Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan belagat ilminin üslup konusunu ele alan bir ders formatındadır. Konuşmacı, 1980'lerde astronom bölümünü kazanmış, Erzincan'da ilahiyatta öğretim üyesi olarak çalışmış ve televizyon programlarında yer almış biri olarak kendini tanıtmaktadır.
- Video, üslup kavramının tanımı ve özellikleri üzerine odaklanarak, kelamın elbisesi olarak üslupun insanın iç dünyasını nasıl yansıttığını anlatmaktadır. Konuşmacı, üslubun duruma göre değişebildiğini, insanın meşguliyetlerine göre şekillendiğini ve bir sözün "ab-ı hayat" gibi manaya sahip olması gerektiğini vurgulamaktadır. Ayrıca, Bediüzzaman'ın üslup hakkındaki görüşleri, "hayal sineması" kavramı ve üslubun mertebeleri gibi konular da ele alınmaktadır.
- Videoda Mevlana'dan alıntılar, Kasideyi Bürde adlı eserden örnekler ve Hz. Süleyman'ın kuşlarından Hüdhüd'ün Sebede'den getirdiği haber gibi çeşitli örneklerle üslupun insan davranışlarını nasıl yansıttığı gösterilmektedir. Konuşmacı, üsluba hakim olan bir kişinin etkili iletişim kurabildiğini ve üslubu tam teşekkül etmemiş olanların ise kırık dökük cümlelerle iletişim kurduğunu vurgulamaktadır.
- 00:18Üslup Nedir ve Özellikleri
- Üslup, kelamın elbiseyi fahiresi (göz alıcı elbisesi) veya cemali ve sureti olarak tanımlanır.
- Üslup, aynı şeyi değişik ifadelerle anlatmayı sağlar; örneğin "Ahmet'in uykusu var" düz bir anlatım, "Ahmet'in gözünden uyku akıyor" mecazi bir anlatım, "Ahmet dün gece herhalde beşik sallamış" kinaye tarzında bir anlatımdır.
- Üslup duruma göre değişebilir ve mukteza-i hale mutabık olması gerekir; yani halin gereği neyse o şekilde olmalıdır.
- 02:20Üslupun Oluşumu
- Üslup, dikkati nazar, tevaggul (meşguliyet), mübaşeret (iç içe olması ve devamlı o şeyle iç içe olması), sanatın telahuyla veya aşılamasıyla meşgul olduğu sanattan dolayı meydana gelir.
- Üslup, hayalde tevellüt eden temayulatın, hususiyatından teşekkül eden suretlerden tevekkül eden istiare temsiliyenin parçaları telahuk ettiklerinden kuvvetini alır ve meydana gelir.
- Üslup, kelamın kalıbı olduğu gibi, cemal'in madeni (güzellik kaynağı) ve hule fahri'nin (göz alıcı elbisenin) tezgahıdır.
- 04:03Üslup ve İnsan İlişkisi
- Üslubu beyan aynı ile insan denilmiştir; insanın konuşması o kimsenin fikri bir suretinden ibarettir.
- Bir batılı "ağzınızı her atışta başkaları oradan içinizi seyreder" diyerek, insanın konuşmasının iç dünyasını yansıttığını ifade etmiştir.
- Devamlı futbola meşgul olan birisi konuşmalarına top hakimdir, inşaat işleriyle meşgul olan birisi konuşmasından inşaat sanatının o yönde olduğunu anlayabilirsiniz.
- 05:11Manalar ve Üslup
- Manalar kalpte doğar, ifade edildiği yer ise hayalde veya yazılan metinde olur.
- Mevlana "insan dilinin arkasında gizlidir, konuşmasının arkasında gizlidir" diyerek, konuşmanın iç dünyayı yansıttığını vurgulamıştır.
- Bir aslanın narasıyla bir tilkinin numarası birbirinden farklıdır; bir insanın iç dünyası bahar gibi mamur mu yoksa çöl gibi çorak ve kurak mı, bunu konuşmalarından anlayabilirsiniz.
- 08:10Üslupun Tespiti
- Günümüzde beden dili olarak adlandırılan, insanın hal ve hareketleri, tavırlarıyla da çok şey anlatır ve üsluba aşina olanlar oralardan çok şeyleri fehmederler.
- Mevlana "bir tencerenin içinde yemek kaynıyor ama hangi yemek olduğu belli değil, kapağını açtığınız zaman oradaki kokudan hangi yemeğin ne olduğunu anlarsınız" diyerek, konuşmadan da iç dünyayı tespit edilebileceğini ifade etmiştir.
