Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademisyen tarafından sunulan, bilimsellik, ateizm ve İslam arasındaki ilişkileri ele alan bir sohbet formatındadır. Konuşmacı, elektronik bölümünde eğitim almış, Ankara Üniversitesi'nde eğitim görmüş ve sosyalist olduğunu belirten bir akademisyendir.
- Videoda bilimsellik kavramı, evrim teorisi ve İslam arasındaki ilişki detaylı şekilde incelenmektedir. Konuşmacı, evrim teorisini bilimsel olarak eleştirerek, canlıların oluşumunun bilimsel olarak açıklanamayacağını iddia etmekte ve "mümkün", "muhtemel" ve "muhal" kavramlarını kullanarak bilimsellik kriterlerini açıklamaktadır. Ayrıca, İslam dünyasının bilimsel gelişimindeki yükseliş ve düşüş dönemleri, Osmanlı dönemindeki bilimsel gelişmeler ve bunların nedenleri hakkında bilgiler verilmektedir.
- Konuşmacı, bilimin bir araç olduğunu ancak bazen ideoloji için manipüle edildiğini vurgulamakta, doğru düşünmenin kriterlerini bilmenin önemini anlatmaktadır. Video, bilimsellik kriterinin bir önermenin yanlışlamaya tabi tutulabilmesi olduğunu vurgulayarak, Allah'ın varlığı tartışmasında bu kuramın nasıl uygulanabileceğini açıklamaktadır. Ayrıca, ateizmin aslında çok tanrıcılık olduğunu ve bir şeyi kabul etmek onun zıddını reddetmek olduğunu savunmaktadır.
- İslam ve Bilimsel Gelişme
- Osmanlı'dan çok beklenirdi, ancak aynı seviyede bilimsel gelişme olmadı.
- İslam dini bilimsellikle çelişmiyorsa, meleklerin varlığını bilimsel olarak ispat edebilir misiniz?
- Ateizm bir kocakarı masalıdır ve ateistler tartışırken bile düşünmenin ne olduğunu öğretmek zorunda kalıyorsun.
- 01:16Olasılık Kavramları
- Üçüncü kritik kavram "mümkün" kavramıdır; olabilir de olmayabilir de anlamına gelir.
- Olasılığın iki şıkkı vardır: muhtemel (ihtimal dahilinde) ve nedensiz gerçekleşemeyen.
- Nedensiz gerçekleşemeyen olasılığın teknik karşılığı "muhal"dir.
- 03:04Muhal Kavramı ve Evrim Teorisi
- Wittgenstein'in "dilimin sınırları dünyamın sınırlardır" sözü, bildiğimiz kadar düşünür ve anlarız anlamına gelir.
- Evrim teorisini kabul etmek için "muhal" kelimesi zihinde olmamalıdır.
- Bir milyon kere zar atıldığında altmışaltı gelmeyeceğini biliriz çünkü nedensiz gerçekleşemeyen bir durumdur.
- 03:48Canlıların Oluşumu
- Canlıların %96'sı karbon, azot, hidrojen ve oksijendir.
- Bir karbon atomundan bir hücreye gidinceye kadar bir milyon adım vardır ve her adımda bir ihtimalden sadece birinin gerçekleşmesi gerekir.
- Muhal kavramı olmadan, bitki eşyanın dediği gibi zihin o konuya kapalı olduğu için olabilir diye düşünülebilir.
- 05:07Bilimsellik ve Kur'an
- Bilimsellik aynı şartlar altında aynı sonucun verilmesi şartıdır.
- Kur'an'ın Türkçe karşılığı "idare et abi" demektir, yani "biz bunu çözemedik, sen idare et yani bilimsel kabul et".
- Bir mağaranın duvarında "Ali Ayşe'yi seviyor" yazısını tesadüf olarak açıklamak mümkün değildir.
- 06:13Elma Ağacı ve Bilimsel Ateizm
- Elma ağacının yaprağının şekli, tadı, kokusu, rengi, biçimi, sıcaklık tepkisi, karbon, azot, hidrojen ve oksijeni nasıl seçtiği gibi özelliklerin çekirdekte nasıl olduğu açıklanmalıdır.
- Bilimsel ateizmin bir özelliği, "ben bilimselim" diyerek diğerleriyle tartışmaktır.
- Bir kavunu topraktan tekrar çıkartabilme kapasitesi demek olan yazılımı, kavunu ufaltıp da çekirdeğin içine sokan nedeni bilimsel olarak açıklamak isteyen yoktur.
- 09:21Bilim ve İnanç Arasındaki İlişki
- Konuşmacı, Allah'ın varlığına bilimsel itiraz olmadığını, sadece varsayımsal itiraz olduğunu belirtiyor.
