Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen ve Onur Hoca adlı eğitimci tarafından sunulan, Nagehan adlı bir öğrencinin de yer aldığı AYT Edebiyat sınavına hazırlık dersidir.
- Video, Türkçe şiir konularını kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk bölümde güzel sanatlar ve edebiyat arasındaki ilişkiler, edebi metin özellikleri, dilin işlevleri ve nazım birimleri (beyit, dörtlük, ben) anlatılmaktadır. İkinci bölümde Türkçe şiir nazım şekilleri (gazel, mesnevi, müstezat, kıta, rubai, tuula, destan, mani, türkü, sone, triole, terza, rima, balat) ve şiir türleri (mersiye, müracaat, tevhid, methiye, ağıt, güzelleme, koçaklama, ninni, taşlama, ilahi, nefeste, şatiye, devreye, nutuk) açıklanmaktadır. Son bölümde ise kafiye türleri, kafiye örgüleri ve Türk şiirindeki üç ölçü türü (hece ölçüsü, serbest ölçü, aruz ölçüsü) detaylı şekilde incelenmektedir.
- Videoda teorik bilgilerin yanı sıra örneklerle açıklamalar yapılmakta ve öğrencilerin sık karıştırabileceği konular vurgulanmaktadır. Ayrıca, söz sanatlarının ayrı bir videoda tekrar edileceği belirtilmektedir.
- 00:05AYT Edebiyat Genel Tekrarı
- AYT Edebiyat genel tekrarı yapılacak ve konular arasında güzel sanatlar, edebiyat, nazım birimleri, nazım şekli, nazım türü, kafiye, redif ve söz sanatları yer alacak.
- Bu videoda söz sanatları hariç diğer konuların tekrarı yapılacak, söz sanatları ayrı bir videoda ele alınacak.
- Edebiyat konu anlatım dizisi ve pratik edebiyat serisi de bu konuları daha ayrıntılı anlatmaktadır.
- 01:00Güzel Sanatlar ve Edebiyat
- Güzel sanatlar üç gruba ayrılır: sese ve söze biçim veren fonetik sanatlar (edebiyat ve müzik), maddeye biçim veren plastik sanatlar (mimari, heykel, resim, hat, minyatür, ebru), harekete biçim veren ritmik sanatlar (tiyatro, dans, sinema, bale, opera).
- Edebiyat, sese ve söze biçim veren fonetik sanatlar içerisinde yer alır.
- Edebiyat en çok resim ve müzikle ilişkilidir, ayrıca sinema ve tiyatroya kaynaklık eder.
- 01:54Edebi Metin
- Edebi metin, okuyucuda sanatsal zevk uyandırma amaçlayan metinlerdir.
- Edebi metinlerde anlatılanlar gerçek hayattan esinlenir ancak yazarın kendi kurgu dünyasıdır.
- Edebi metinler okuyan kişiye, zamana ve mekana göre değişen birçok anlam taşır ve aynı eser farklı dönemlerde farklı anlaşılabilir.
- Edebi metinlerde dilin özelliklerinde sapmalar görülebilir, mecaz anlamlar ve sanatlar bolca yer alır.
- 03:10Edebiyatın Diğer Bilim Dallarıyla İlişkileri
- Edebiyatın ana kaynağı insandır ve en çok ilişki içerisinde bulunduğu bilim dalları tarih, sosyoloji, psikoloji, coğrafya ve halk bilimleridir.
- Edebiyat tarihe kaynaklık eder, tarihteki önemli olaylar edebi metinlerin konusu olabilir.
- Edebi metinler, özellikle eski edebi metinler, destanlar ve efsaneler tarihe kaynaklık edebilir.
- Sosyoloji toplum bilimidir ve edebiyat topluma anlatıldığı zaman sosyolojiden yararlanır.
- Psikoloji, edebiyat insanı anlatırken insan psikolojisini ve ruhunu gözler önüne serer.
- Coğrafyadan anlatılan yerler açısından, halk bilimlerinden kültürler, adetler ve gelenekler edebiyat içerisinde yer alır.
- 04:22Dilin İşlevleri
- Dilin altı işlevi vardır: bilgi verme (göndergesel işlem), dil ötesi bilgi aktarma, duygu ifade etme, emin kamu (harekete geçirme), kontrol etme ve şiirsel işlev.
- Göndergesel işlem, dil bilgi verme işlemidir; dil ötesi işlem ise dilbilgisi ile alakalı bilgi aktarmadır.
- Duygu ifade etme işlevi, heyecana bağlı işlevdir; emin kamu ise harekete geçirme işlevidir.
- Kontrol etme işlevi soru cümlelerinde görülür; şiirsel işlev ise edebi metinlerde dilin heyecana bağlı ve şiirsel işlevlerde kullanılmasıdır.
- 05:47Nazım Birimleri
- Nazım birimleri üç temel türden oluşur: beyit, dörtlük ve ben.
- Beyit, iki mısradan oluşan nazım birimidir ve divan edebiyatında sıkça kullanılır.
- Mısralar ikiye ayrılır: azade mısra (özgür mısra, tek başına şiir niteliği kazanan) ve mısra-i berceste (bir şiirdeki en etkili mısra).
- Dörtlük, iki beyitin üstündeki bütünlük oluşturan dizelere denir.
- Ben, dörtlüklerde genel bir kavramdır ve sayısal değeriyle sınırlı değildir.
- 07:16Nazım Şekli ve Nazım Türü
- Nazım şekli, şiirlerin dış yapı özelliklerine göre isimlendirilmesidir (kafiye örgüleri, ölçüleri).
