Buradasın
Ali Şeriati'nin Hayatı ve Düşünceleri Üzerine Akademik Bir Sunum
youtube.com/watch?v=MzkcEYlGxFIYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Çağdaş Müslüman Düşünce" serisinin bir parçası olarak, sosyoloji ve sosyoloji tarihi dersleri vermiş bir akademisyen tarafından sunulan, Ali Şeriati'nin hayatını ve felsefi düşüncelerini ele alan akademik bir sunumdur.
- Video, Ali Şeriati'nin 1933'te doğuşundan başlayarak yaşam öyküsünü, eğitimini, İran'daki siyasi faaliyetlerini ve felsefi düşüncelerini kronolojik olarak incelemektedir. Konuşmacı, Şeriati'nin sosyal teorisinin ana eksenlerini, özgürlük ve adalet kavramlarını, İslam düşüncesi içindeki yeri ve İran Devrimi'ne etkisini detaylı şekilde ele almaktadır.
- Sunumda ayrıca Şeriati'nin Mevlana'dan etkilendiği, İslam düşüncesi içinde yeni bir düşünce sistemi üretme çabası, sosyal teorisinin dikey ekseninde özgürlük problemi ve yatay ekseninde adalet teorisi olduğu vurgulanmaktadır. Konuşmacı, Şeriati'nin fikirlerinin eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirilmesi gerektiğini belirterek, İran'da Şeriati'nin düşüncelerinin bir rejim kurmasına yol açmasına rağmen, bu rejimin zamanla bir "molla rejimi"ne dönüştüğünü de belirtmektedir.
- 00:15Çağdaş Müslüman Düşünce Serisi
- Program, İranlı sosyolog-siyasi aktivist Ali Şeriati'nin konuşması kapsamında düzenlenmiştir.
- Bu program, çağdaş dönemde Müslümanlar arasındaki entelektüel düşünürlerin fikirleri ve öne çıkan isimler hakkındaki bir serinin bir parçasıdır.
- Daha önce Malik bin Nabi ve Ali İzzet Begoviç gibi isimler de bu seride ele alınmıştır.
- 01:29Düşünürleri Eleştirmek
- Düşünürler hakkında sevmek veya sevmemek yerine, onları hakkaniyetli bir şekilde eleştirmek borcumuzdur.
- Eleştirmek için önce anlamak gerekir; sosyoloji tarihi dersinde Marx, Weber ve Durkheim'i anlatırken öğrencilerin yanlışlıkla konuşmacıyı marksist, durkheimci zannetmeleri yaşanmıştır.
- Öğrencilere düşünürlerin fikirlerini anlatıp, kendi eleştirilerini ve bu eleştirilere verilen cevapları da içerecek şekilde sunmuştur.
- 03:15Ali Şeriati'nin Önemi
- Konuşmacı, İran'da düzenlenen Şeriati üzerine bir seminerde sunum yapmıştır.
- 1990'ların başında temel İslamcı sosyalleşmesini yaşamış kuşak için Şeriati, devrimci ve eleştirel bir düşünür olarak görülmüştür.
- Şeriati, Cemalittin Afgani gibi isimlerin yanına eklenen, modern dünyada Müslümanların yolunu gösteren düşünürlerden biridir.
- 04:41Şeriati'nin Kitapları ve Vefatı
- Konuşmacı, yıllar sonra Şeriati'nin kitaplarını tekrar okumak için fırsat bulmuştur.
- Birçok insanın temel sorunu, gençlik çağlarında okudukları ve yücelttikleri düşünürleri sonradan bir daha ziyaret etmemeleridir.
- Şeriati'nin vefatının kırk yıldönümünde bir yazı yazmış ve Dünya dergisinde yayınlanmıştır.
- 06:38Şeriati'nin Kişiliği ve Fikirleri
- Şeriati'nin fikirlerini beğenmeyebilir veya eleştirebilirsiniz, ancak şahsiyeti ve kişiliği hakkında çok fazla şey söyleyemeyiz.
- Şeriati ve onun kuşağındaki diğer isimler, kendi davaları için mücadele etmiş, hapislere atılmışlardır.
- Şeriati, bir düşünce inşa eden ve bu fikri uygulanabilir hale getiren önemli bir düşünürdür.
- 09:00Şeriati'nin Biyografisi
- Şeriati, 1933'te doğmuş, babası bir köy öğretmeni olmuştur.
