Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim dersi formatında Altay dilleri teorisini anlatan bir içeriktir. Konuşmacı, Altay dilleri teorisinin temel prensiplerini ve tarihsel gelişimini detaylı şekilde açıklamaktadır.
- Video, Altay dilleri teorisinin tanımı ile başlayıp, bu dil ailesinin tarihsel gelişimini, önemli araştırmacıları ve teorilerini kronolojik olarak ele almaktadır. Ardından Altay dillerinin ortak özellikleri, ses denklikleri ve cümle yapısı gibi dilbilimsel detaylar incelenmektedir. Son bölümde ise Altay dillerinin yayılma alanları ve konuşma oranları hakkında bilgiler verilmektedir. Video, Türk dili, Moğolca, Mançu-Tunguzca, Korece ve Japonca gibi dillerin Altay dil ailesi içindeki konumlarını ve özellikleri hakkında kapsamlı bir bilgi sunmaktadır.
- 00:02Altay Dilleri Teorisi
- Altay dilleri teorisi, Türkçe, Moğolca, Mançu, Tunguzca, Korece ve Japonca'nın bir ana Altay dilinden geldiği görüşüne dayanır.
- Karşılaştırmalı Altay dilleri bilim alanına altaistik denir ve bu bilimle uğraşanlara altayist denir.
- Son yıllarda Korece ve Japonca da Altay dil ailesi içinde anılmaya başlanmıştır.
- 00:35Altay Dilleri Teorisinin Tarihi
- Türk-Moğol ve Mançu-Tungus dilleri arasındaki yakınlığın genetik akrabalıktan kaynaklandığı görüşü ilk olarak Strachlemberg tarafından ortaya atılmıştır.
- Strachlemberg, Ural-Altay kavimlerinin konuştuğu otuz iki dili altı gruba ayırmıştır: Fin, Ugor, Türk, Tatar, Samoyed, Moğol, Manço, Tungus.
- Genetik akrabalığın reddi 1820'de Remusat ile başlamış, 2.5 asır boyunca Grombeck, William Scood, Kruger, Klaus'un Dorfer, Benzing, Sherback ve Ronatas gibi isimler genetik akrabalığı reddetmişlerdir.
- 01:31Altay Dilleri Teorisinin Gelişimi
- Ramsted, Named, Pop Alto ve Baskakov gibi araştırmacılar genetik akrabalığı savunmuşlardır.
- Türkiyeli Türkologlar da Talat Tekin, Osman Nedim Tuna, Osman Fikri Sertkaya, Ahmet Demir ve Tuncer Gülensoy gibi isimler olmak üzere adı geçen diller arasında genetik akrabalığın söz konusu olduğu görüşünde birleşmişlerdir.
- Altay dillerini konuşanların sayısı kaynaklarda 250-350 milyon arası gösterilmiştir.
- 02:07Altay Dillerinin Eski Belgeleri
- Moğolca'nın en eski yazılı belgesi 1225 tarihli Yesunke Taşıdır.
- Moğolların gizli tarihi adıyla dilimize çevrilen "Mongo'un Niguca Topcaan" 1240 yılından kalma bir eserdir.
- Tunguzca'nın en eski belgeleri 1413 ve 1433 tarihlidir, Korece'nin en eski yazılı belgesi 1443 tarihlidir, Japonca'nın en eski yazılı belgesi ise 712 yılından kalma Nihan Şoki'dir.
- 02:45Altay Dilleri Teorisinin Gelişimi
- Tekin, Türkçe'nin tarihi bilinen en eski yazıtı kabul edilen Çol Yazıtının 687-692 yılları arasında dikildiğini düşünmektedir.
- Wilhelm Shot, bu dil ailesini Fin, Ugor ve Türk-Moğol Tungs adı altında daha sonra Tatar grubu üzerine yoğunlaşmıştır.
- Shot, Çuvaşça'da R ve L'nin genel Türkçede Z ve S'ye denk düştüğünü keşfetmiştir.
- 03:13Altay Dilleri Teorisinin Gelişimi
- Türkçe'deki aslı olan Ş'nin Çuvaşça'da L'ye dönüşme teorisine Lam-Daizm denir.
- Çuvaşça ve Moğolca'daki L sesinin asli Türkçede Ş'ye dönüşme teorisine Sigmatizm teorisi denir.
- Türkçe'deki asli ses Z'nin Çuvaşçada R'ye dönüşme teorisine Rotasizm teorisi denir.
- 03:35Altay Dilleri Teorisinin Gelişimi
- Çuvaşçadaki Ry sesinin Türkçe'deki Z'ye dönüşme teorisine Zetasizm teorisi denir.
- Son zamanlarda Altay dil birliği kuramı ile ilgili başka bir görüş daha ortaya atıldı.
- Roy Andrew Miller, Altay dillerini Hazar Denizi, Batı Sibirya ve Altaylar arasından 7000 yıl öncesindeki Ön-Altayca dönemine taşımıştır.
- 03:58Altay Dilleri Teorisinin Sorunları
- Altay dil kuramının en büyük problemlerinden biri anayurt sorunudur.
