Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Milli Eğitim Bakanlığı'ndan ölçme değerlendirme uzmanı Eray Selçuk tarafından Zonguldak İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nün düzenlediği eğitimdir. 10 yıllık mesleki deneyime sahip olan eğitmen, Zoom platformu üzerinden 300 katılımcıyla gerçekleştirilen ve YouTube'da canlı yayınlanan bir eğitim sunmaktadır.
- Eğitim, çoktan seçmeli sınav sorularının nasıl hazırlanması gerektiği konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte çoktan seçmeli maddelerin yapısı, madde kökü ve seçeneklerin oluşturulması, okunabilirlik, dil kullanımı, görsel gereksizlikler, toplumsal duyarlılık ve etik kriterler gibi konular örneklerle açıklanmaktadır. Eğitmen, maddelerin doğru hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken teknik detayları ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın önerilerini paylaşmaktadır.
- Eğitimde ayrıca maddelerin zorluk seviyesini belirleyen faktörler, alan bilgisinin sağlam olması, bilimsel hatalı maddelerin iptal edilmesi, görsellerin metinle uyumlu kullanımı ve olumsuz olaylara atıfta bulunmanın yasak olduğu gibi önemli kriterler de ele alınmaktadır. Eğitmen, bir sonraki eğitimde beceri temelli maddelerin nasıl oluşturulacağını anlatacağını belirtmektedir.
- 00:12Eğitim Tanıtımı
- Milli Eğitim Bakanlığı'ndan ölçme değerlendirme uzmanı Sayın Eray Selçuk, çoktan seçmeli soru hazırlama teknikleri konusunda eğitim verecek.
- Eğitim Zoom platformu üzerinden üçyüz katılımcıyla sınırlı olarak ve YouTube kanalından canlı yayında da yayınlanacak.
- Eğitim müdür yardımcısı Sayın Erdal Yılmaz, Eray Selçuk'a teşekkür ederek ikinci eğitim olan beceri temelli kısmının 22. ayda gerçekleşeceğini belirtti.
- 03:52Çoktan Seçmeli Madde Hakkında Bilgiler
- Çoktan seçmeli madde en iyi madde değil, ancak ulusal ve uluslararası sınavlarda kullanışlı yüksek bir madde türüdür.
- Çoktan seçmeli madde, kısa zamanda çok fazla soru sorabilme, birden fazla kazanımı ölçme ve güvenilirliği yüksek olması gibi avantajlarla tercih edilmektedir.
- Çoktan seçmeli madde yazımı kolay görünse de aslında uzmanlık gerektiren bir süreçtir.
- 07:05Madde ve Soru Kavramları
- Eğitimde ölçme değerlendirme literatüründe "madde" terimi kullanılır, günlük hayattaki "soru" teriminden farklıdır.
- Soru, günlük hayattaki bilgileri aktarmak veya öğrenmek amacıyla sorduğumuz şeylerdir, ancak madde bir beceriyi içeren, bir amacı olan özelleşmiş bir uyarıcıdır.
- Madde, öğrencide belirli bir kazanımın varlığı veya yokluğu hakkında bilgi edinmek için kullanılan bir uyarıcıdır.
- 09:56Çoktan Seçmeli Madde Yapısı
- Çoktan seçmeli maddenin çeşitli kısımları vardır ve bu yapısal bütünlüğü oluştururken dikkat edilmesi gereken unsurlar vardır.
- Bu eğitim teorik olmayıp, özel sektör, Milli Eğitim Bakanlığı ve internet ortamlarından alınan uygun ve uygun olmayan madde örnekleriyle dolu bir slayt olarak sunulacaktır.
- Cuma günü akşam aynı saatte beceri temelli maddelerin nasıl oluşturulduğu ve yeni nesil maddelerin ne anlama geldiği konusunda devam edilecektir.
- 11:01Çoktan Seçmeli Madde Yapısının Bölümleri
- Çoktan seçmeli maddenin dört parçası vardır: madde kökü (durum ve yönerge) ve seçenekler (doğru yanıt ve çeldiriciler).
- Çoktan seçmeli madde, bilgi ve beceri yeterliliğini ölçen, cevabını verilen seçenekler arasında seçme gerektiren bir madde türüdür.