- Sorbonne Üniversitesi'nde edebiyat doktorası yapmış ve Safiyüddin'in "Belh'in Faziletleri Tarihi" isimli eserinin tahkikli neşrini yapmıştır.
- 1950'lerde İran'da milliyetçi bir lider seçimle iş başına gelmiştir.
- 10:47İran'da Devrim Öncesi Siyasi Durum
- Musaddık, petrolleri millileştirdiği için Amerika tarafından darbeyle devrilmiş ve yerine Şah yönetimi başlamıştır.
- Şah yönetimi gittikçe rijitleşerek devam etmiş ve bu dönemde yetişen kuşak, anti-emperyalist bir duyguyla büyümüş, bu duygu onları milliyetçiliğe ve sosyalizme yönlendirmiştir.
- Devrim öncesi İran, Amerikan dolarının basıldığı ikinci ülke olmuş ve Amerikan siyasetinin parçası haline gelmiştir.
- 14:08Ali Şeriati'nin Hayatı ve Fikirleri
- Şeriati ve kuşağı, İslamcı kimlikleriyle yurt dışında tanışmış, Fransa'da Cezayir'in bağımsızlık savaşı sırasında Cezayirli düşünürlere yakın temas içinde olmuşlardır.
- Şeriati, doktorası bitirip İran'a döndüğünde hemen hapse atılmış, hapisten çıktıktan sonra Meşed Üniversitesi'nde halka açık dersler vermeye başlamıştır.
- Şeriati, Hüseyin İrşat Enstitüsü kurarak halka açık konferanslar vermeye devam etmiş, eserlerinin çoğu konferans ve ev derslerinin kayıtlarından oluşmaktadır.
- 18:13Şeriati'nin Vefatı ve Mirası
- Şeriati, 1977'de Londra'ya gizlice yerleşmiş ve bir bodrum katında ölü bulunmuş, ölümü hakkında zehirleme iddiaları olsa da otopside kalp krizi olarak kaydedilmiştir.
- Şeriati'nin mezarı Şam'da Hz. Zeynep Türbesi'nin avlusuna defnedilmiştir.
- İran'da Şeriati bugün çok sevilen bir kişi değil, rejimin hoşlandığı ve eserlerinin basılması zor olan bir düşünür olarak görülür.
- 20:42Şeriati'nin İran Devrimi'ne Katkısı
- Şeriati, entelektüellerin Hoca Humeyni ile ve ulema ile temasını sağlayan kişi olarak, siyasal devrim için önemli bir rol oynamıştır.
- Şeriati, yerleşik Şii siyasal düşüncesinin yorumlanıp değiştirilmesi ekseninde ulemanın görüşlerinin farklılaşmasını sağlamıştır.
- Şeriati'nin derslerinde üniversite öğrencileri ile esnaf ev hanımları yan yana durmuş, hareketin kitleselleşmesini ivmelemiş en önemli isimlerden biri olarak tarihe geçmiştir.
- 23:07Ali Şeriati'nin Etkileri ve İran'ın Dini Geçmişi
- Muhammed İkbal'in "Dini Düşüncenin Yeniden İnşası" metni ve Mevlana, İranlı entelektüeller için etkili kaynaklar olarak belirtiliyor.
- Ali Şeriati için de Mevlana çok belirgindir ve siyasi bakımdan da İmam Umumiye'nin etkisi vardır.
- İran, yüzyıllar boyunca Türk yurdu ve Sünniliğin çekirdek coğrafyasıydı, ancak 17. yüzyılda Safeviler eliyle Şii'leştirildi.
- 24:59Şii'leşmenin Siyasi Boyutu
- Şii'leşme süreci masum değildi; Sünni türbeleri ve medreseleri yıkıldı, halka baskı yapıldı.
- Şii'leşme aslında bir Türkmen inanışı olarak görülse de, arkasında ciddi siyasal çatışmalar yer alıyor.
- Ali Şeriati, Safevi Şii'yi eleştirerek, devletin meşruiyetini sağlamak üzere devlete entegre edilmiş bir inanış olduğunu söyler.
- 26:17Ali Şeriati'nin Eleştirileri ve İran'daki Durumu
- Ali Şeriati'nin eleştirileri nedeniyle İran'da gizli Sünni olarak itham edilir.
- İran'da Şii mezhebi perspektifine göre, Ali Şeriati'nin eleştirileri kabul edilemez görülür ve unutturulması istenir.
