Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan, bilişsel süreçler ve öğrenme stratejileri hakkında kapsamlı bilgi veren bir eğitim dersidir. Videoda eğitimci, Etra Bey ve Esra Bey adlı kişilerle birlikte çalışmaktadır.
- Video, bilginin bilişsel süreçlerdeki aşamalarını adım adım ele almaktadır: bilginin duyusal kayıt belleğinden alınması, kısa süreli bellek üzerinde tepkiye dönüşmesi ve uzun süreli belleğe kalıcı hale getirilmesi süreçleri detaylı olarak anlatılmaktadır. Özellikle kodlama stratejileri (örgütleme, eklemleme, zihinsel imajlar ve sözel semboller) ve bunların uygulamaları üzerinde durulmaktadır.
- Videoda dikkat ve algıda seçicilik, sürekli tekrar ve gruplama gibi bilginin alınma süreçleri ile etkin katılım, açık örtük tekrar ve kodlama gibi bilginin kalıcı hale getirilmesini sağlayan süreçler açıklanmaktadır. Ayrıca zihinsel imajlar için yerleşim, zincirleme, askı sözcük ve anahtar sözcük yöntemleri ile sözel semboller için akronim, akrostiş, epoim ve kafiye oluşturma gibi stratejiler örneklerle anlatılmaktadır. Video, bir sonraki bölümde bilginin geri getirilmesi ve bilişsel bilgi işleme kavramlarının anlatılacağını belirterek sona ermektedir.
- 00:03Bilişsel Süreçlerin Genel Bakışı
- Önceki videoda kavram haritası üzerinden bilişsel süreçlerin tümü incelenmiş ve şimdi detaylara girilebilir.
- Dört bilişsel süreç vardır: bilginin alınması, tepkiye dönüşmesi, kalıcı hale getirilmesi ve geriye getirilmesi.
- Duyusal kayıt belleğine gelen bilgiler duyu organları tarafından alınıp sinir sistemine iletildiğinde, her duyu organı kendi belleği vardır.
- 00:53Duyusal Kayıt Belleğinin İşleyişi
- Duyusal kayıt belleği her gün yaklaşık iki milyon uyarıcı ile karşılaşıyor ancak tüm bilgiler zihin tarafından işlenmiyor.
- Bilginin duyusal kayıt belleğinden alınmasını sağlayan süreçlerden biri dikkattir, yani bir enerjinin belli bir alana yoğunlaştırılmasıdır.
- Dikkat kendi içinde fiziksel uyarıcılar, aykırı uyarıcılar, duygusal uyarıcılar ve emir veren uyarıcılar olmak üzere dörde ayrılabilir.
- 02:48Dikkat Çeken Uyarıcılar
- Fiziksel uyarıcılar (tahta, slayt, renkler, tablolar, video, müzik) insanların dikkatini çeker.
- Aykırı uyarıcılar (zıtlıklar) dikkati çekerek bilgiyi daha anlamlı hale getirir.
- Duygusal uyarıcılar (hikayeler, fıkralar, şarkılar) ve emir veren uyarıcılar (soru sorulması, vurgu yapılması) dikkat çekmeye yardımcı olur.
- 05:55Algıda Seçicilik
- Algıda seçicilik, ilgi, istek ve ihtiyaçların algılama sürecini etkilemesidir.
- Hoşuma giden, mutlu eden veya keyif veren şeyler daha kolay fark edilir ve alınır.
- Kalabalık ortamlarda isimle seslenildiğinde veya meslekten bahsedildiğinde dikkat çeker çünkü algıda seçicilik etkisidir.
- 07:20Bilginin Tepkiye Dönüşmesi
- Bilginin kısa süreli bellek üzerinde tepkiye dönüşmesini sağlayan süreçler iki türdür: sürekli tekrar ve gruplama.
- Sürekli tekrar, bilginin kısa süreli bellekte daha uzun süre (yirmi-elli saniye) kalmasını sağlar ancak kalıcı hale getirmez.
- Gruplama, bilginin belli durumlara göre kümelenmesiyle kısa süreli belleğin kapasitesini daha verimli kullanmayı sağlar.
- 13:08Bilginin Kalıcı Hale Getirilmesi Süreçleri
- Bilginin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarılmasını sağlayan süreçler üçtür: etkin katılım, açık örtük tekrar ve kodlama.
- Kodlama ikiye ayrılır: doğal (otomatik) kodlama ve yapay (bellek destekleyen ipuçları).
- Doğal kodlama örgütleme ve eklemleme (genişletme) olmak üzere ikiye ayrılır.
- 14:47Bellek Destekleyen İpuçları
- Bellek destekleyen ipuçları ikiye ayrılır: zihinsel imajlar ve sözel semboller.
- Zihinsel imajlarda yerleşim logi, zincirleme bağlantı, askı sözcük ve anahtar sözcük yöntemleri vardır.
- Sözel sembollerde baş harf stratejisi (akrostiş, akronim, epoim ve kafiye oluşturma) bulunmaktadır.
- 16:16Bilginin Kalıcı Hale Getirilmesi Stratejileri
- Bilginin kalıcı hale getirilmesi için etkin katılım, açık örtük tekrar ve kodlama yöntemleri kullanılır.
- Etkin katılım, öğrencinin aktivitesi yani yaparak, yaşayarak öğrenmedir; ne kadar aktif katılırsa bilgi o kadar kalıcı olur.
- Açık örtük tekrar, aralıklarla yapılan zihinsel tekrarlardır; aralıklı çalışma toplu çalışmaya göre daha kalıcı bilgi sağlar.
- 18:40Kodlama ve Önemi
- Kodlama (anlamlandırma), bilginin işlenmesi, yorumlanması ve anlamlandırılmasıdır.