- Bir insanın konuşması fıtri bir konuşmaysa iç dünyasındaki durumları ortaya koyacaktır; nasıl bir dünya görüşüne sahip, hayattan ne gibi beklentileri var, dertleri olan bir mi, neşeli olan bir mi, bunları konuşmasından çıkarabilirsiniz.
- 11:35İnsanın İç Dünyasını Anlama
- İnsanın nefesinden ve sesinden mahiyetinin nefsinden üfürmesinden tevehhüm ve mizaçını kelamıyla mümtezi tahayyül etmek mümkündür.
- İnsanın sesi, yiğitliği, kabadayılığı, şefkati gibi özelliklerini yansıtır ve uzmanlar sesinden kişinin öfkeli, şefkatli veya ilim sahibi olup olmadığını anlamaya çalışırlar.
- Yalan makineleri sesinde ölçüm yaparak kişinin samimi olup olmadığını tespit edebilir.
- 13:01İnsanların Sanatsal İfadeleri
- İnsanların konuşmaları sanat itibariyle de anlaşılabilmektedir; kimyacı biri kimyadan, fizikçi biri fizikten örnekler verirken, ilahiyatçı ayetlerle anlatır.
- Kasideyi Bürde, İslam edebiyatında meşhur eserlerden biridir ve Peygamberimiz ile alakalı kasideler yazılmıştır.
- Kasideyi Bürde'nin yazarı, ömrünün sonlarına doğru vücudunun yarısı felç olmuş ve rüyasında Peygamberimiz ondan kaside söylemesini istemiş, bu sayede felçli olan kısmına nesh edilmiştir.
- 15:00Kasideyi Bürde'nin İçeriği
- Kasideyi Bürde'de "gözyaşlarını boşalt bin aynı gözden kadim tl haramlarla dolmuş olan gözünden gözyaşlarını boşalt" ifadesi yer almaktadır.
- Haramlar dünyanın kabul etmediği şeylerdir ve gözyaşlarıyla bu haramlardan kurtulmak ve pişmanlık perhizine devam etmek önemlidir.
- Hadiste ifade edildiği üzere en nedim tövbe ve pişman olmaktır; günahı işlemiş ama pişman olmayan kişi tehlikeli bir durumdadır.
- 16:30Edebi İfadeler ve İştah
- "Harama bakmakla cünüp olan gözlerine gözyaşıyla gusül abdesti aldır" gibi edebi ifadeler bulunmaktadır.
- İştihanın açılmasıyla üslup denilen hakikatın şişesindeki zülali mana mana zülali ab-ı hayatı nasıl kendine muvafık ve nasıl imtizaç etmesini seyretmek mümkündür.
- İştahı açılan kişi meyhaneye gitmeli ve meyhaneciye "kelam-ı veli nedir?" diye sormalıdır.
- 17:32Kelam-ı Veli'nin Özellikleri
- Kelam-ı veli, ilim denilen çömleklerde pişirilen, hikmet denilen büyük küplerde duran ve fehim denilen süzgeç ile süzülen ab-ı hayat gibi bir manayı taşır.
- Kelam-ı veli, insanın içinde sırlarında dolaşmakla hissiyatı ihtizaza getiren bir sanattır.
- Kelam-ı veli, ilim denilen çömleklerde pişirilmeli, hikmet denilen büyük küplerde durmalı ve fehim denilen süzgeç ile süzülmelidir.
- 18:47Kelam-ı Veli'nin Önemi
- Bir insan anlattığını ilme dayalı olarak anlatmalı, hakikatler ilimle pişirilmelidir.
- Azıcık bir ilimle çok hikmetli bir konuşma yapılamaz, yıllanmış bilgiler daha önemlidir.
- Bir meseleyi anlatırken her hatırımıza geleni söylemek uygun değildir, fehim denilen süzgeç ile süzülen bir şekilde anlatılmalıdır.
- 21:47Hitabet Sorumluluğu
- Sunacağımız şey ab-ı hayat gibi olmalı, muhataplarımıza derdine derman olmalı ve susuzluğunu gidermeli.
- Hatip olmanın bayağı bir sorumluluğu vardır, milleti açta gönderebilirsiniz.
- Her bir hitabeti bir söz sofrası gibi değerlendirmek gerekir ve konuşmayı yapacak olan kişi ona göre hazırlanması gerekir.
- 22:41Hutbe Hazırlığı
- Haftada on dakikalık bir hutbe için on saat hazırlanırsa, o hutbe haftayı doldurur ve milletin zihninde güzel manalar yerleşir.
- Hazırlık olmazsa hazır bir hutbeyi kitaptan veya dergiden aldınız, bir defa bile okumadan çıktınız, ne siz anlarsınız ne de muhatap bir şey anlar.
- Mananın ab-ı hayat gibi olması önemli ve yapacağımız konuşmanın bir söz ziyafeti olması son derece önemlidir.
