Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Edebiyat Hocam" kanalında yayınlanan bu eğitim videosu, 9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin dördüncü ünitesi olan "Masal ve Fabl" konusunu ele almaktadır.
- Video, önce masal türünün tanımı ve genel özellikleriyle başlayıp, masal planının beş bölümünü (döşeme, serim, düğüm, çözüm ve dilek) açıklamaktadır. Ardından masalların tarihi gelişimi, önemli masal yazarları ve Türk edebiyatındaki masal örnekleri anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise fabl türünün tanımı, fabl planı, tarihi gelişimi ve önemli fabl yazarları ele alınmakta, son olarak fabl ve masal arasındaki farklar karşılaştırmalı olarak sunulmaktadır.
- Video, bir sonraki bölümün ünite değerlendirmesi olacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:11Masal ve Fabl Ünitesi Tanıtımı
- Dokuzuncu sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin dördüncü ünitesi masal ve fabl ünitesidir.
- İlk videoda masal, ikinci videoda fabl incelenecektir.
- Notlar açıklama kısmına eklenecek ve indirilebilir olacaktır.
- 00:38Masal Tanımı ve Özellikleri
- Masal, halkın yarattığı, anonim, ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa sürüp gelen, olağanüstü kişilerin başından geçen olağandışı olayları anlatan edebi türdür.
- Masal kelimesinin eski Türk dili anlatımlarında ve metinlerde masal, mesele, misal, hikaye, destan kısa karşılığında kullanıldığı görülmektedir.
- Masallar olaya dayalı sanatsal metinlerdir ve genellikle "bir varmış bir yokmuş" veya "evvel zaman içinde kalbur saman içinde" gibi tekerleme ile başlar.
- 02:02Masalların Genel Özellikleri
- Masallarda yer ve zaman belirsizdir, olaylar hayali mekanlarda ve belirsiz geçmiş zamanda geçer.
- Kahramanlar genellikle devler, periler, cinler, padişahlar, prensler ve benzeri kişilerdir.
- Masallar iyi ile kötünün mücadelesini anlatır, sonunda iyilik üstün gelir, iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.
- 03:16Masalların Dil ve İçeriği
- Masallarda yalın, sade, duru bir dil ve anlatım söz konusudur, söylenmesi güç kelimelere ve ayrıntılı betimlemelere yer verilmez.
- Masalların başında, ortasında ve sonunda alıp sözlere yer verilir.
- Masallarda iyilik, güzellik, doğruluk, yardımseverlik gibi evrensel değerler yer alır, milli ve dini ögeler yer almaz.
- 04:18Masalların Özellikleri ve Planı
- Masalların söyleyeni belli değildir, halkın ortak edebi ürünleri arasında yer alır ve anonimdir.
- Halk arasından dilden dile söylenerek gelecek kuşaklara aktarılan masallar sonradan yazıya geçirilmiştir.
- Masallar tamamen hayal ürünüdür, gerçekle bir bağlantısı yoktur ve didaktik (öğretici) bir nitelik taşır.
- 05:24Masal Planı
- Masallar döşeme, serim, düğüm, çözüm ve dilek bölümlerden oluşur.
- Döşeme, dinleyicinin ilgisini çekme amacı taşıyan tekerleme bölümüdür ve olağanüstü ifadelerle olağanüstü olayların başlayacağını habercisidir.
- Serim, olay ve kişilerin tanıtıldığı bölümdür, düğüm olaylar gelişir, çatışma ortaya konur ve merak duygusu yoğunluk kazanır.
- Çözüm bölümünde düğüm bölümünde belirginleşen çatışma iyilerin kazanması ve kötülerin cezalandırılması ile çözülür.
- Dilek bölümünde masal "onlar ermiş, muradına biz çıkalım, kerevetine gökten üç elma düşmüş" gibi iyi dilek bildiren kalıplaşmış sözlerle son bulmaktadır.
- 07:26Masalların Tarihi Gelişimi
- Yaygın görüşe göre masalların kaynağı eski Yunan ve Hint mitolojileridir.
- Eski Yunan'da Ezop masalları bilinen en eski masaldır ve hayvanlar konuşur.
- Hint edebiyatındaki Panch Tantra adlı eseriyle Beydeba'nın yazdığı "Kelime ve Din" doğudaki ilk masal fabl örnekleridir.
- Arap ve İran kaynaklı "Binbir Gece Masalları" (İran kaynakları bir gece masalları, Arap masalları ise binbir gündüz masalları) doğu toplumlarının hayal dünyasının ürünüdür.
- Grim kardeşler olarak tanınan Yakup ve Wilhelm Grim, Almanya'da halk arasında yaşayan masalları derleyerek 1812 yılında "Çocuk ve Yuva Masalları" adıyla yayınlamışlardır.
