Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, tarih öğretmeni Gökhan Öz ve Nazım adlı bir tarihçi tarafından sunulan, AYT sınavına hazırlık amacıyla hazırlanmış bir eğitim içeriğidir. Videoda ayrıca Asiye adında bir abla da yer almaktadır.
- Video, "Tarih ve Zaman" ünitesini kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte tarihin tanımı ve özellikleri, tarih biliminin temel kavramları (olay-olgu, tarih anlayışları), tarih kaynaklarının türleri ve sınıflandırılması, zaman sınıflandırması, belge doğrulama yöntemleri ve takvimler gibi konular detaylı olarak anlatılmaktadır. Video, ilk ünitenin sonunda ve ikinci ünitenin tanıtımıyla sona ermektedir.
- Videoda ayrıca Atatürk döneminde tarih alanında yapılan çalışmalar, tarihe yardımcı bilim dalları (arkeoloji, nümizmatik, paleografya vb.) ve Türk takvimleri (Hicri, Celali, Rumi ve Miladi) hakkında bilgiler verilmektedir. Öğretmen, TYT sınavlarında çıkabilecek soru tiplerini de ele alarak öğrencilere kodlama teknikleri sunmaktadır.
- 00:07Giriş ve Tanıtım
- Tarih öğretmeni Gökhan Öz, izleyicilere tanıtım videosunu izlemelerini ve sonra bu videoya gelmelerini istiyor.
- Stüdyoda bir tarih öğretmeni ve yazar olan Nazım bulunuyor, Nazım'ın "İki Sela Arasında", "Serdengeçti" ve "Kosova'ya Düşen Yıldırım" gibi önemli tarihi kitapları var.
- Videolar etkileşimli olacak, öğretmen izleyicilere sorular soracak ve videoyu durdurup yorum yapmalarını isteyecek.
- 02:16İlk Video ve Hayal
- İlk videoda izleyicilerden hayal ettikleri mesleği yorumlara yazmaları isteniyor.
- Öğretmen, AYT videolarını bitirdikten ve sınava girdikten sonra hayallerine ulaşacaklarını, sonra tekrar bu videonun altına gelip "ben kazandım" demelerini söylüyor.
- İlk ünite "Tarih ve Zaman" olacak ve toplam yirmibeş ünite olacak.
- 04:17Tarihin Tanımı ve Özellikleri
- Tarih, geçmişte yaşamış insan topluluklarının her türlü faaliyetlerini yer ve zaman göstererek, neden-sonuç ilişkisi içerisinde, belgelere dayandırarak ve objektif bir biçimde inceleyen bir bilim dalıdır.
- Tarih bir sosyal bilim dalıdır çünkü belgelere dayanır, fizikçi veya kimyacı gibi deney ve gözlem yapamaz.
- Tarihin belgelere dayandırılması, objektif olması ve neden-sonuç ilişkisinde olması gibi özellikleri vardır.
- 06:31Tarihin Özellikleri
- Tarihte deney ve gözlem yapılamaz çünkü geçmişte yaşanan olaylar tekrarlanamaz.
- "Tarih tekerrürden ibarettir" sözü yanlış bir ifadedir, tarih asla tekerrür etmez.
- Tarihin sonuçları tekerrür eder, örneğin bin yıl önce dere kenarına ev kurulduğunda sular altında kalır, bin yıl sonra da aynı hata tekrarlanır.
- 08:03Tarihte Mutlak Doğru Yoktur
- Osmanlı Devleti'nde sultan ünvanını kullanan ilk padişah olarak birinci Murat kabul edilirken, yaklaşık 3-4 yıl önce ortaya çıkan bir mektupla Orhan Bey'in de "Sultan Orhan" imzasını attığı ortaya çıkmıştır.
- Tarihte mutlak doğru yoktur, yeni belgeler eskisini değiştirebilir.
- İstanbul'u Fatih'in fethettiği bilinirken, gelecekte yapılan araştırmalarla Fatih'in aslında Yavuz veya II. Murat olduğu ortaya çıkabilir.
- 09:16Neden-Sonuç İlişkisi ve Tarih Değerlendirmesi
- Tarihte neden-sonuç ilişkisi çok önemlidir, çünkü yaşanan olaylar birbirini tetikler.
- Tarihi olayları günümüz şartlarına göre değerlendirmek gerekir, örneğin Fatih'in kardeş katli gibi olayları o dönemin şartlarına göre değerlendirmek önemlidir.
- Tarihi olayları doğru bir şekilde değerlendirmek için olayın üzerinden uzun bir zaman geçmesi gerekir, nesil değişmesi ve dönem değişmesi önemlidir.
