Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Akbank Sanat Felsefe Seminerlerinin üçüncüsü olup, sunucu Emre tarafından yönetilen ve psikiyatri uzmanı, psikanalist ve felsefeci Saffet Murat Turan'ın konuk olduğu bir akademik sunumdur.
- Seminerin ana konusu "Bellek ve Psikanaliz" olup, nörobiyolojik perspektiften psikanalitik bellek anlayışını ele almaktadır. Video, hafıza türleri, beyin yapısı, psikanaliz teorileri ve Freud'un çalışmaları gibi konuları içermektedir. İçerik, nörolojik hastalıklar, hafıza mekanizmaları, beyin işleyişi ve psikanalizdeki anıların doğruluğu gibi konuları kapsayan bir ders formatında sunulmaktadır.
- Seminer, Henry Molaison vakası, Brenda Milner ve Eric Kandel gibi araştırmacıların katkıları, evrimsel hafıza, beyin bölgelerinin işlevleri ve psikanalizdeki metapsikoloji konularını da içermektedir. Ayrıca, psikanalizde ortaya çıkan anılara ne kadar güvenebiliriz sorusu ve Freud'un bastırma teorisi gibi konular da ele alınmaktadır.
- 00:05Akbank Sanat Felsefe Seminerleri'nde Saffet Murat Turan
- Akbank Sanat Felsefe Seminerleri'ndeki üçüncü seminerde bellek ve psikanaliz üzerine bir konuşma yapılacak.
- Konuşmacı Saffet Murat Turan, 1980 yılında Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'nden mezun olmuş, 1986'da psikiyatri uzmanlık eğitimini tamamlamış ve 1993'te İmago Psikoterapi Merkezi'ni kurmuş bir psikiyatrist ve psikanalist.
- Turan'ın eserleri arasında "Freud'dan La Kana", "Psikanalist", "Şeyh ve Arzu", "Histerik Bilinç", "Madde ve Mana", "Rasyonalitenin Kökeni" ve "Beynin Gölgeleri" bulunuyor.
- 03:05Saffet Murat Turan'ın Konuşma Amacı
- Turan, 1994 yılında İstanbul'da psikanalizle ilgili ilk uluslararası düzeyde çalışma başlatan bir grupta yer almış, ancak daha sonra bu gruptan ayrılmış.
- Psikanalizle ilgili hem hayranlık hem de eleştiriler taşıdığı için, psikanalizin yanında hem dost hem de eleştirel bir bakış açısıyla konuşacak.
- Konuşmanın temel teması, günümüz nörobiyolojisi çerçevesinde psikanalitik bellek anlayışını yeniden değerlendirmek.
- 06:07Bilinçdışı Kavramı
- Bilinçdışı, psikanaliz dışında nörobiyolojik disiplinlerde de kullanılan bir kavramdır.
- Beynin arkasındaki oksipital noktada görme merkezi bulunur ve buradaki zedelenmelerde hasta bilinçli olarak görmese de bilinçsiz bir görme süreciyle doğru tahminlerde bulunabilir.
- Bu tür bilinçdışı süreçler nörobiyolojide sıkça görülen fenomenlerdir, ancak bu Freud'un kastettiği spesifik bilinçdışı değildir.
- 08:36Nörobiyolojinin Temel Konsepti
- Nörobiyolojinin temel varsayımı, psikolojik veya zihinsel fonksiyonların beyin tarafından nöral, fiziksel ve kimyasal mekanizmalarla gerçekleştirildiğidir.
- David Chalmers'ın "zor problem"i, beyinin fiziksel ve kimyasal mekanizmalarla gerçekleştirdiği olayların nasıl subjektif yaşantılarla (görme, renk, can acısı, bilinç) eşleştiği sorusudur.
- Bu problem, evrendeki en zor problemlerden biridir ve henüz tam olarak çözülmüş değildir.
- 11:46Penfield'ın Çalışmaları
- Kanadalı beyin cerrahı Penfield, 1900'lerin başında lokal anestezi altında ameliyata aldığı hastalarının beynini zararsız elektriksel uyaranlarla uyararak ilk çalışmalarını yapmıştır.