- Devrim sonrası ulema ve medrese, siyasal rejimin nihayetsiz meşrulaştırıcısı pozisyonuna geri döndü, bu da Ali Şeriati tarafından eleştirilir.
- 28:05Ali Şeriati'nin Önemli Özellikleri
- Ali Şeriati'nin en önemli özelliği modern İslam düşüncesi içerisinde yeni bir düşünce sistemi üretme çabasıdır.
- Şeriati, geçmişin tarihsel birikimini müzeye çevirme yerine, eleştirel bir şekilde değerlendirmeye çalışmıştır.
- Şeriati'nin en önemli niteliği, bugün neye ihtiyacımız var buna karar verebilmek ve bu ihtiyaca göre geçmişe yaklaşabilme yeteneğidir.
- 32:15Ali Şeriati'nin Sosyal Teorisyen Olarak Özellikleri
- Ali Şeriati, Sartre ve Gurvich gibi dönemin önemli sosyal teorisyenlerinden biridir.
- Bir kişinin sosyal teorisyen olabilmesi için iki temel şart vardır: fikirlerinin bütünlük içerisinde ortaya konmuş olması ve bu fikirlerin temellendirilmiş olması.
- Şeriati, dönemin sosyal teorisyenlerinden biri olarak, fikirlerinin bütünlük ve temellendirme açısından değerlendirilmelidir.
- 36:06Ali Şeriati'nin Sosyal Teorisi
- Toplumun sorunlarıyla uğraşanlar yerel sosyal teorisyen, dünyanın sosyal problemleriyle uğraşanlar ise küresel sosyal teorisyen olurlar.
- Ali Şeriati, eleştirel sosyal teori kuşağına dahil edilir ve Adorno, Horkheimer ve Sartre ile aynı kuşağın bir üyesidir.
- Şeriati'nin sosyal teorisinin iki ana ekseninden biri dikey eksen olan özgürlük problemi, diğeri yatay eksen olan adalet teorisidir.
- 37:37Özgürlük ve Adalet Anlayışı
- Şeriati'ye göre insan Allah'a kul olduğunda özgürleşir çünkü bu kulluk dünyevi otoritelere baş etmekten alıkoyar.
- İyi bir kul özgür bir bireydir ve modern dönemde tanrı ile insan arasındaki özgürlük, devlet ve özgür olmayan vatandaş ilişkisine dönüşmüştür.
- Modern toplum, siyasal otoritenin, ideolojik ve bürokratik kısıtlayıcı temellerinden ötürü bireyin özgürlüğünü elinden alır.
- 38:56İnsanın Özgürlüğü ve Tarih Felsefesi
- Şeriatiye göre insan bir varlık olarak özgür olmak zorundadır ve insan olmanın esas vasfı özgür olmaktır.
- Kur'an'da Allah hep özgür insana hitap eder ve tüm mükellefiyetleri, faziletleri özgür bireye yükler.
- Şeriati'nin güçlü bir tarih felsefesi vardır ve bu felsefesini Medeniyetler Tarihi kitabında derli toplu şekilde ifade etmiştir.
- 39:58Tarih Anlayışı ve Özgürlük
- Şeriati, Marx'ın determinist, Heidegger'ın pozitivist veya Spengler'ın döngüsel tarih anlayışına sahip değildir.
- Şeriati'nin tarih felsefesinde Tanrı ile insan arasındaki teması sağlayan peygamberlik müessesesi ekseni insanın özgür ve sorumluluk sahibi bir birey olarak konumlandırılmasıyla başlar.
- Şeriati, ekonomik bir determinizm yerine insanı tarihin kurucu öznesi olarak görür ve tarihin insan tarafından inşa edildiğini savunur.
- 43:19Ali Şeriati'nin Ontolojik Boyutu
- Ali Şeriati'nin düşüncesi, ontolojik boyutu olan bir yaklaşımdır; yani insanı ve toplumu kuran varlık sorusuna cevap bulan bir yaklaşım.
- Şeriati'nin eserlerinde bu şekilde anlatılan ontolojik boyut, bütüncül olarak okunduğunda karşınıza çıkar.
- 43:50Adalet Kavramı
- Adalet, İslam düşüncesi içinde hemen hemen bütün düşünceler için çok kurucu bir kavramdır.
- Adalet sözlükte "bir şey olması gereken yere koymaktır" olarak tanımlanırken, zulüm ise "bir şeyin olmaması gereken yerde olmasıdır".