- 12:18Tarihin Konusu
- Tarihin konusu tek kelimeyle "insan"dır, çünkü insanın yaptığı her şey tarihin konusu değildir.
- Tarihin kapsamına insan toplulukları ve dünyayı ilgilendiren olaylar girer, örneğin depremler.
- Tarihin konusu insanın faaliyetleri ve insanı etkileyen her şeydir.
- 13:54Olay ve Olgu Kavramları
- Olay, başlangıcı ve bitişi belli olan kısa süreli gelişmelerdir.
- Olgu, olayın sonucunda ortaya çıkan ve uzun süre devam eden etkilere verilen isimdir.
- Malazgirt Savaşı, Haas Savaşı ve coğrafi keşifler gibi olaylar, sonrasında yaşanan Türkleşme, İslam'ın yayılması ve sömürgecilik gibi olguları oluşturmuştur.
- 15:44Olay ve Olgu Kavramları
- Olay, başlangıcı ve bitişi belli, belirli bir süre içinde gerçekleşen, biricik, özgün ve tekrarlanamaz bir durumdur.
- Olgu ise belirli bir süre içinde gerçekleşmeyen, tekrarlanabilen bir durumdur.
- Yüzyıl savaşları bir olaydır çünkü belirli bir süre içinde gerçekleşmiştir.
- 17:51Tarih Biliminin Faydaları
- Tarih bilimi, milli bir kimliğin inşasında ortak bir hedef oluşturmak için önemlidir.
- Tarih bilimi, millete ve vatana aidiyet duygusu oluşturmak için gerekli olan ortak hafızayı sağlar.
- Tarih bilimi, çok yönlü düşünme becerisini geliştirir ve geçmişten ders alarak gelecekte hata yapma oranını düşürür.
- 20:54Atatürk Dönemi Tarih Çalışmaları
- Atatürk döneminde Türk Tarih Kurumu kurulmuş, Belleten dergisi çıkartılmış ve Ankara Etnografya Müzesi açılmıştır.
- Atatürk döneminde Ankara Sıhhiye'de DTCF (Dil, Tarih, Coğrafya) bölümü açılmış ve tarih alanında müzeler açılmıştır.
- Atatürk tarih kitapları yazmış ve Türk tarih tezi oluşturarak Türklerin sarı ırktan (barbarlıktan) olmadığını kanıtlamaya çalışmıştır.
- 22:44Akademik Eser Yazımı İçin Beş Aşama
- Akademik bir eser yazmak için beş aşamadan geçmek gerekir: tarama, kaynak arama, tasnif, tahlil ve terkip.
- Tarama aşamasında kaynaklar bulunur, tasnif aşamasında kaynaklar sınıflandırılır, tahlil aşamasında kaynaklar çözümlenir.
- Eleştirme aşamasında kaynaklar değerlendirilir ve terkip aşamasında işe yarayan kaynaklar sentezlenir.
- 24:53Kaynak Türleri
- Kaynaklar birinci elden kaynak ve ikinci elden kaynak olarak ikiye ayrılır.
- Birinci elden kaynak, olayın yaşandığı döneme ait belgeler, malzemeler, görüntüler gibi kaynaklardır (ferman, kılıç, ok, yay).
- İkinci elden kaynak, birinci elden kaynaklara dayanarak yazılan eserlerdir (anayasal, makaleler, ders kitapları).
- 26:34Kaynak Türleri (Devam)
- Kaynaklar sözlü kaynak ve yazılı kaynak olarak da sınıflandırılır.
- Sözlü kaynaklar destan, efsane, hikaye, şiir ve atasözü gibi eserlerdir.
- Yazılı kaynaklar kitabe, ferman, hatırat, kanun, mektup, secere, dergi ve paralar gibi kaynaklardır.
- 30:09Kaynak Türleri (Son)
- Görsel ve işitsel kaynaklar resim, fotoğraf, minyatür, film, ses kaydı ve video kayıtları gibi kaynaklardır.
- Tarihi kalıntı ve nesneler arkeolojik kalıntılar, kılıçlar, ok-yay, silahlar, kıyafetler, anıtlar ve üretim araçları gibi kaynaklardır.
- Kaynaklar zamana göre, mekana göre ve konuya göre sınıflandırılır.
- 32:58Tarih Sınıflandırması
- Ankara'da en önemli yerlerden biri Sincan'dır.
- Tarih iki yöne doğru akar: ileri doğru (milattan sonra) ve geri doğru (milattan önce).
- Milattan önce sayılar sola doğru büyür, sıfıra ne kadar yakınsa günümüze o kadar yakın olur.
- 34:24Yüzyıl ve Çeyrek Sınıflandırması
- Tarih sınıflandırması yüzyıl, çeyrek ve yarı şeklinde yapılır.