- Beyindeki elektriksel uyarım, sadece fiziksel ve kimyasal olaylar değil, aynı zamanda subjektif deneyimler (duygu, renk, yaşantı) yaşamaya da yol açar.
- Bu fenomen, can acısı, üzüntü, sıkıntı veya bir müzik parçasını hatırlama gibi subjektif yaşantılara da yol açar ve nörobiyolojideki en büyük problemlerden biridir.
- 14:15Fantom Ağrılar ve Bilinç Problemi
- Fantom ağrılar, ameliyatla kesilen uzuvların eksik hissedilmesi veya ağrı duyulması gibi bir durumdur.
- Bilinç problemi, beyindeki nöral aktivite ile subjektif yaşantı arasındaki ilişkiyi açıklamak için dünyanın en akıllı filozofları ve bilim adamları tarafından çalışılan bir konudur.
- Konuşmacı, bilinç problemi üzerine çalışmalarını tamamladığını ve önümüzdeki ay "Bilinç Zor Problem" adlı kitabını yayınlamayı planladığını belirtiyor.
- 17:16Henry Molaison (HM) Vakası
- Henry Molaison (1926-2008), tedaviye yanıt vermeyen epilepsiden muzdaripti ve günde 3-5 kere nöbet geçiriyordu.
- Beyin cerrahı, temporal lobların hipokampları bilaterally kesilerek ameliyat yapıldı.
- Ameliyat sonrası epilepsisi ortadan kalksa da, HM yeni şeyler öğrenme yeteneği (anterograt amnezi) kaybetti.
- 19:01HM'nin Hafıza Bozukluğu
- HM çocukluğundaki olayları ve ameliyatı hatırlıyordu, ancak yeni tanıştığı kişileri sürekli tekrar tanıtmak zorundaydı.
- HM kısa süreli dikkatini toplayarak bir işi yapabiliyordu, ancak dikkatini başka bir yere verdiğinde bu bilgiyi kaybediyordu.
- HM yeni hafıza kaydetmeyebilse de, aynadan bakarak yıldızı içini doldurma gibi zor becerileri öğrenebiliyordu.
- 22:34Farklı Hafıza Sistemleri
- HM'de prosedürel öğrenme (yeni becerileri öğrenme) ve kısa süreli hafıza (rakamları hatırlama) gibi farklı hafıza tipleri gözlemlendi.
- Anterograt amnezi olan hastalarda, doktorun elindeki iğneyi hatırlamadıkları halde doktorun elini uzattığında acı hatırlaması ve elini çekmesi görüldü.
- Bu hastalar, kendilerine iyi davranan kişilerle arkadaşlık kurarken, kendilerine kötü davranan kişilerden uzak dururlardı.
- 25:48Duygusal Hafıza ve Prosopagnosia
- İnsanlarda klasik hafızadan daha karmaşık bir hafıza sistemi vardır.
- Prosopagnosia, yüz tanıma bölgesinin hasarlanması sonucu yüzleri tanıma yeteneğini kaybetme durumudur.
- Prosopagnosia vakalarında kişiler yüzleri tanımadıklarını söylese de, kalp çarpıntısı ve deri galvanik akımları gibi objektif belirtilerle tanıdıkları kişileri anlıyorlar.
- 28:13Hafıza Araştırmaları
- Brenda Milner, HM üzerinde çalışarak hafıza anlayışımızı değiştiren önemli bir nöropsikologdur.
- Eric Kandel, 2000 yılında hafızanın moleküler biyolojisini keşfeterek Nobel Ödülü'nü kazanmıştır.
- 1957'de Milner'in hafızanın farklı türlerini keşfettiği ve 2000'de Kandel'in moleküler biyolojisini bulduğu arasında sadece 43 yıl geçmiştir.
- 30:11Hafıza Türleri
- Hafıza, kısa süreli (working memory) ve uzun süreli hafızaya ayrılır.
- Uzun süreli hafıza, deklaratif (otobiyografik) ve prosedürel hafızaya, ayrıca emosyonel hafıza olarak da sınıflandırılır.
