Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, İzmir'de 1980 darbesinden önce gerçekleşen Tariş işçi direnişini konu alan "Bir Makas Değişimiydi Tariş" adlı belgeselin fragmanı ve belgeselin yönetmeni Hülya Akarcı ile yapılan bir röportajı içermektedir. Hülya Akarcı, Berlin'de yaşayan ancak Türkiye'de de tiyatro çalışmaları yapan bir sanatçıdır.
- Video, belgeselin fragmanıyla başlayıp, Hülya Akarcı'nın Tariş olayları hakkındaki anılarını ve düşüncelerini paylaşmasıyla devam etmektedir. Belgesel, 1970'lerden 1980'lere kadar Tariş'in yönetim değişikliklerini, MHP ve CHP dönemlerindeki farklı yönetim politikalarını ve 22 Ocak 1980'de başlayan işçi direnişini kronolojik olarak ele almaktadır.
- Belgeselde yaklaşık 19 kişiyle görüşmeler yapılmış, ancak yurt dışında yaşayan kişilerle iletişim kurulamamıştır. Belgesel, işçi direnişinin nedenleri, fabrika işgalleri, askeri operasyonlar ve işten atılma olayları gibi önemli olayları detaylı olarak anlatmaktadır. Ayrıca, belgeselin müziklerinin Hüsnü Arkan tarafından yapıldığı ve 2018 Ekim ayında İzmir'de galası yapıldığı bilgisi de paylaşılmaktadır.
- Tariş İşçileri Direnişi Belgeseli
- İzmir'de 80 darbesinden önce 22 Ocak 1980'de Tariş işçileri tarafından gerçekleştirilen büyük işçi direnişinin belgeseli çekildi.
- Eski bir Tariş çalışanı olan Hülya Karcı programın konuğu olacak.
- Filmin ismi "Bir Makas Değişimi Tariş" olarak belirtiliyor.
- 00:46Belgeselin Fragmanı
- Fragmanda "Bir rüzgarın koynunda beşikteymişiz" sözleriyle başlayan bir şarkı seslendiriliyor.
- Şarkıda "sabahın evini yıkamışız tertemiz zamanın toprağını güneş ekmişiz, umut ekmişiz" ifadeleri geçiyor.
- "Kim bilir kimler biter bizden sonra, kim bilir ne vakit" sözleriyle devam eden şarkıda "koy koy kapına öyle dursun koy" sözleri tekrarlanıyor.
- 01:47Hülya Karcı'nın Anıları
- Hülya Karcı, Tariş olaylarında bir köylü kızını oynamış ve maden içten bir gençle birlikte en önde yürümüş.
- Olayda arkada 15 tane kızıl bayrak ve sloganlar atılmış, kızıl bayrağın önünde orak çekici birleştirilmiş.
- Hülya Karcı, Tariş olaylarının Putilo fabrikası olmadığını, tarihten bir devrim çıkmadığını belirtiyor.
- 02:22Yenilgi ve Makas Değişimi
- Hülya Karcı, "yenildik diyorum, üzerine basa basa yenildik" diyerek yenilgiyi kabul ediyor.
- Yenilgiye rağmen teslim olmadıklarını ve boyun eğmediklerini vurguluyor.
- Bu yenilgiyle bir başka bahar için yaprak döktüklerini ve kişiliğini belirleyen temel dönemlerden biri olduğunu, "makas değişimi" olduğunu ifade ediyor.
- 03:35Tariş Belgeseli Hakkında
- Tariş belgeselinin yönetmeni Hülyakarcı, kendisinin de Tariş çalışanı olduğunu ve direnişe katıldığını belirtiyor.
- 1980'den sonra direnişten sonra bir grup arkadaş sürekli görüşmüş ve bu önemli tarihsel olayın belgeselinin yapılması gerektiğini düşünmüşler.
- Yönetmen, motivasyonla ikinci kez üniversiteye başlamış ve 38 yıl sonra bu belgeseli gerçekleştirebilmiş.
- 04:44Belgeselin Yapım Süreci
- Belgeselde konuşan arkadaşlarla görüşülmüş ve 2017 Temmuz'da çekim süreci başlamış.