- Deontolojik zeminde adalet, bir şeyin olması gereken yerin öncesinde belli olduğu fikrine ulaştırır.
- 45:04Adalet ve Özgürlük İlişkisi
- Peygamberler deontolojik zeminde bir görev taşır: neyin nerede durması gerektiğini, adaletin ne olduğunu bize gösterirler.
- Bireyler aklı kullanarak adaletli davranabilir ve adaletin ne olduğuna karar verebilir.
- Adalet neticesinde bir oranlama meselesi ve bölüşüm meselesi ortaya çıkar, toplumsal faydayı dikkate alarak yeni koşullar tanımlanabilir.
- 46:27Sömürgecilik ve Adaletsizlik
- Ali Şeriati, modern dünyada sömürgecilik sorunlarının ürettiği yapısal ve süre giden adaletsizliklerin önemli olduğunu belirtir.
- Sömürgecilik sadece siyasal problem değil, aynı zamanda kadın erkeğin sömürgesi, elitlerin toplumlarını sömürgeci yönetmesi gibi yapılar da içerebilir.
- Bir kişinin yapabileceği şeyleri yapamaz hale gelmesi adaletsizliktir ve bu toplum için büyük bir kapasite eksikliği sorunu oluşturur.
- 49:12Tahakküm ve Adalet
- Şeriati, modern toplumların tahakküm ekseninde yapıldığını ve bu tahakkümün siyasal, ekonomik ve fikri boyutlarda olduğunu belirtir.
- Eşitlikçi, tahakkümsüz, hakkaniyetli bir toplum için özgürlük ve adaletin aynı anda mevcut olması gerekir.
- İnsanın özgürlüğü, adaleti tesis etmenin ön koşulunu oluşturur çünkü köleleştirilmiş bir birey adaleti test edebilecek eylemleri gerçekleştiremez.
- 51:01Hüseyin İmgesi ve Özgürlük Mücadelesi
- Hüseyin imgesi, adalete boyun eğmeyen, bireysel özgürlüğü ve toplumun yeniden inşasını mümkün kılacak adalet arayışını temsil eden bir kamil insan örneğidir.
- Şeriatiye göre en önemli özgürlük mücadelesi kişinin kendi için değil, başkası için yapmış olduğu özgürlük mücadelesidir.
- Toplumun kemalatı için başkalarının özgürlüğüne çalışan, başkalarının özgür olması için mücadele eden insanlara ihtiyaç vardır.
- 52:22Şeriati'nin Mirası
- Şeriati 1977'de öldükten sonra görüşleri arkadaşları devrim yaptılar ve İran'da bir rejim kurdular.
- Başlangıçta iyi giden bu devrim, zamanla bir "molla rejimi"ne dönüştü ve siyasal otoritenin belirli ellerde toplandığı bir dünya ortaya çıktı.
- Şeriati'nin fikirleri, dönemin koşullarından etkilenmiş olsa da, "fikirlere kurşun işlemez" prensibiyle bugün bile önem taşımaktadır.
- 55:03UNESCO Projesi ve Şeriatı'nın Sosyal Teorisi
- Konuşmacı, Fransız bir grubun UNESCO desteğiyle yürüttüğü "Hegemonik Sosyoloji" adlı projede araştırmacı uzman olarak görev aldı.
- UNESCO'nun Paris yakınlarındaki köyünde düzenlenen haftalık toplantıda Ali Şeriati'nin alternatif sosyal teorisini ve özgürlük-adaleti teorisini anlattı.
- Bir Fransız profesörü, konuşmacının dini düşünceyi alternatif olarak önerip etmediğini sorduğunda, konuşmacı bunun 120 yıl önce önerilmiş ve kabul edilmiş bir fikir olduğunu belirtti.
- 56:11Sosyal Teoride Dini Etkiler
- Türkiye'nin Talmut ve Kabala'dan beslendiği, Weber'in protestanlıktan beslendiği gibi dinsel bir şey önermediği belirtiliyor.
- Şeriat'ın Kur'an'dan bazı şeyleri merkeze alıp yorum yaptığı için dinden beslenmiş olarak sosyal teorinin reddettiği heratizme mahkum edildiği ancak bu doğru olmadığı vurgulanıyor.
- Şeriat'ın bir molla olmadığını, tefsir yapmadığını, gelenekten ve bakıştan beslendiğini ve bugünün sorunları için bir fikir önerdiğini ifade ediyor.