- Çoktan seçmeli maddenin yanıtı kendi içerisinde mevcuttur ve öğrenciden bu yanıtı bulması istenir.
- 12:22Madde Yapısının Bileşenleri
- Durum kısmı, öğrencide bir hazırlık evresi oluştururken, yönerge kısmı bireyi davranışa doğru yönlendirir.
- Madde kökü, durum ve yönerge kısımlarının birleşimidir ve sadece soru işareti ile biten kısmı değildir.
- Yönerge kısmı, maddenin uygulanacağı ve kişilerden beklenilen davranışın oluşturulduğu görsel ve yazılı metinlerdir.
- 15:48Madde Yazarının Gerektirdiği Özellikler
- Madde yazarının karşıdaki öğrenci grubunu iyi bilmesi ve tanıması gerekmektedir.
- Öğrenci grubunu iyi tanımanın yanı sıra, maddenin içerdiği bilişsel düzeyi net bir şekilde oluşturmak önemlidir.
- Madde yazarı, yönerge kısmında okunabilirlik ve bilişsel düzeyi dikkate almalıdır.
- 16:49Okunabilirlik ve Bilişsel Düzey
- Her maddenin içinde okuduğunu anlama becerisi vardır, ancak bu beceri maddenin ölçmek istediği becerinin üstüne çıkmamalıdır.
- Maddelerin dil bakımından güçlük düzeyi, testi cevaplandıracak kişilerin ortalama düzeyi ya da altında tutulmalıdır.
- İlokul, ortaokul ve lise düzeyinde soru yazarken hem bilişsel düzey hem de okunabilirlik bakımından farklılık gösterilmelidir.
- 19:15Madde Yönergesi Hatalarının Etkileri
- Madde yönergesinde yapılan hatalar, madde içinde hatalı yapılar oluşturabilir ve seçenekleri de etkileyebilir.
- Hatalı seçenekler puanlama anahtarını da hatalı yapabilir, bu da öğrenci hakkında hatalı bilgi elde etmeye neden olur.
- Maddeyi bir bütün oluşturmak için sadece durum ve yönerge kısmını değil, seçenekleri de dikkatli hazırlamak gerekir.
- 20:30Seçeneklerin Önemi
- Maddelerde dengesiz seçenek dağılımı yaratmak, konuyla alakası olmayan uydurma seçenekler kullanmak yanlıştır.
- Eşsiz seçeneklerle oynayarak soruyu zorlaştırır ya da kolaylaştırmak, maddenin cevaplanabilirliğini ve güçlülüğünü bozar.
- Maddenin zorluk veya kolaylık kısmı yönerge kısmında halledilmelidir.
- 21:20Maddelerin Zorluk Seviyesi
- Bir maddenin kolay olması, bilişsel düzey açısından daha alt becerileri ve yapıları ölçmesi demektir.
- Maddelerin zorluğu, üst düzey bilişsel becerilere (analiz, değerlendirme, sentez) ve uygulama düzeyine doğru gitmesiyle artar.
- Maddenin seçenekleriyle oynayarak kolaylaştırılabilir veya zorlaştırılabilir, dengesiz bir seçenek dağılımı bu amaçla kullanılabilir.
- 22:16Maddelerin Açık ve Anlaşılır Olması
- Maddeler açık ve anlaşılır bir dilde yazılmalıdır.
- Maddelerin açık ve anlaşılır olması, dilin kurallarına uygun olma (imla, noktalama gibi) anlamına gelir.
- Cümle tamamlama sorularında, özel isim veya yapı yoksa seçenekler küçük harfle başlamalıdır.
- 24:40Dil Kullanımı ve Gereksizlik
- Maddelerin anlatım dili ilgili sınıf düzeyine uygun olmalıdır.
- Uygun olmayan, akademik olmayan dil (argo, sokak dilini) madde yazarken kullanılmamalıdır.
- Maddelerde gereksiz sözcükler ve cümleler olmamalıdır; her bir sözcük ve cümle maddenin anlaşılabilirliğini veya çözümüne katkı sağlamalıdır.
- 28:14Gereksiz Bilgi Örneği
- Maddelerde gereksizlik, uzun olma anlamına gelmez; kısa maddelerde de gereksiz bilgi bulunabilir.
- Tanım vererek soru yaparken, tanımın sorunun çözümünde kullanılmaması gereksiz bilgi oluşturur.