- Çekim sonrası Ekim ayına kadar hazırlıklar yapılmış ve 2018 Ekim 13'te İzmir'de galası yapılmış.
- Filmin müziği Hüsnü Arkana'ya ait olup, Hüsnü de 78 kuşağı bir müzisyen olarak direniş sırasında işletmeleri gezerek destek vermiş.
- 06:44Tariş'in Tarihi ve Yönetim Süreci
- Tariş, %51'i devlete ait olan, 80 bin ortağı olan bir kooperatif olarak tanımlanıyor.
- 1970'li yılların 75-76'ya kadar MHP'nin elindeyken, 1974'ten sonra 1979'a kadar CHP'nin elindeydi.
- MHP'nin elinde olduğu dönemde Tariş işletmeleri bir çiftlik gibi kullanılmış, üretim düşmüş ve sendika odaları işkencehanelere dönüşmüş.
- 08:32CHP Döneminde Tariş'in Değişimi
- CHP iktidara geldiğinde Tariş'i değiştirmeye çalışmış ve militan olanlar işten çıkartılmış.
- Genel müdürü Erdinç Gönenç, üretici militanlar yerine üretici çocukları işe almış.
- Bu politika sayesinde üretim %100 artmış, tek gündüz çalışılan işletmeler vardiyaya dönmüş ve ihracatın %25'i Tarişlerden sağlanmış.
- 10:02Kooperatifleşmenin Demokratikleşme Etkisi
- Kooperatifleşme aynı zamanda toplumsal yaşamın demokratikleşmesini sağlamış.
- Köyden gelip işletmede çalışıp akşam köye giden insanlar sınıf bilincine ulaşmış ve ailelerine bunu taşımış.
- Üretimin iyi olması nedeniyle sözleşmelerde artışlar olmuş ve herkesin yaşamlarında düzelmeler yaşanmış.
- 11:01Tariş İşçilerinin Direnişi
- İktidar değiştiğinde tekrar Ticaret Bakanlığı MHP'nin eline geçti ve işletmelere baskınlar yapıldı.
- İşçiler işten atılmamak için direnişe karar vermiş ve tesisleri işgal etmiş.
- Üzüm işletmesinde çalışanlar çatıya çıkmış, kapılar kaynaklanmış ve 5 Şubat'a kadar direniş sürmüş.
- 14:49Direnişin Sonu
- 26 Ocak'ta DISK'in organize ettiği büyük bir miting yapılmış.
- İşten atılmalar devam ettiğinde direniş tekrar başlamış ve iki gün sonra jandarma gelmiş, kapılar kırılmış.
- Çiğli iplik fabrikasında 14 Şubat'a kadar devam eden direniş, helikopterler ve tanklarla büyük bir askeri operasyonla son bulmuş.
- 16:18Belgesel Çekim Süreci
- Belgeselde yaklaşık on dokuz kişiyle görüşme yapılmış, yurt dışındakilerle iletişim kurulamamıştır.
- Çekimlerin tamamı Türkiye'de yapılmış, yurt dışında çekim yapmak belgeselin bütçesini iki-üç katına çıkarır.
- Tariş'te çalışan bir sendikacı arkadaşının işletmesi çekimlerin yapıldığı yer olmuş ve inanılmaz bir organizasyon sağlanmıştır.
- 17:59Belgeselin Konsepti ve Geleceği
- Başlangıçta sadece bir işletme planı olan belgesel, zeytinyağı gibi diğer alanlara da genişlemiştir.
- Konsept sadece gıda iş çerçevesinde sınırlanmak zorunda kalmış çünkü olay çok büyüyecek.
- Bu olayın dizi halinde, iyi bir bütçeyle çekilmesi gerektiği düşünülüyor ve bu belgeselin bir başlangıç ve motivasyon olması umuluyor.
- 18:32Belgeselde Pişman Kişiler
- Belgeselde konuşan kişilerden pişman olanlar yoktur, ancak konuşmak istemeyenler olmuştur.
- Konuşmak istemeyenler için anlayışla yaklaşılmış, bu zamanda cesur bir şekilde konuşabilenler tebrik edilmelidir.
- 19:19Makas Değişimi ve Devrimci Durum
- Belgeselin ismi "Makas Değişimi" olup, o dönemde devrimci durum olgunlaşmıştı.