- Ateistlerle konuşurken önce bilimin tanımını netleştirmenin önemli olduğunu vurguluyor.
- Bilimsel bilgi kesin değildir, araştırma konusu olan bilgiler zamanla değişebilir.
- 10:31Bilimsel Yaklaşım ve Değişim
- Tartışılan konular genellikle zamanla değişen şeyler değildir.
- Haman ismi örneğiyle, Kur'an'da geçen bir ismin 1400 sene sonra hiyerogliflerde mimarbaşı olarak adının geçtiği gösteriliyor.
- Bilim insanı, "şu ana kadarki çalışmalarıma göre ulaştığım sonuç budur, yarın bilemem" diyebilir.
- 12:05İslam ve Bilim İlişkisi
- İslam dini bilimle çelişmez, iki kere iki dört eşittir gibi bilimsel mantıklarla meleklerin varlığı ispat edilemez.
- Makuliyet, akılla çelişmeyen öğretiler veya disiplinlerdir, akli olmak ise akla uygun olmak değildir.
- İslam dünyasında "ortaçağ" denilen bir dönem yaşanmamıştır.
- 13:30İslam Dünyasında Özgürlük ve Bilim
- Kastamonu'da yapılan bir sempozyumda, Paris ve Londra'nın felsefe şehirleri olduğu, özgürlüğün gelişmesine neden olduğu iddia edilmiştir.
- İslam dünyasında farklı mezheplerden insanlar halifenin huzurunda tartışabilir ve maaşlarını halifeden alabilirdi.
- Her medeniyetin inişleri çıkışları vardır, İslam dünyası da 8. ve 13-14. yüzyıllar arasındaki seviyede değildir.
- 15:16İslam Dünyasının Bilimsel Gelişmesindeki Sorunlar
- İslam dünyasında bilimsel gelişmenin azalmasının iki sebebi vardır: fazla zenginleşme ve rahatlıktan kaynaklanan bir şey.
- Osmanlı'nın Sokullu döneminden sonra iç hadiseler başladığında, Avrupa'da da bilimsel gelişmeler başlamıştı.
- İslam dünyasında bir tane güçlü devletin olmasının dezavantajı, bir devlet çökerken diğerinin de çökmesi olmuştur.
- 16:36Medeniyetlerin Gelişimi ve Türkiye'nin Durumu
- Eski Anadolu'nun sanatçıları Ermeniler, ticaret ise Yahudilerin elindeydi.
- İslam dünyasında tasavvuf hakim olduğu için iyi tarafı kaliteli insan yetiştirirken, kötü tarafı dünyadan kendini çektiği için altına dokunmaya iğrenme eğilimine yol açar.
- Her medeniyetin inişi çıkışı vardır, Türkiye'nin 150-200 senelik bir inişi ve diğer medeniyetlerin de benzer bir çıkışları olmuştur.
- 17:20Türkiye'nin Geri Kalma Nedenleri
- Nuri Demirağ'ın uçak fabrikalarını kapattırıp hapse atılması, Vecihi Hürkuş'un hapse atılması ve devrim arabalarını yapanların başına gelen olaylar Türkiye'nin ilerlemesini engellemiştir.
- Matbaanın geç geldiği iddiası doğru değildir, Osmanlı'da uçak fabrikası yapan Nuri Demirağ gibi önemli kişiler mahvetilmiştir.
- Türkiye zeki bir millet olmasına rağmen, pratik zekasının hızlı olması rağmen, başına gelen olaylar nedeniyle geri kalmıştır.
- 19:21İslam ve Bilim İlişkisi
- Türkiye'nin geri kalma meselesinde İslam'ın suçlanamayacağı, çünkü İslam dünyasında teorik kimya ve matematik gibi ilimler keşfedilmiştir.
- İnsanlar Allah'a verip bırakırken, Allah'ın nasıl yarattığını tefekkür etmek önemlidir.
- Bilim dalları ve ideolojiler her an ileriye sürülebilir, önemli olan bir iddia ortaya atıldığında onun sac ayaklarının (ana önermelerin) ispatlanmış olmasıdır.
- 20:34Evrim Teorisi ve Fosiller
- 1900'lü yılların başında kömür ocaklarında bulunan Latimeria adlı balık fosili, yüzgeçleri etli butlu olduğu için ara formun örneği olarak kabul edilmiştir.
- Latimeria fosili 1 milyon yıl yaşlandığı iddia edilirken, 1936 senesinde Madagaskar açıklarında aynı balık türü (Latimeria) 72 kilogram ağırlığında ve hiçbir değişikliğe uğramadan bulunmuştur.