- Psikanaliz, deklaratif hafızayı incelemektedir.
- 31:34DNA ve Evrimsel Hafıza
- Hafıza, DNA molekülünden başlayarak milyarlarca yıllık biyolojik evrimin hafızasını içerir.
- Embriyogenez sürecinde, farklı hayvanların embriyoları başlangıçta benzerlik gösterir, sonra türlerine özgü özelliklerle farklılaşır.
- Beynin evrimi, arkeoloji sistemi gibi üstte en yeni, ortada daha eski, altta en eski yapılar şeklinde gelişmiştir.
- 32:57Beynin Evrimsel Yapısı
- Beynin alt bölgeleri sürüngenlerle ortaklık gösterirken, orta bölgeler memelilerle, üst bölgeler primatlarla benzerlik gösterir.
- İnsan beyninin en gelişmiş ve diğer türlerde çok küçük olan bölgesi vardır.
- Psikiyatri, prefrontal ve limbik bölgelerdeki düzensizliklerle ilgilenen, insana özgü bir tıp dalıdır.
- 36:18Prefrontal Bölge ve Kişilik
- Prefrontal bölge düşünme, karar alma, dürtüleri erteleme ve uzun dönemli hedefler belirleme fonksiyonlarını yürütür.
- İnsanlar kurbağa gibi sadece birkaç saniye sonrasını değil, milyarlarca seneyi önceden hesaplayabilir.
- Phineas Gage vakası, prefrontal hasarı sonucunda kişilikte ciddi değişikliklerin meydana gelmesini göstermiştir.
- 38:38Nöronlar ve Hafıza
- Nöronlar arasında sinapslar bulunur ve nörotransmitterler aracılığıyla iletişim kurarlar.
- İnsan yavrusu, intrauterin hayatta tam gelişimini yapamadan doğar ve sosyal ortamda gelişir.
- Yenidoğanın beyninde yaklaşık 200 milyar nöron bulunurken, erişkin insanda bu sayı 100 milyara düşer, ancak nöronlar arasındaki bağlantılar artar.
- 41:53Hafıza Türleri ve Beyin Bölgeleri
- Kısa süreli hafıza (short-term memory veya working memory) sayılarda tutma gibi kısa süreli bilgi saklama fonksiyonunu yürütür.
- Beynin öğrenme ve hafızayla ilgili bölgeleri, memeli beyni olarak adlandırılan bölgelerle ilişkilidir.
- Hipokampus dekoratif hafızayla, amigdala ise emosyonel hafıza ile ilgilidir.
- FMRI (manyetik rezonans görüntüleme) teknikleri sayesinde beyinin hangi bölgelerinin ne zaman aktif olduğunu görebilmekteyiz.
- 44:15Beyin ve Empati
- Empati beyinde ayna nöronlar aracılığıyla gerçekleşir; birinin bir hareketi yapması veya başka birinin aynı hareketi gözlemlemesi durumunda aynı nöronlar ateşlenir.
- Beyindeki ayna nöronlar, başkalarının ne yaptığını anlamamız için aktive olur.
- 45:41Kavramların Beyindeki Yerleşimi
- Kavramlar beyinde çeşitli bölgelerde farklı tepkiler uyandırır; örneğin muz tadı, kokusu gibi özellikleri beynin çeşitli bölgelerini uyarır.
- Zamanla, muz kelimesi de beynin aynı bölgelerini harekete geçirmeye başlar ve muzun yerini almaya başlar.
- Kelimelerin anlamının oluşması sinapsların beyindeki güçlenmesi yoluyla gerçekleşir.
- 47:31Hafıza ve Beyin Yapısı
- Amerikalı psikiyatrist Erik Kandel, deniz yumuşakçası Aplysia lizya'nın sinir sistemini inceleyerek hafızanın moleküler biyolojisini açıklamıştır.
- Hipokampus çıkarmış kişilerin hafızasını hatırlama fonksiyonu frontal korteks tarafından üstlenir.