- Bu tür gereksiz bilgi KPSS eğitim bilimleri sınavlarında da görülebilir.
- 29:59Çoktan Seçmeli Soruların Yazım Özellikleri
- Çoktan seçmeli soruların yazımında gereksiz uzatmalar yapmak sorunun çözümünü zorlaştırabilir, örneğin "üniversite hazırlık soruları içeren bir soru bankası kitabını" ifadesi yerine sadece "bir soru bankasını" denmek daha etkili olur.
- Soruların yazımında gereksiz bilgilerin eklenmesi, öğrencinin maddenin çözümüne odaklanmasını zorlaştırabilir.
- Bir maddenin anlaşılması ve beceriyi uyandırmaya yönelik olması için gereksiz bilgilerin atlanması önemlidir.
- 33:52Çoktan Seçmeli Soruların Değerlendirme Kriterleri
- Çoktan seçmeli soruların açık ve anlaşılır olması, imla kurallarına uygun olması ve dilin sınıf düzeyine uygun olması gereklidir.
- Gereksiz sözcüklerin ifade edilmemesi önemli bir kriterdir.
- Madde yazarının alansal bilgi sahibi olması gerekir, aksi takdirde maddenin bilimsel açıdan hatalı olması durumunda otomatikman iptal edilir.
- 34:45Bilimsel Hata ve İptal Edilen Maddeler
- Bilimsel hata iki yolla tespit edilir: maddenin kendi alanıyla ilgili bilimsel bir hata içermediği ve diğer bilim alanlarıyla çelişmemesi.
- Görme engelli kitapçıklarda normal kitapçıklardan farklı sonuçlara ulaşmasına neden olan maddeler otomatikman iptal edilir.
- Farklı alanlara değinerek yazılan maddelerde, bir alanla çelişmesi durumunda maddenin iptal edilmesi gerekir.
- 40:14İptal Edilen Maddelerin Gerçek Durumu
- İptal edilen maddelerin kararları akademisyenler ve üst kurullar tarafından verilir, alt kurumların karar vermesi değildir.
- Sosyal medyada yaygın olan "hatalı madde" algısı yanıltıcı olabilir, maddelerin iptal edilmesi için istatistiksel değerlere ve bilişsel uzmanların görüşlerine ihtiyaç vardır.
- Kurumlar, bilimsel hata tespit edildiğinde maddeleri tartışılmadan hemen iptal ederler.
- 41:24Sorularda Gereksiz Şekiller ve Görseller
- Bazı sorularda, özellikle konuşma balonları ve şekiller gibi görseller gereksiz olarak kullanılmaktadır.
- Öğretim programlarında yaşayarak öğrenme ve günlük hayat örnekleri kullanmak istenmiş, ancak ölçme değerlendirme anlayışında yanlış anlaşılma yaşanmıştır.
- Sorularda konuşma balonları, resimler ve şekiller sadece maddeyi "sıcak" göstermeye çalışmak için kullanılmaktadır, ancak maddenin amacı öğrencinin bir beceri veya kazanımı ortaya çıkarmaktır.
- 43:25Gereksiz Görsellerin Örnekleri
- Öğretmenlerin konuşma balonları, öğrencilerin konuşmaları gibi görseller gereksizdir çünkü madde bu şekiller olmadan da çözülebilir.
- Görseller sadece maddeyi anlaması zor olan yapıları açıklamak için kullanılmalıdır, değilse gereksizdir.
- Görselliğin amacı uzun paragraflar yerine resimlerle anlatım kolaylığı sağlamaktır, ancak görsel kullanıldığında görseli tanıtan bir ifade de kullanılmalıdır.
- 49:28Görsellik Kullanımının Doğası
- Görsellik sadece resim değil, grafik, tablo ve harita gibi farklı formlarda da bulunabilir.
- Görsellik, uzun uzun yazmak yerine bilgi vermek için kullanılır.
- Görsellik kullanırken, görseli anlatan bir ifade kullanılmalıdır, aksi takdirde görsel gereksizdir.
- 50:07Görsellerin Madde İçerisindeki Kullanımı
- Görsellerin madde içerisinde doğru şekilde tanıtılmaması, öğrencinin şekli anlamasını zorlaştırabilir.