- Ankara'daki hayvanat bahçesinde açılan fosil sergisinde, köpekbalıkları 300 milyon yıl, örümcekler 25 milyon yıl, yengeçler 30 milyon yıl ve amber içindeki karıncalar 25 milyon yıl boyunca değişmemiştir.
- 22:49Evrim Teorisinin Sorunları
- Çölde yaşayan tilkinin büyük kulakları, fareleri iki metre toprak altından duyabilmesi için gerekli bir özellik olarak açıklanıyor.
- Evrim teorisine göre çevre şartlarının zorlamasıyla DNA'ya yazılım olarak geçmesi gereken özelliklerin, 20 trilyon hücrede aynı anda değişmesi gerektiği belirtiliyor.
- Tavuk ve dinozor gibi benzer hayvanların evrimsel ilişkileri, kaburga sayıları gibi farklı özelliklerle çelişiyor.
- 24:51Evrim Teorisinin Fosil Kanıtları
- Atın evrimi teorisi, küçük bir atın yavaş yavaş evrimleşerek bugünkü hale geldiği şeklinde öğretiliyordu.
- Yale Üniversitesi tarafından 40 milyon yıl önceye ait normal at fosili bulundu ve 1979'da literatürden çıkarıldı.
- Piton adamı olarak bilinen ara fosil, İngiltere'de bulunmuş ve 40 sene müzede sergilenmiş, ancak testlerde hilal olduğu ortaya çıkmış.
- 26:10Evrim Teorisinin Bilimsel Açıklaması
- Denizde yaşayan balıkların karaya geçtiğinde solungaçlarını akciğerlere çevirmesi için sadece şeklinin değil DNA'sının da değişmesi gerektiği belirtiliyor.
- Seçilim baskısı, DNA'nın değişmesi anlamına geldiği ve DNA değişmeden canlı değişmediği vurgulanıyor.
- Bilimsel açıklama zorunluluk açıklaması olmalı, nedensellik açıklaması olmalı, ancak evrim teorisinde bu tür bir açıklama verilemiyor.
- 28:15Bilim ve Ideoloji
- Ideoloji bir kuramdır, kuram bir ideolojidir, kuram ya da ideoloji bir bilim değildir.
- Derdimiz bilimin doğru yapılmasıdır ve kafaların ideoloji ile karıştırılmamasıdır.
- Hidayet için "doğruysa kabul ederim, yanlışsa reddederim" fikrinin ciddi olarak kalpten geçmesi gerekiyor, aksi takdirde hidayet verilmiyor.
- 29:40Bilim ve Din İlişkisi
- Bilim dini her zaman doğrulamaz, bilim bilim adamından kurtulursa doğrulayabilir.
- Konuşmacı, din kelimesini sadece İslam için kullanıyor ve diğer dinleri sadece inanç olarak görüyor.
- Bilim ve İslam çatışmaz, ancak bilim adamı ile İslam arasında çatışma olabilir.
- 30:35Bilim Adamlarının Rolü
- İnsanlar genellikle matematikçi, fizikçi veya kimyacının peşinden koşmaz, sosyal bilimcilerin peşinden koşar.
- Fen bilimi bir araç olur, ancak sosyal bilimciler dünyayı yönlendirir.
- Bilim adamlarının bilim yapmasına kızılmaz, ancak ideolog olarak konuşmasına kızılır.
- 32:00Bilim Adamının Tavrı
- Bilim adamı "bu böyledir, bu tartışılmaz" demez, "şu ana kadarki çalışmalarımıza göre durum böyle gözüküyor ama yarın ne olur bilemem" der.
- Bilim adamının tavrı, "bu böyle bitti bu kadar" diyen ideologdan farklıdır.
- Bilim adamının bilim kisvesini kendi fikrini desteklemek için kullanması ideologluk anlamına gelir.
- 33:31Bilimin İdeolojiye Kullanımı
- İnsanlar kendi ideolojilerini desteklemek için bilimi kullanırlar.
- Bilim bir ideolojinin peşinde sürüklendirilecek kadar, insanları manipüle edecek kadar kullanılabiliyor.
- Her dönemde bazı fikirler basın tarafından şişirilir veya insanların önüne getirilir, en çok pişirip pişirip getirilen fikir evrimdir.
- 34:23Doğru Düşünmenin Kriterleri
- Doğru düşünmenin kriterleri bilmek gerekir, aksi takdirde sürekli yeni fikirler çıktığında onları öğrenmek zorunda kalırız.
- Düşüncenin dört işlemi vardır ve bunlar ters düşemez.