- 23:37Kelamın Sunumu
- Hakikatleri anlatacak olanlar zarif bir şekilde sunmalı, kılık kıyafeti de ona göre düzgün olmalı.
- Sunacağımız manalar, yapacağımız konuşma ve yazacağımız yazı hem fikre hem de hisse hitap etmelidir.
- Bir kelam konuşmak aynı zamanda muhatapların hislerine de hitap etmeli, onların hislerini coşturmalı ve söz ziyafetine muhatap olanlar manen doymuş olarak ayrılmalıdır.
- 25:11Meyhane Sembolü
- Meyhanecinin sözlerinde derin manalar vardır, divan edebiyatında meyhane dergahı temsil eder ve dergahtaki şey meyhaneci olarak anlatılır.
- İçmek, o kadehlerden içmek, ab-ı hayat gibi güzel manaların içilmesi, yudumlanmasıdır.
- Hakikatlerde bir defa duymak yetmeyebilir, tekrar ve tekrar bunlara insan muhatap oldukça neticede coşar hale gelecektir.
- 26:33Kur'an-ı Kerim'de Sanat
- Kur'an-ı Kerim'de Hz. Süleyman'ın kuşlarından biri Hüd, Sebede'den bir haber getiriyor.
- Hüd, "Göklerde ve yerde gizlilikleri çıkaran Allah'ı bilmiyorlar, ona secde etmiyorlar" diyerek kendi üslubunca anlatıyor.
- Kur'an-ı Kerim dilinden bize bunu anlatırken sanatına da işaret ediyor, muhataplarımız da konuşurken onların ne ile meşgul olduğunu, hangi cemaatin içinde olduğunu konuşmaları içerisinde görebiliriz.
- 29:03Üslup ve Anlatım Tarzı
- Bediüzzaman'a göre üslup, kelamın kalıbı ve suretidir.
- Belagatça faidesi, kıssa tefrikini, kıssaların parçalarını ve perişan olan parçalarını iltiham ve bitiştirmektir.
- Bir şey sabit olursa levazımatıyla sabittir, yani bir parçanın tamamını anlamak için diğer parçaları da bilmek gerekir.
- 30:30Fıtri Anlatım Tarzı
- İnsanın harika bir algılama gücü vardır, bazı parçalar gösterildiğinde bütünü görebilir.
- Telefon firmalarından biri sesli harfleri aradan kaldırarak cümleler yazmış, herkes onu düzgün olarak okumuş.
- Fıtri bir üslupla anlatılan eksik bir şey bile, muhatabın zihninde tamamlanabilir.
- 31:21Mübareze Kelimesi ve Hayal Sineması
- Mübareze kelimesi, iki yiğitin meydana çıkması ve birbirleriyle dövüşmesi anlamına gelir.
- Mübareze kelimesi kullanıldığında muhatabın zihninde bir hareketlilik başlar, sanki dövüşüyorlar.
- Hayal sineması, söylenenleri kendi aleminde görüntü haline çevirir, örneğin güneş, dalgalı deniz, tsunami gibi kelimeler zihnimizde belirli görüntüler oluşturur.
- 33:30Üslup Mertebeleri
- Üslupta mertebeler vardır, bazen o kadar latif ve dakiktir ki nesimi seherden daha aheste eser.
- Bazı üsluplar o kadar gizli olabilir ki, zamanın harbi diplomatlarının desaisi harbiye lerinden daha meşhurdur.
- Bazı söz ustaları, muhatabını medih suretinde zemmedebilir, muhatap bunu anlayacak seviyede olmadığından beni methetti diye düşünür.
- 34:30Şifreli Konuşmalar ve Üslup
- Diplomasinin kendine göre dili vardır, özellikle uluslararası politika daha da belli şeyleri içerir.
- 1974 yılında Kıbrıs'ta Türkiye harekatı başlatılacakken "Ayşe tatile gitsin" kodu kullanılmıştır.
- Üsluba hakim olan bir kimse sözü kontrolü kullanır ve etkili olur, üslubu tam teşekkül etmemiş olanlar kırık dökük cümlelerle bir şeyler söyler.
- 37:09Zemahşeri'nin Üslup Anlayışı
- Yasin suresindeki "Men yuhl, izame ve hiye ramim" ayeti, Zemahşeri tarafından meydan okuma üslubuyla yorumlanmıştır.
- Zemahşeri, "Kim diriltir" ifadesinin Allah'a kafa tutma ve meydan okuma anlamına geldiğini belirtmiştir.
- Bu üslup herkes tarafından hemen ayette görülmeyebilir ve takılabilir, ancak Zemahşeri gibi bir zat bu üsluptan anlam çıkarabilir.