- 48:52Beyindeki Ödül Sistemi
- Beyindeki ödül sistemi, seks, yemek ve bilgi gibi şeylerden zevk aldığımızda çalışır.
- Haz merkezi lateral hipotanomik aria bölgesinde bulunur ve bu bölge uyarıldığında hayvanlar pedale basarak beynin bu bölgesini uyarır.
- Bu ödül sistemi alkol gibi zevk verici maddelerin etkisiyle de çalışır.
- 51:00Karar Alma ve Alışkanlıklar
- Beyin karar alma merkezleri, amaç yönelimli kararlarla alışkanlıklar arasında sürekli çatışma içindedir.
- Yaşlanmayla birlikte alışkanlıklar artar ve yaşam alanı daralır, bu nedenle alışkanlıkları değiştirmek psikoterapide önemli bir vazifedir.
- Alışkanlıkları değiştirmek zordur, bu nedenle gençlere "bir şey yaparken iki kere düşünün" tavsiyesi verilmelidir.
- 53:19Emosyonel Hafıza
- Emosyonel sitüasyonlar hem amigdala sistemi hem de ekspresi hipokampal sistemi tarafından kaydedilir.
- Amigdala sistemi laf anlamaz, sadece davranış anlar ve bu nedenle bilişsel tedavilerle ele alınamaz.
- Amigdala sistemi davranışçı, bilişsel davranışçı ekoller tarafından başarıyla tedavi edilir.
- 54:41Subjektif Yaşantılar ve Anlam Arayışı
- Beyin fiziksel ve kimyasal işlemlerle çalışsa da subjektif yaşantılarımız var ve acı çekiyoruz.
- Doğa bilimi nedenselliği açıklarken, insan davranışlarını değerlendirmek için sebep-gerekçe açıklaması da gerekir.
- Fiziksel olanla anlamlı olan arasındaki ilişkiyi ifade etmek zor bir problem olarak ortaya çıkar.
- 58:18Anlam Arayışı ve Beyin
- Anne sevgisi ve romantik sevgi beyinde farklı bölgeleri etkiler, ancak romantik aşkta ifadesini bulamadığımız bir anlam da vardır.
- Günümüzdeki beyin araştırmalarında default mod (şahıs sakin hiçbir şey yapmazken) beyninde aktive olan bölgeler, Freud'un bilinçaltı dediği fonksiyonlara yakın bir şeydir.
- Nedensel açıklamalarla sebep-gerekçe açıklamaları birbirleriyle çelişse de ikisi de doğru olabilir.
- 1:00:30Psikanaliz Teorisi
- Psikanalitik teori, metapsikoloji ve klinik teoriden oluşur; metapsikoloji soyut bir model iken, klinik teori doğrudan deneyimlerle uğraşır.
- Freud'un psikolojisinde iki yaklaşım vardır: bilinçdışı, bilinçaltı ve bilinç dediği topolojik model ile id, ego ve süper ego dediği model.
- Psikanalizde hafızayı incelemek için ilk vakası olan Anna O vakası incelenmiştir.
- 1:03:06Histerik Vakalar ve Psikanaliz
- Histerik vakalar (konversiyon isterisi olarak da bilinir) 19. yüzyılda yaygındı ve nörolojik semptomları taklit ederler.
- Sigmund Freud, Fransız doktor Jean-Martin Charcot'un öğrencisi olmuş ve histerik vakaları anlamak için hipnoz altında hastalara nöbet geçirme istemiştir.
- Histerik vakalar genellikle telkine müsaittir ve plasebo etkisinden etkilenebilirler.
- 1:07:03Anna O Vakası
- Anna O, çeşitli histerik semptomlardan muzdarip bir hasta olup, gözleri şaşılaşıyor, su içemiyor ve sol tarafında anestezi gibi semptomlar gösteriyordu.
- Freud'un hocası Breuer, Anna O'yu hipnoz altında travmatik anılarını hatırlatmaya çalışmış ve duygusal boşalımla semptomdan kurtulmuştu.