- Kodlama türleri arasında en etkili olan eklemlemedir.
- Kodlama, eski bilgilerle yeni bilgilerin ilişkilendirilmesini sağlar ve her kişinin kodlama tarzı özneldir.
- 22:42Doğal Kodlama
- Doğal kodlama (otomatik kodlama) doğuştan gelen öğrenme yetenekleridir.
- Piaget'e göre her insan dünyaya örgütleme ve eklemleme (genişletme) yetenekleriyle gelir.
- Örgütleme zihinsel organizasyondur ve bilgi ne kadar sistemli ve düzenli olursa o kadar kalıcı olur.
- 24:30Öğrenme Stratejileri
- Öğretmenler kavram haritaları, grafikler ve tablolar gibi araçları kullanarak öğrencilerin bilgiyi kalıcı hale getirmesini sağlarlar.
- Kavram haritaları, tablolar ve grafikler bilgiyi şemalara yerleştirerek ve yeni bilgilerle eski bilgiler arasında ilişki kurarak öğrenmeyi destekler.
- Örgütleme adı altında özümleme ve uyumsama süreçleri, Piaget'in teorisiyle ilişkilendirilir ve bilginin anlam olarak genişlemesini sağlar.
- 26:02Eklemleme ve Genişletme
- Bilgiyi öğrenirken ne kadar çok ilişki kurulursa bilgi o kadar mükemmel hale gelir.
- Eklemleme süreci, bilginin anlam olarak genişlemesini sağlar ve öğretmenler bunu benzetmeler, örnekler, hikayeler ve transfer süreçleriyle yaparlar.
- Öğrencilerin zihninde var olan şemalarla bağlantı kurmak, bilgiyi unutmayacak şekilde öğrenmeyi sağlar.
- 29:38Bellek Destekleyen İpuçları
- Bellek destekleyen ipuçları iki ana kategoriye ayrılır: zihinsel imajlar ve sözel semboller.
- Zihinsel imajlar, görsel yetenekleri kullanarak bilgiyi görsel olarak kaydetmeyi sağlar.
- Bazı insanlar görsel olarak, bazıları işitsel olarak, bazıları ise sözel ve görsel birlikte bilgiyi kaydeder.
- 32:01Yerleşim Yöntemi
- Yerleşim (logi) yöntemi, bilginin mekan bilgisi ile ilişkilendirilmesidir ve antik Yunan'da ilk defa kullanılmıştır.
- Bu yöntemde, konuşmacı bilgileri bir mekanın farklı noktalarına (kapı, pencere, tahta) yerleştirir ve konuşurken zihninde bu mekani ziyaret ederek bilgileri hatırlar.
- Yerleşim yöntemi, kitaptaki sayfaları, odadaki eşyaları veya tahtadaki konuları hatırlamak için de kullanılabilir.
- 36:12Zihinsel İmajlar Yöntemleri
- Zihinsel imajlar yöntemleri arasında yerleşim yöntemi ve zincirleme/bağlantı yöntemi bulunmaktadır.
- Yerleşim yönteminde bilgi mekandaki eşyalar veya coğrafi konumlarla ilişkilendirilir.
- Zincirleme ve bağlantı yönteminde birbirine bağlı kavramlardan hikaye oluşturulur, bu yöntem özellikle tarih ve kimya derslerinde kullanışlıdır.
- 40:04Askı Sözcük Yöntemi
- Askı sözcük (kanca/çengel) yöntemi, sıralı bilgileri öğrenmek için kullanılan absürt bir yöntemdir.
- Bu yöntemde sayılarla uyumlu kafiyeli askı sözcükler bulunur ve bu sözcüklerle ilgili cümleler kurularak bilgiler hatırlatılır.
- Örneğin, Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanlarını öğrenmek için "bir" ile "kir", "iki" ile "zeki" gibi askı sözcükler kullanılarak cümleler kurulur.
- 44:59Anahtar Sözcük Yöntemi
- Anahtar sözcük yöntemi, yabancı dil kullanırken uygulanan bir yöntemdir.
- Bu yöntemde yabancı dildeki kelimenin anlamı ile Türkçe ses benzeri aynı cümlede kullanılır.
- Örneğin, "tay" kelimesi "bağlamak" anlamına gelir ve "Ali taylara kravat bağladı" cümlesiyle öğrenilir.
- 48:41Sözel Semboller ve Baş Harf Stratejisi
- Sözel sembollerden birincisi baş harf stratejisidir ve bu strateji akros, akrostiş ve epo olmak üzere üçe ayrılır.
- Akros, kelimelerin baş harflerini kullanarak kısaltma yapmaktır (NASA, KPSS, UFO, radar gibi).
- Akrostiş, kelimelerin baş harflerinden cümle oluşturmaktır ve bu yöntem yüzyıllardır kullanılmaktadır.
- 51:06Epo ve Kafiye Oluşturma
- Epo, bilim dünyasında bir şeyi bulduğumuzda kendi ismimizi vermek anlamına gelir (Behçet hastalığı, Zeygarnik etkisi gibi).
- Baş harf stratejisinde ikinci yöntem kafiye oluşturmaktır, bu yöntem özellikle çocuklarla çalışırken kullanılmaktadır.
- Kafiyeler aklımızda kalıcıdır ve bu nedenle öğrenme süreçlerinde etkili bir araçtır.
- 53:22Video Özeti
- Videoda bilginin alınması, tepkiye dönüşmesi ve kalıcı hale getirilmesini sağlayan süreçler anlatılmıştır.
- Kodlama yöntemleri, doğal kodlama ve bellek destekleyen ipuçları ele alınmıştır.
- Bir sonraki videoda bilginin geri getirilmesini sağlayan süreçler ve bilişsel bilgi işleme kavramları anlatılacaktır.