- Milattan sonra için 24-49 birinci çeyrek, 50-74 ikinci çeyrek, 75-99 üçüncü çeyrek, 100-149 dördüncü çeyrek ve 150-219 ikinci yarıdır.
- Milattan önce için bu sıralama tersine döner.
- 35:49Tarih Hesaplama Örnekleri
- 1970 doğumlu Asiye abla 20. yüzyılın ikinci yarısının üçüncü çeyreğinde dünyaya gelmiştir.
- 1354 doğumlu Nazım 14. yüzyılın ikinci yarısının üçüncü çeyreğinde dünyaya gelmiştir.
- 452 doğumlu bir kişi 5. yüzyılın ikinci çeyreğinde dünyaya gelmiştir.
- 40:28Kaynakların Değerlendirilmesi
- Toplanan kaynaklar zamana göre, mekana göre, birinci elden ve ikinci elden sınıflandırılır.
- Kaynaklar nesnel, objektif, tarafsız ve güvenilir olup olmadığı değerlendirilir.
- Verilen bilginin kanıtlanabilme durumu incelenir.
- 41:38Tenkit ve Sentez Aşaması
- Kaynaklar eleştirilir ve işimize yaramayacak veya diğer belgelerle çelişen kaynaklar atılır.
- Tenkit iki aşamada yapılır: iç tenkit (belgelerin içeriği) ve dış tenkit (belgelerin adı, yazıldığı yer, basıldığı yer).
- İşimize yarayacak kaynaklar seçilir ve kitap yazmaya başlanabilir.
- 43:32Tarih Anlayışları
- Hikayeci tarih, rivayetçi tarih olarak da bilinir ve yer ve zaman vererek anlatılan, sebep-sonuç ilişkisi içermeyen, objektif olmayan bir tarih anlayışıdır.
- Öğretici tarih, ahlaki değerler ve vatan-millet sevgisi aşılayan, objektif olmayan, taraflı bir tarih anlayışıdır.
- Sosyal tarih, somut olayları, toplumsal olayları inceleyen, aile birliğinden bahseden bir tarih anlayışıdır.
- 47:09Diğer Tarih Anlayışları
- Kronik tarih, olayları oluş sırasına göre anlatan bir tarih anlayışıdır.
- Neden-nasılcı tarih, yer ve zaman göstererek, belgeye dayandırarak, sebep-sonuç ilişkisi içerisinde objektif bir biçimde anlatılan tarih anlayışıdır.
- Neden-nasılcı tarih anlayışının en önemli temsilcileri Fransız Volter ve İbni Haldun'dur.
- 48:25Tarihe Yardımcı Bilim Dalları
- Arkeoloji, kazı bilimi olarak tarih öncesi devirlerde yazı yokken tarih araştırmasında en çok başvurulan bilim dalıdır.
- Nümizmatik, para birimi bilimi olarak tarih öncesi devirlerde yazı olmadığı için yararlanılamayan bir bilim dalıdır.
- Paleografya, yazı bilimi olarak tarih öncesi devirlerde yazı olmadığı için yararlanılamayan bir bilim dalıdır.
- 51:00Diğer Yardımcı Bilim Dalları
- Filoloji, dil bilimi olarak eski dilleri inceleyen bir bilim dalıdır.
- Epigrafi, kitabe bilimi olarak kitabelerin üstündeki yazıları inceleyen bir bilim dalıdır.
- Scirografi, mühür bilimi olarak devletlerin ve hükümdarların mühürlerini inceleyen bir bilim dalıdır.
- Diplomatik, siyasi belgeleri ve anlaşmaları inceleyen bir bilim dalıdır.
- Etnografya, kültür bilimi olarak örf, adet ve gelenekleri inceleyen bir bilim dalıdır.
- Onomastik, eski isimleri inceleyen bir bilim dalıdır.
- Toponomi, yer isimlerini inceleyen bir bilim dalıdır.
- Antropoloji, şahıs isimlerini inceleyen bir bilim dalıdır.
- 52:46Belgelerin Doğruluğunu Kontrol Etme
- Bir belge bulunmuş ve üzerinde mühür olduğu için doğru olduğu düşünülmüş, ancak heyete götürüldüğünde inanılmamış.
- Görkem Şahin adlı bilim insanı, belgeyi karbon-14 yöntemiyle incelediğinde, belgenin 15. yüzyılda üretilmiş olmasına rağmen 6 ay önce OSTİM'deki matbaada üretilmiş olduğu tespit edilmiş.
- Belgelerin yaşını, doğruluğunu ve gerçekliğini hesaplayan bilim dalı kimyadır ve kullanılan yöntem karbon-14'tür.