- Altay dilleri konuşan halkların anayurtları tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır.
- Ural-Altay dilleri içinde Ural dillerinin ayrı bir grup olduğunu ilk keşfeden Gıyamatidir.
- 04:15Altay Dilleri Teorisinin Gelişimi
- Yapılan çalışmaların sayısı ve yapısı bakımından alta stiğin asıl kurucusu Ramsted'dir.
- Altı slik alanında ilk kez bilimsel çalışmaları yaparak altı stiği bilim disiplini haline getiren Scoot'dur.
- Ural-Altay dil ailesi adını veren Kasvendir.
- 04:32Altay Dilleri Teorisinin Gelişimi
- Kasvenin Ural-Altay şeması şöyledir: Ural kolu Fin-Ugor dilleri, Samoyed dilleri, Altay kolu Türk-Tatar dilleri, Moğol, Manço dilleri, Tunguz dilleri.
- Ural-Altay dilleri içinde yapı, ses, biçim bakımından Türkçeye en yakın dil Moğolca'dır.
- Tarihsel süreçte Türkçe'den kopan ilk iki lehçe Çuvaşça ve Yakutça'dır.
- 04:58Altay Dilleri Teorisinin Gelişimi
- Osman Nedim Tuna, altı eşlik ve güneş dil teorisi kapsamında Türkçe ile Sümerce arasında 168 ortak kelime tespit etmiştir.
- Samuel Martin ve Andrew Miller, Korece ve Japonca'nın Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna ait olduğunu kanıtlar.
- Altalik ile ilgili ses denkliklerini çalışanlar Scoot, Ramsted, Auto ve Pop'tur.
- 05:22Altay Dillerinin Ortak Özellikleri
- Altay dillerinin başlıca ortak özellikleri: aile içinde yer alan dillerin hepsi eklemeli dillerdir.
- Kelimeler kök ya da gövdeye belirli ekler getirilmek suretiyle yapılır, türetme ve çekimde son ekler kullanılır.
- Bu dillerde önek sistemi yoktur, cinsiyet de yoktur, bu nedenle kelimeler şekil değişikliğine uğramaz.
- 05:48Altay Dillerinin Ortak Özellikleri
- Sayı sıfatlarından sonra gelen adlar genellikle tehdit biçimindedir (iki el, üç f, beş oda gibi).
- Altay dilleri eklemeli dil yapısında olduğundan kelime kök ve gövdeleri sabittir, türetme yeni eklerle yapılır.
- Zengin bir ek sistemi vardır, diller arasında aynı kökten kaynaklanmış ortak ekler vardır, özellikle Moğolca ile Türkçe arasında daha belirgindir.
- 06:14Altay Dillerinin Ortak Özellikleri
- Cümle yapısı bakımından özde fiilden önce gelir ve genellikle baştadır, fiil cümlenin sonundadır.
- Ad ve swat damlamalarında belirten belirtilenden önce gelir, RZ ve ŞL ses denklikleri bulunur.
- Altay dillerinde ünlü uyumu vardır, hiçbirinde kelime başında RL ve NV ünsüzleri bulunmaz, Türkçe ve Moğolcada Fev fenomeni yoktur.
- 06:42Ural-Altay Dillerinin Ortak Özellikleri
- Widemann'a göre Ural-Altay dillerinin ortak özellikleri: artikel yoktur, ses uyumu bu dillerin en başta gelen özelliğidir.
- Sözcüklerde gramatikal cinsiyet yoktur, yani sözcükler eril ve dişil diye ayrılmaz.
- Ural-Altay dil ailesindeki dillerin hepsi bağlantılı eklemeli dillerdendir, türetme ve çekim eklerle yapılır.
- 07:08Ural-Altay Dillerinin Ortak Özellikleri
- Sözcük kökünde değişme olmaz, sayı sözcüklerinden sonra çokluk eki kullanılmaz (yedi cüceler, kırk haramiler gibi örnekler istisnadır).
- Tasrif eklerle yapılır, fiil biçimleri zengindir, soru anlamı soru iki ile sağlanır.
- Belirtme edatları yoktur, isimler iyelik ekleriyle çekimlenir, fiillerin olumsuzu yine aynı fiille yapılır.
- 07:50Altay Dillerinin Yayılma Alanı
- Türk dili yaklaşık 200 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.
- Moğol dili yaklaşık 5 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.
- Mançu Tunguz dili Çin'in kuzeyinde İç Yatanda 65 bin kişi tarafından konuşulmakta ancak Çin ve Rus yazı dillerinin etkisinde kaldığından unutulmaktadır.
- 08:16Altay Dillerinin Yayılma Alanı
- Kore dili 1945'te ikiye ayrılan Kuzey Kore'de 22 milyon, Güney Kore'de 44 milyon ve Japonya'ya göç etmiş 690 bin Koreli tarafından konuşulmaktadır.
- Japon dili Konju ve Ryuku lehçeleri olan Japonca 124 milyon Japon tarafından konuşulmaktadır.