- Görsellerin madde içerisinde tanıtıldığı bir örnek olarak, yere dikilen bir çubuğun gün içinde dört farklı zamanda oluşturduğu gölgelerin gösterildiği şekil verilmiştir.
- Dünya haritası örneğinde, numaralandırılmış alanların ne olduğu belirtilmediği için öğrencinin anlaması zorlaşmıştır.
- 51:56Madde Yazımında Gerekli Bilgiler
- Madde yazımında şekillerin üst kısmında tanıtıldığı bir örnek olarak, hacdan dönüşlerle ilgili bir gazete haberi verilmiştir.
- Tablolar, grafikler gibi görsellerin madde içerisinde tanıtıldığı örnekler verilmiştir.
- Maddelerin anlaşılabilirliğini sağlamak, öğrencinin şekli anlamasını kolaylaştırır.
- 53:02İçeriklerin Doğru Kullanımı
- Her içerikin madde içerisine yerleştirilmesi gerektiği düşüncesi yanlıştır, her malzemenin kendine uygun bir kullanım alanı vardır.
- Matematik maddelerinde farklılık sağlamak için günlük hayat örnekleri kullanılabilir, ancak bunların matematiksel içeriği bozulmamalıdır.
- Şiir, matematik gibi farklı alanlardan örnekler kullanılarak maddeler oluşturulabilir, ancak öğrencinin matematiksel becerisini ölçmek için dil bilgisinin gerekliliği tartışılabilir.
- 56:06Maddelerin Değerlendirilmesi
- Maddelerin incelenmesi, madde yazarının bilgi birikimini sorgulamak değildir.
- Maddeler, öğrenciler hakkında bilgi sahibi olmak için kullanılan bir araçtır.
- Maddelerin incelenmesi, ürünü incelemek ve öğrencilere bilgi sahibi olmak için kullanılır.
- 56:36Soru Oluşturma ve Değerlendirme
- Aracın sağlamlığını test etmek, mühendisin bilgisiyle değil, üründe hataları tespit etmek için yapılır.
- Uzay yolculuğunda sesin boşlukta yayılmaması gibi fiziksel gerçekler, soru oluştururken dikkate alınmalıdır.
- Soru oluştururken konunun doğasıyla uyumlu, kazanımla ilişkili içerikler kullanılmalıdır.
- 58:35Kreatif Soru Oluşturma
- Kreatif soru, dersin kazanımları ve becerileriyle ilişkili, gerçek dışı olmayan ve konuyla uyumlu bir durumdan oluşturulmalıdır.
- DNA konusunda tsunami sonrası bebek DNA testi gibi gerçek olaylar soru oluştururken kullanılabilir.
- Soru oluştururken konunun doğasıyla uyumlu, kazanımla ilişkili içerikler kullanılmalıdır.
- 1:01:57Soru Oluşturma İyileştirmeleri
- Soru oluştururken örtük hatalı mesajlar koyulmamalıdır.
- İçerik bireylerin seviyesine uygun olmalı ve herhangi bir ırk, cinsiyet veya toplum gruplarına olumlu/olumsuz etki etmemelidir.
- İçerik herhangi bir gruba avantaj veya dezavantaj sağlamamalıdır.
- 1:03:15Soru İçeriğinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Soru içerikleri matematiksel açıdan doğru olsa bile, içeriğinde rahatsız edici durumlar içermemelidir.
- Sorularda kullanılan isimler, öğrencilerin duygusal durumlarını etkilememelidir.
- Milli Eğitim Bakanlığı, yaygın olarak kullanılan isimler (Ayşe, Fatma, Mehmet, Ahmet) tercih etmektedir.
- 1:05:00Olumsuz Öğrenme ve Meslek Grupları
- Sorularda köpek gibi hayvanlara korku öğrenmesi verilmemelidir.
- Postacı gibi meslek grupları olumsuz bir şekilde tasvir edilmemelidir.
- Yüksek yerlerde burun kanaması gibi durumlar, öğrencilerde olumsuz korku yaratmamalıdır.
- 1:07:26Nötr Kalınması Gereken Konular
- Sorularda devlet büyükleri, kurumlar veya kuruluşlar olumlu veya olumsuz şekilde tasvir edilmemelidir.