- 54:07Antropoloji ve Anakronizm
- Antropoloji ırk bilimi olarak tanımlanır ve tarih öncesi dönemlerde tarih dönemi birbirinden her şey yazıydı.
- Anakronizm, tarihi yanılgı anlamına gelir ve örneğin "Muhteşem Yüzyıl" dizisinde 16. yüzyılda domatesin kullanıldığı gibi tarihi hatalar yapılmıştır.
- Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethettiği 1453'te "Fatih" unvanı verilmemiş, soyadı kanunu çıkmadan önce Mustafa Kemal'in yaptığı olayları tarihçiler genellikle "Mustafa Kemal" olarak adlandırır.
- 56:55Takvimler
- İki çeşit takvim vardır: ay yılı esaslı takvim (354 gün) ve güneş yılı esaslı takvim (365 gün).
- Kurban ve Ramazan bayramları her sene 10-11 gün geri gelir çünkü devlet işleri miladi takvim (güneş yılı esaslı) göre yapılırken, dini işler hicri takvim (ay yılı esaslı) göre ayarlanır.
- Ay yılı esaslı takvim ilk kez Sümerler tarafından, güneş yılı esaslı takvim ise Mısırlılar tarafından kullanılmıştır.
- 59:29Takvimlerin Oluşumu ve Türklerin Kullandığı Takvimler
- Takvimlerin oluşmasında her milletin yaşadığı önemli olaylar etkili olmuştur: İbraniler için yaradılış, Yunanlılar için Olimpiyat oyunları, Hıristiyanlar için Hz. İsa'nın doğumu, Müslümanlar için Peygamber Efendimizin hicreti.
- Türklerin kullanmış olduğu takvimler beş tane olup "Oniki Hacer" kodlamasıyla anılır: Oniki Hayvanlı Türk Takvimi, Hicri Takvim, Celali Takvim, Rumi Takvim ve Miladi Takvim.
- Oniki Hayvanlı Türk Takvimi, Türklerin kullandığı ilk takvimdir ve Çinliler ve Tweetlerde de kullanılmıştır; her yıla bir hayvan ismi verilir (domuz, sıçan, pars, tavşan, yılan, koyun, maymun, tavuk, it gibi).
- 1:02:47Türk Takvimleri
- Hicri takvim, on iki hayvan yılı esaslı bir takvimdir ve Türklerin kullanmış olduğu beş takvimin içerisinde sadece hicri takvim ay yılı esaslı olup, diğerleri güneş yılı esaslı takvimlerdir.
- Hicri takvim, İslam'ı kabul ettikten sonra kullanılmaya başlanmış olup, başlangıcı Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine hicretidir ve diğer adı Kameri takvimdir.
- Günümüzde İslam dünyası dini işlerini bu takvimle düzenlemektedir.
- 1:03:36Celali ve Rumi Takvimleri
- Celali takvimi, Büyük Selçuklu döneminde Sultan Melikşah'ın ekonomik işleri düzenlemek için Ömer Hayyam'a hazırlattığı bir takvimdir.
- Rumi takvim, Osmanlı Devleti'nde mali işleri düzenlemek için kullanılmıştır.
- Miladi takvim ile Rumi takvim arasındaki fark beşyüzseksendört yıldır.
- 1:05:53Miladi Takvim
- Miladi takvim, Hz. İsa'nın doğumunu başlangıç olarak kabul etmiş olup, bir ocak sıfırdır.
- Türkiye Cumhuriyeti, 1926'da kabul edilen bir kanunla miladi takvimi kullanmaya başlamıştır.
- Miladi takvim güneş yılı esaslı bir takvimdir.
- 1:06:25İlk Video Özeti
- İlk videoda tarihin tanımı, özellikleri, konusu, olayı ve olgusu, tarihin basamakları (tarama, tasnif, tahlil, tenkit, terkip) ve sınıflandırmaları (zamana göre, mekana göre, konuya göre) görülmüştür.
- Yardımcı bilim dalları, anakronizm ve takvimler konuları da ele alınmıştır.
- İkinci ünitede insanlığın ilk dönemleri (bakır, tunç, demirtaş dönemleri) ve ilk çağ uygarlıkları (Hititler, Yunanlılar) konuları işlenecektir.
- 1:07:40Öğrenme Stratejisi
- Öğrenciler soru bankasındaki tarih ve zaman ünitesinin sorularını çözmelidir.
- Yanlış cevaplanan sorular için kitap okunmalı, yanlışlar düzeltilmeli ve video çözümleri izlenmelidir.
- Kademe kademe ilerleyerek ilk beş-altı ünite bitirilmeli ve hatalar düzeltilmelidir.