- Danimarkalı yazar Andersen, 1835 yılında "Çocuk Masalları" adlı eserini yayınlamıştır.
- Fransız edebiyatındaki Perrault masalları önemli masal örneklerindendir.
- Türk edebiyatında Uygur dönemi eseri olan "Kalam Kara ve Papam Kara" masal özelliği gösteren ilk eserlerdir.
- Osmanlı döneminde sözlü gelenekten derlenerek hazırlanan "Billur Köşk" ilk Türk masallarındandır.
- Türk edebiyatında Keloğlan en tanınmış masal kahramanıdır.
- La Fontaine masallarını Şinasi "Tercüme-i Manzuma" adıyla Türkçeye çevirmiştir.
- Cumhuriyet döneminde Pertev Naili Boratav, Ziya Gökalp ve Eflatun Cem Güney masal üzerine çalışmalar yapmış kişilerdir.
- 11:14Fabl Türünün Tanımı ve Özellikleri
- Fabl, çoğunlukla hayvanlardan seçilen, ders verme amacı güden, manzum (şiir şeklinde) olan edebi bir türdür.
- Fabl'da bir öğüt yer alır ve genellikle bir atasözü ya da özdeyiş yoluyla verilir.
- Fabl'da soyut kavramlar somut olaylar yardımıyla anlatılır ve kahramanlar genellikle hayvanlardır.
- 12:38Fabl'da Kullanılan Sanatlar ve Anlatım
- Fabl'da teşhis (kişileştirme) ve intak (konuşturma) sanatlarına yer verilir.
- Fabl'da öyküleyici anlatıma başvurulur ve yer ve zaman belirsizdir.
- Fabl öğreticidir (didaktiktir), dili sadedir ve evrensel tema ve kavramlar işlenir.
- 14:04Fabl'ın Yapısı
- Fabllar serim, düğüm, çözüm ve öğüt bölümlerinden oluşur.
- Serim bölümünde hayvanların ve çevre tanıtımı yapılır.
- Düğüm bölümünde olaylar gelişir, çatışma ortaya konur ve merak duygusu yoğunluk kazanır.
- Çözüm bölümünde olay beklenmedik bir sonuçla biter ve fabl'ın en kısa bölümüdür.
- Öğüt bölümünde ana fikir atasözüyle ortaya konur ve fabl her zaman bir öğüt içerir.
- 15:14Fabl'ın Tarihi Gelişimi
- Dünya edebiyatında ilk ve en önemli fabllar Hint yazarı Beydeba'ya ait "Kelle ve Dinledir" eseridir.
- Dünya edebiyatında fabl denince akla gelen en önemli sanatçılar La Fontak, Ezop ve Beydeba'dır.
- Türk edebiyatındaki ilk fabl örneği 15. yüzyılda Şeyhinin yazdığı "Harname"dir.
- Amerikalı yazar Richard Bach'ın "Martı", İngiliz yazar George Orwell'ın "Hayvan Çiftliği" ve Fransız yazar Antoine de Saint-Exupéry'ın "Küçük Prens" gibi eserler fabl türünden etkilenerek yazılmıştır.
- 16:42Şeyhinin Biyografisi
- Şeyhinin asıl adı Yusuf Sinan'dır, Kütahya'da doğmuş ve İran'da tıp eğitimi almıştır.
- Dönemin özelliklerini yansıtan şiirler yazmıştır ve "Harname" adlı mesnevisi ile İkinci Murat'ın gözünü iyileştirmiştir.
- "Harname" adlı eserinde kendisine yönelik bir hiciv vardır ve boynuz umarken kuyruğundan olan bir eşeği anlatmaktadır.
- Şeyhinin "Hüsrev-ü Şirin" adlı bir mesnevisi ve divanı da vardır.
- 17:57Fabl ve Masal Arasındaki Farklar ve Benzerlikler
- Fabl kahramanları insan dışı varlıklar, masallarda ise olağanüstü kişiler (devler, cüceler, cinler, periler, krallar) söz konusudur.
- Fabllar tekerleme ile başlamaz, masallar tekerleme ile başlar; fabl'ın sonunda öğüt verilirken masalın sonunda öğüt verilmez.
- Fabllar genellikle mutlu sonla bitmez, masallar her zaman mutlu sonla biter; fabllar manzum veya nesir şeklinde yazılabilirken masallar sadece nesir şeklinde yazılır.
- Fablların yazarı bellidir, masalların yazarı belli değildir (anonimdir).
- Fabl ve masal ikisi de olay çevresinde gelişen edebi metinlerdir, olağanüstü ve hayali mekanlar vardır, zaman belirsizdir ve ilahi bakış açısı vardır.
- İkisi de evrensel konular işler, sade dil hakimdir, didaktik öğreticilik ön plandadır ve kısa yazılar olup çocukların eğitiminde kullanılır.