilleşir, dogmalaşır ve anakronik kalır.
- Bir din veya mezhep sürekli kendini yenileyemiyorsa, tarihi süreç içerisinde büyük ölçüde anakronik kalır ve müntesiplerini kaybeder.
- 40:53Dinin Kaynağı
- Toplum, tarih, gelenek, atalar, mezhep, tarikat ve cemaat dinin aracılığıyla gelir, ancak bunlar hakikatın ölçüsü veya kaynağı olmamalıdır.
- Eğer bunlar hakikatın ölçüsü haline gelirse, Budist, Hindu, Hristiyan, Yahudi ve Müslüman olmanın arasında hiçbir fark kalmaz.
- Peygamberler ve kutsal kitap, bunları hakikat ölçüsü olmaktan çıkarmıştır.
- 46:30İman ve İtikat
- İman ve itikat farklı kavramlardır; iman canlı bir şeydir, itikat ölü bir şeydir.
- İman kalbe girerek ciddi ve canlı şekilde Allah'a karşı saygı, huşu, sevgi ve itminan gibi duyguları beslemeyi gerektirir.
- Sünnilik tarihi süreç içerisinde imanını kaybederek akideye dönüşmüştür, bu da kalplerin katılaşması ve yoldan çıkmasıyla sonuçlanmıştır.
- 48:41İtaat ve İdrak
- Birine saygı duyup, onun emirlerine itaat etmek, o kişiyi idrak etmişseniz zararlı değildir.
- Önemli olan itaatin içeriğidir; idrak ederek saygıdan doğan bir itaat mi yoksa korkudan kaynaklanan kör bir boyun eğme mi?
- Yabancılaşmış insanlar kör bir itikatla boyun eğerken, müdrikesi açık olan, imanı canlı olan insanlar idrak ederek saygıyla itaat ederler.
- 49:17Müslümanlık ve İnanç
- Bazı insanlar Müslüman olduğunu söylerken amel ve itikatta zayıflıkları vardır.
- Bu tür insanlar tekfir edilemez, ancak onlara ne kadarsa o kadar muamele edilir.
- Programda dinleyicilerden gelen mesajlar ve teşekkürler paylaşıldı.
- 50:30Gelecek Program Duyurusu
- Hafta sonraki program 25 Kasım 2020'de saat 19:00'da yapılacak.
- Çarşamba Sohbetleri programında Eskişehir milletvekili ve eski Kültür ve Turizm bakanı Profesör Bir Açı, kültür siyaseti ve siyaset kültürü üzerine konuşacak.
- Cumartesi günü ise öykücü ve memleket sevdalısı Sadık Yalçın, "Tebrikler" üzerine konuşacak.