- Müslümanların kaderi, ateistler tartışırken bile düşünmenin ne olduğunu öğretmek zorunda kalmasıdır.
- 35:51Akılın Temel Kriterleri
- Akılın elde ettiği bilgilerde üç temel kriter vardır: vacip, mümteni ve tartışmaya açık.
- Vacip, tartışmaya açık olmayan, kesin ve net olan bilgilerdir (örneğin "iki eşittir dört").
- Mümteni, tartışmaya açık olmayan ancak yanlış olan bilgilerdir (örneğin "bütün parçasından küçüktür").
- 38:23Ateist Bilim Adamlarının İdeolojik Yaklaşımı
- Konuşmacı, ODTÜ'de bilim felsefecisi olan ve Türkiye'ye getirilen Yahudilerden biri olan bir bilim adamının ideolojisini eleştiriyor.
- Ateist bilim adamlarının ortak özelliği ideolojisini bilim diye yutturmak ve bilimi anlatırken ideolojisini çözmeye çalışmak.
- Empedokles'in evrimi önceleyen teorisi örneği verilerek, "el, kol, bacak ve diğer organlar kendi başlarına oluşup dolaşırken garip bir tesadüfle birleştiler" önermesinin "Tanrı yaratmıştır" önermesinden daha bilimsel olduğu iddiası eleştiriliyor.
- 40:41Bilimsellik Kriterleri
- Bilimsellik iki kriterle değerlendirilir: fen bilimlerinde ve sosyal bilimlerde.
- Fen bilimlerinde bilimselliğin ölçütü, aynı şartlar altında denendiğinde aynı sonucu veren şeydir.
- Evrim teorisi veya kuramı, bilimsel anlamda bir karşılığı olmayan, bilim adamlarının kendi ideolojilerini çakmaya çalıştıkları bir kavramdır.
- 41:52Evrim Teorisinin Bilimsellik Sorunu
- Evrim teorisinde, aminoasitlerin ilk örneklerinden hücreye kadar tam bir milyon adım vardır ve bu adımların bir tanesi gerçekleşmese hücre oluşmaz.
- Müller'in deneylerinde aminoasitlerin ilk örnekleri meydana gelmesine rağmen, bu bileşikten hücreye kadar olan süreçte bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır.
- Sosyal bilimlerde bilimsellik kriteri farklıdır ve matematikle aldatmak zordur.
- 43:35Sosyal Bilimlerde Bilimsellik
- Sosyal bilimlerde bilimsellik kriteri, fen bilimlerindeki gibi aynı şartlar altında aynı sonucu veren bir şey değildir.
- Evrim teorisinde ara form bulunamadığı için, Afrika'dan getirilen insanlar hayvanat bahçesinde sergilenerek ara form örneği olarak gösterilmiştir.
- İnsan vücudundaki kimyasalların %96'sı karbon, azot, hidrojen ve oksijenden oluşurken, topraktan böbreğe giden süreçte bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır.
- 46:03Felsefede Bilimsellik
- Sosyal bilimlerde bilimsellik en fazla sıkıntı çekilen noktalardan biridir.
- Kant felsefesinin amacı, sosyal bilimlerde özellikle felsefeyi fen bilimleri gibi sabit bir zemin üzerine oturtmaktır.
- Felsefede bilimsel önermenin şartlandırılmış bir önerme olduğu vurgulanmaktadır.
- 47:24Bilimsel ve Felsefi Önermeler
- Felsefi anlamda anlamsız bir önerme, bilimsel önermeden farklıdır.
- Bilimsel önerme, belirli şartlar altında kesin sonuçlar veren, şartlandırılmış bir ifadedir.
- Ekseriyet itibariyle bilimsel önermelerin %99'u felsefi anlamda bilimsel önerme değil, Kur'an sınıfındadır.
- 49:12Popper'ın Yanlışlama Kuramı
- Popper'ın yanlışlama kuramı, bilimsellik kriterini belirlemek için önemlidir.
- Tüme varımın iki türü vardır: tam tüme varım (tüm öğeler gözlemine dahil) ve eksik tüme varım (tüm öğeler gözlemine dahil değil).
- Popper'a göre, bir şey yanlışlamaya tabi tutulabiliyorsa bilimseldir.
- 52:49Bilimsellik ve Zıddı
- Herkesin kafasında bir fikir olur ve bu fikirde dayandığı fikirler vardır.
- Bir şeyi kabul etmek onun zıddını reddetmektir, bir şeyi reddetmek de onun zıddını kabul etmektir.
- Ateizm, atom sayısınca ilahı kabul eden çok tanrıcılıktır ve Kur'an'da ateist anlamına gelen bir kelime yoktur.