- Bu vakada konuşarak ve psikolojik yakınmalarla tedavi edilmesi, tıp tarihinde ilk defa olan bir uygulamaydı ve bugünki psikoterapilerin temelini oluşturdu.
- 1:11:05Psikanaliz Teorileri
- 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında histerik vakalarla ilgilenen üç önemli doktor vardı: Freud, Pierre Janet ve Jean-Martin Charcot.
- Pierre Janet, histerik vakalarda çelişik duyguları bir araya getirmekte yetersizlik olduğunu düşünürken, Freud travmatik anıların hafızada fiksasyon oluşturduğunu ve bilinçdışına bastırıldığını savunmuştur.
- Freud'a göre travmatik anılar, şahsın kabul edemediği arzularla ilişkilidir ve bu arzular bilinçdışına bastırılır.
- 1:14:47Psikanalizde Arzu Kavramı
- Psikanalizde arzu, günlük dilde kullandığımız arzudan farklıdır; istekten ihtiyacı çıkartın geriye kalan şey arzudur.
- Arzu, başkalarının bilinci ve düşünceleriyle ilgilidir; ihtiyaç sadece bizi ilgilendirirken, arzu başka insanlarla birlikte ortaya çıkar.
- Freud'a göre travmatik anılar, bir arzuyla ilişkilidir ve bu arzular bilinçdışına bastırılır.
- 1:18:11Psikanaliz ve Sahte Anılar Tartışması
- 1980'lerde Amerika'da annelerin ve babaların çocuklarını taciz ettikleri konusunda ciddi tartışmalar yaşanmış, psikanaliz sırasında ortaya çıkan bu anılara güvenilirlik soruları gündeme gelmiştir.
- Medikolegal (adli tıbbı) açıdan psikanalizde hatırlanan travmatik anılara ne kadar güvenebiliriz sorusu ortaya çıkmış, bunların sahte anılar olma ihtimali tartışılmıştır.
- Konuşmacı kendi psikanaliz tecrübesinden bahsederek, üç-dört sene süren analitik yönelimli psikoterapide üç ana anı hatırladığını, bunların kendisinin uyduramayacağı kadar gerçek olduğunu belirtmiştir.
- 1:20:05Freud'un Psikanaliz Kuramı
- Psikanaliz, sadece bir terapi kuramı değil, bir dünya görüşüdür ve doğum travması temel alır.
- Freud'un terapi yaklaşımı, ayrılık anksiyetesinden kurtulmayı ve insanların bireyleşmesini (bağımsızlaşmasını) amaçlar.
- Freud, doğum acısından kaynaklandığını düşündüğü ayrılık acısını vurgulayarak, hastaları doğum sırasında yaşadıkları anıları hatırlamalarını istemiştir.
- 1:21:04Anıların Güvenilirliği ve Medikolegal Sorunlar
- Hipokamp sistemi iki-üç yaşından önce çalışmaz, bu nedenle doğum anıları olamaz, bu konular tehlikelidir.
- Psikanaliz etkileşiminde analistin beklentilerini sezerek sahte anılar ortaya çıkabilir.
- Amerika'da bazı eyaletlerde psikanalist sırasında elde edilen anıların gerçeklik değeri taşımadığı kanaatine varılmıştır.
- 1:22:05Post-Travmatik Stres Bozukluğu
- Terörist saldırılar ve savaşlar gibi travmalar sonrası kabuslar, anksiyete bozuklukları ve depresyonlar gibi ciddi semptomlar görülebilir.
- Travma yaşamış insanların önemli bir bölümünde post-travmatik stres bozukluğu görülebilir.
- Travma yaşayanların yüzde beşlik bir bölümünün yaşadığı travmayı hatırlamadığı, bu da Freud'un bastırma mekanizması teorisini destekleyen bir bulgu olarak değerlendirilebilir.
- 1:23:21Jacques Lacan
- Konuşmacı, Jacques Lacan'ı "tatlı" ve "sevimli" bir adam olarak tanımlamıştır.
- Lacan'ın kitapları zor okunur ve arogan bir kibirle dolu olsa da, konuşmaları sırasında şaka yaparak bu durumu hafifletmiştir.