- Nazım türü, şiirlerin içeriklerine göre isimlendirilmesidir (konusu, teması).
- 07:56Türk Şiirinde Nazım Şekilleri
- Divan edebiyatında gazel, kaside, mesnevi, müstezat, kıta, rubai, tuyu, murabba, şarkı, terkibent ve tercih gibi nazım şekilleri bulunur.
- Halk edebiyatında koşma (onbirli hece ölçüsü), semai (sekizli ölçüsü), destan, mani (yedili ölçüsü) ve Türk'ü (besli ölçüsü) gibi nazım şekilleri vardır.
- Batı edebiyatından kaynaklı sonnet, terza rima, balat gibi nazım şekilleri de Türk şiirinde kullanılmaktadır.
- 09:04Şiir Türleri ve İçerikleri
- Divan edebiyatında eleştiri konulu şiirlere hiciv, ölen kişinin arkasından söylenenlere mersiye, Hz. Muhammed'i övmek için söylenenlere münacat, Allah'a yalvarma içerenlere müracaat, Allah'ın birliğini anlatanlara tevhid, bir kişiyi övmek için yazılanlara methiye denir.
- Halk edebiyatında ölenler için söylenenlere ağıt, aşk konulu şiirlere güzelleme, yiğitlik konulu şiirlere koçaklama, çocuklar uyutmak için söylenenlere ninni, eleştiri şiirlerine taşlama denir.
- Tasavvuf edebiyatında ilahi, nefes, şatiye, devreye ve nutuk gibi nazım türleri vardır.
- 09:52Batı Edebiyatı Şiir Türleri
- Batı edebiyatının klasiklik dediğimiz şiirlerde aşk, satirik, eleştiri, pastoral, epik (kahramanlık), didaktik (öğretici) ve dramatik şiir türleri bulunmaktadır.
- Dramatik şiir, tiyatroda kullanılan şiirlerdir; oyuncuların birbirine şiir şeklinde hitap ettikleri şiirlerdir.
- 10:16Nazım Şekilleri Örnekleri
- "Ne diyor bir söz dedi canan ki keramet var içinde" örneğinde, ilk beyit kendi arasında kafiye olduğu ve beyit halinde yazılmış olması nedeniyle gazel nazım şekli olarak tanımlanır.
- "Olmayasın, karaktersiz, çok konuşun, yerli yersiz" örneğinde dörtlük nazım birimi ve semai (sekizli ölçüsü) olduğu için semai nazım şekli olarak tanımlanır.
- İçerik olarak eleştiri konusu olduğu için bu tür şiirlere satirik denir.
- 11:28Kafiye ve Redif Kavramları
- Kafiyenin diğer adı uyaktır.
- Redif, dize sonunda tekrarlanan kısım olup, kafiye ise rediften önceki ses benzerlikleridir.
- Her şiirde redif ve kafiye bulunması zorunlu değildir; bazen sadece redif olabilir, bazen sadece kafiye olabilir veya ikisi de olmayabilir.
- Redif olup olmadığı öncelikle kontrol edilmelidir.
- Redif, aynı görevdeki ekler veya aynı anlamdaki sözcüklerden oluşabilir, kafiye ise tek ses benzerliği veya iki ses benzerliği olabilir.
- 13:46Kafiye ve Kafiye Örgüleri
- Kafiye tespiti için önce sözcüklerin aynı olup olmadığı kontrol edilir, aynı değilse kökleri karşılaştırılır.
- Kafiye örneği olarak "adem miyim, hayvan mıyım?" ve "ben neyim?" ifadelerinde "ben" sözcüğü kafiye oluşturur.
- Kafiye örgüleri üç türlü olabilir: çapraz kafiye (a-b, b-a), sarma kafiye ve düz kafiye (a-a, b-b).
- 17:40Türkçe Şiirin Ölçüleri
- Türk şiirinde üç ölçü kullanılmıştır: hece ölçüsü, serbest ölçü ve aruz ölçüsü.
- Hece ölçüsü (nacim ölçüsü) milli ölçümüzdür, İslamiyet öncesinden beri kullanılmıştır.
- Serbest ölçü Cumhuriyet döneminden sonra Batı etkisiyle kullanılmaya başlanmıştır.
- 18:06Hece Ölçüsü Özellikleri
- Hece ölçüsünde dizelerdeki hecelerin birbirine eşit olması gerekir.
- Hece ölçüsünde durak, okurken nefes alınma veya boşluk bırakma anlarına denir ve mutlaka sözcük biterken verilmelidir.
- Duraklanmış hece ölçüsü örneğin "duraklanmış altı artı beş" şeklinde gösterilir.
- 19:56Aruz Ölçüsü
- Aruz ölçüsü İslamiyet etkisiyle edebiyatımıza girmiştir ve asıl olarak Araplara özgü bir ölçüdür.
- Aruz ölçüsünde açık hece (ünlüyle biten, kısa) ve kapalı hece (ünsüzle biten, uzun) ayrımı vardır.
- Son hece açık da olsa mutlaka kapalı olarak gösterilir.
- 23:03Aruz Ölçüsünün Zorlukları
- Aruz ölçüsünü tutturmak çok zordur ve kusurlar oluşabilir.
- Kusurları gidermek için imale (uzun okunması), ima (kısa okunması), vasıl (dizi içinde yapılan ulamalardır) ve medde (uzun hecenin çıkartılması) gibi yöntemler kullanılır.