- Madde içerisinde nötr kalınmalıdır, ne aşağılayıcı ne de övücü ifadeler kullanılmalıdır.
- 1:07:46Soru Oluşturma ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Ülkemizde yaşanan yıkıcı olaylar (Elazığ ve İzmir depremleri) gibi acı verici durumlarla ilgili sorular sorulmamalı, bu kişileri sıkıntıya sokabilir.
- Sesin enerji olduğu kavramı açıklarken, kalorifer dairesindeki kazan patlaması gibi örnekler kullanılabilir, ancak terör saldırıları gibi toplumun gündemini etkileyen olumsuz durumlarla ilgili sorular sorulmamalıdır.
- Soru oluştururken dikkatli olunmalı, aksi takdirde sosyal medyada farklı yorumlar ve tartışmalar ortaya çıkabilir.
- 1:10:07Yalıktan Soru Oluşturma
- Yalıktan soru oluşturmak, öğrencinin yaşantısı sonucu etkilenmesini değil, öğrenme işlemini tam olarak gerçekleştirmiş bireylerin soruları doğru cevaplamasını istemektir.
- Yalıktan olabilmesi için, sorunun çözümünde dışarıdan getirilen bilginin etkili olması gerekir; örneğin Steven Spielberg'in yönetmen olduğunu bilmek, sinema sektörü ile ilgili bilgi sahibi olmak.
- Yalıktan olup olmadığına karar vermek için sadece mantıksal değerlendirmeler yeterli değildir, istatistiksel işlemler ve sonuçlar elde edilmelidir.
- 1:13:15Maddelerde Kullanılmaması Gereken İçerikler
- Maddelerde zeka ölçmek, dikkat ölçmek gibi amaçlarla kurnazlık, kelime oyunu, söz oyunu veya zeka testi içeriği bulunmamalıdır.
- Beceri temelli maddelerde sözel mantık ve sayısal mantık soruları ile zeka soruları karıştırılmamalıdır.
- Sınıf içi ölçme araçları veya ulusal sınavlarda dikkat ölçmek gibi bir amac olmadığı için, bu tür maddeler kullanılmamalıdır.
- 1:14:42Maddelerde Kullanım Edinmeleri
- "Aşağıdakilerden" ifadesi, seçeneklerin altta yer aldığı çoktan seçmeli maddelerde kullanılır.
- "Buna göre" ifadesi, bir giriş cümlesinden sonra kullanılır ve seçeneklere yönlendirme yapmaya gerek yoktur.
- Eğer cevap nettir ve seçenekler arasında kıyas yapmadan cevap verilebilirse, "aşağıdakilerden" gibi yönlendirme ifadeleri kullanılmamalıdır.
- 1:17:01Çoktan Seçmeli Soruların Doğru Kullanımı
- Çoktan seçmeli sorularda "aşağıdakilerden hangisi" ifadesi, seçenekler arasında bir seçim yapma ihtiyacı olduğunda kullanılır.
- Eğer sorunun cevabı tek ve netse, "aşağıdakilerden hangisi" ifadesi gereksizdir.
- "Buna göre" ifadesi, üstteki bilgi, görsel veya yapıya atıfta bulunulduğunda kullanılır.
- 1:20:14Uzatmaların Kullanımı
- Çoktan seçmeli sorularda "doğru olarak verilmiştir" gibi uzatmalar gereksizdir, "hangisi doğrudur" şeklinde sadece yeterlidir.
- "Birlikte ve doğru olarak" gibi uzatmalar yerine "hangisi doğru" şeklinde sadece kullanmak daha etkilidir.
- "Hangisi doğrudur" veya "hangisi yanlıştır" şeklinde sade sorular daha anlaşılır olur.
- 1:21:40Tekil ve Çoğul Sorular
- Çoktan seçmeli sorularda "hangisi" ifadesi tekil seçimleri, "hangileri" ifadesi çoğul seçimleri gerektirir.
- Milli Eğitim Bakanlığı, tekil ve çoğul seçimleri aynı soruda yapabilmek için sadece "hangileri" ifadesinin kullanılmasını önermektedir.
- "Hangileri" ifadesi, hem tekil (yalnız bir, yalnız iki, yalnız üç) hem de çoğul (bir ve üç, iki ve üç, bir, iki, üç) seçimleri yapabilmek için kullanılır.