- Yönetenler eskisi gibi yönetemiyordu, yönetilenler de eskisi gibi yönetilmek istemiyordu.
- Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar "bu kış komünizm gelebilir" demişti.
- 20:16Topyekün Direniş
- Sadece fabrikalarda değil, semtlerde, meslek örgütlerinde ve demokratik kitle örgütlerinde de direniş yaşanmıştır.
- Solun her rengi bir araya gelmiş ve bu durum büyük bir cesaret vermiştir.
- Ocak ayı soğuk İzmir'de, 26 Ocak'taki mitinge katılmak için sabahın erken saatlerinde iş elbiseleriyle otobüse binilmiştir.
- 22:24Direnişin Sonuçları
- Devrim gerçekleşmemiş, sadece İzmir'de yöresel bir eylem olmuştur.
- Sıkıyönetim hazırdı ve 24 Ocak kararları geliyordu, darbe kapıdaymış gibi bir durum yaşanmıştır.
- Direniş uzatılması konusunda farklı görüşler vardır; bazıları yenildiklerini ama yıkılmadıklarını, bazıları ise uzatmamak gerektiğini düşünmektedir.
- 23:29Pazarlık Tartışması
- Cemal Kral, o zaman Tekafenin yöre sekreteri ve DISK'in bölge temsilcisiydi.
- Cemal Kral, Squad'in komutanının pazarlık teklif etmesine rağmen ısrarcı olmuş ve konuşsaydık belki bu kadar insan heba olmayacaktı diye düşünmektedir.
- 1979'un 1 Mayıs'ı İstanbul'da yasaklanmıştı, bazı siyasetçiler gözaltına alınmıştı.
- 25:08Belgeselin Gösterimi
- Belgeselin galası yapılmıştır.
- İzleyiciler belgeseli CNN'in A Haber kanalında izleyebilirler.
- 25:27İzmir'deki Gala Etkinliği
- İzmir'de bir galası yapıldı ve konuşmacı Berlin'de yaşıyor, dışarıdan bakıldığında durumun vahim göründüğünü belirtiyor.
- Konuşmacı, kimseyi tehlikeye sokmak istemediği için Facebook'ta etkinlik sayfası açılmasını istemediğini, ancak arkadaşların heyecanlı olması üzerine sayfa açıldı ve 500 kişi geldi.
- Konuşmacının asıl hedefi hatırlama kültürüne hizmet etmek ve işçi direnişleri tarihi diye bir merkezin açılmasını sağlamak.
- 26:39Kadıköy'deki Gösterim
- İstanbul'dan Kadıköy'de gösterim yapılması teklifi geldi ve yarın akşam saat 17:00'de Kadıköy'deki Mecra salonunda gösterim yapılacak.
- Kadıköy'de büyük salonlar var, özellikle Kadıköy Belediyesi Nikah Salonu 450-500 kişi alabiliyor.
- Mayıs ayında daha büyük bir organizasyon düşünülüyor ve TAV'ın da organizasyonu olacak.
- 28:04Konuşmacının Çalışmaları
- Konuşmacı Berlin'de yaşıyor ancak Türkiye'de de çalışmalar yapıyor, özellikle tiyatro çalışmaları.
- Türkiye'deki hatırlama kültürü üzerine çalışırken, Berlin'de daha çok tiyatro çalışmaları yapıyor.
- Tiyatro çalışmaları sırasında handikaplı gruplarla, kadınlar, yaşlılar ve engellilerle çalışıyor.
- 29:01Hafıza ve İşçi Direnişi
- Hafıza çok önemli ve kendimizi iyi hissetmemiz için geçmişe bakmamız faydalı.
- Türkiye'de ciddi bir işçi direniş tarihi var ve bu konu üzerine çalışılıyor.
- Türkiye'de sanatsal çalışmalara günlük yaşantılar çok geç aktarılıyor.
- 29:57Programın Kapanışı
- Program 2018'in son cumasında yayınlanıyor ve konuk yönetmen Hülya Karcı.
- Konuşmacılar "Bir Makas Değişimi" adlı belgeselini konuştuklarını belirtiyor.