Zeybek

Zeybek oynayan kişiye "efe" denir. Zeybekler, bir efe etrafında toplanan ve onun emirlerini yerine getiren silahlı grup üyeleridir.

Efe ismi, iki farklı bağlamda ünlü olabilir: 1. Tarihi Efe: Batı Anadolu'da özellikle Aydın, Denizli, Muğla ve Isparta illerinde yaşamış, silahlı ve mevcut düzene başkaldırmış Zeybek liderlerine verilen isimdir. 2. Efe Uygaç: Sosyal medyada popüler bir fenomen ve yayıncıdır. Özellikle YouTube ve Twitch platformlarındaki eğlenceli içerikleri ve talk show programlarıyla tanınmaktadır.

Atatürk'ün en sevdiği zeybek Sarı Zeybek olarak bilinmektedir.

Harmandalı Zeybeği'nin hikayesi farklı kaynaklarda çeşitli şekillerde anlatılmaktadır: Ekitap.ktb.gov.tr sitesine göre, Harmandalı Zeybeği'nin şimdiki oyun havası 1916 yılında Çanakkale'de Ahmet Yekta Madran tarafından yazılmıştır. Tr.wikipedia.org sitesinde, zeybeğin isminin, Harmandalı köyünden geldiği ve bu köyde yaklaşık 150 yıldır oynandığı belirtilmektedir. An-dergi.com.tr sitesinde, Harmandalı Zeybeği'nin, 19. yüzyılda Pisi'de yaşayan Kerimoğlu Eyüp'ün, muhtarla yaşadığı bir olay sonucu yanlışlıkla bir zaptiyeyi öldürmesi ve ardından kaçmasıyla ilgili bir hikayesi olduğu anlatılmaktadır. Harmandalı Zeybeği, Ege yöresine ait olup, Türkiye genelinde bilinen bir türkü ve zeybek oyunudur.

Atatürk'ün zeybek oynamasının bazı nedenleri: Selim Sırrı Tarcan'ın çalışmalarını takdir etmek. Dansın yaygınlaşmasını sağlamak. Milli bilinci artırmak.

Mustafa Kemal Atatürk, Beylerbeyi Sarayı'nda düzenlenen Balkan Folklor Festivali'nde zeybek oynarken 57 yaşındaydı. Atatürk, 1881 yılında doğmuş ve 10 Kasım 1938'de vefat etmiştir.

"Çakal Çökerten Zeybeği", Rumların Türk köylülerine yaptığı zulüm ve baskı nedeniyle yasaklanmıştır.

Çakal Çökerten Zeybeği'nin süresi, genellikle 90 dakika olan tek bir ders süresi içinde 2 ders olarak öğrenilebilir. Zeybek oyunlarının süresi, öğrenme hızına ve kişinin tercihine göre değişiklik gösterebilir.

Zeybek oynayanlara neden "efeler" dendiğine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, "efe" ve "zeybek" sözcüklerinin kökenine dair bazı teoriler şunlardır: Efe. Zeybek. Ayrıca, "efe" ve "zeybek" sözcüklerinin, Batı Anadolu'da özellikle Aydın, Denizli, Muğla ve Isparta illerinde yaşamış, silahlı ve mevcut düzene başkaldırmış kişilerin liderlerini ve bu kişilerin ekipteki adamlarını ifade ettiği de bilinmektedir.

Çakal Çökerten Zeybeği, genellikle düğünlerde çiftler tarafından tercih edilen bir halk oyunudur. Düğünlerde, Çakal Çökerten Zeybeği genellikle gelin ve damat tarafından karşılıklı olarak oynanır ve genç çiftin mutluluğunu kutlamak, geleceklerine iyi dileklerde bulunmak amacıyla gerçekleştirilir.

Tavas'ın en güzel zeybeği olarak "Dünyanın En Güzel Zeybeği Yağar Yağmur" kabul edilmektedir. Ayrıca, Tavas Zeybeği'nin çeşitli varyantları bulunmaktadır, bunlar arasında "Ağır Tavas", "Eski Tavas", "Yeni Tavas", "Kırık Tavas" ve "İnce Tavas" yer alır.

Tavas'ın en güzel zeybeğini kimin oynadığı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Tavas Zeybeği'nin hakkını vererek oynayabilen kişilerin sayısının az olduğu bilinmektedir. Tavas Zeybeği, Denizli yöresine ait, kendine has ezgi ve figürlere sahip bir halk dansıdır.

Damat, düğünde zeybek oynamak zorunda değildir. Ancak zeybek, düğünlerde sıkça tercih edilen bir halk dansıdır.

Bingöl'ün en meşhur halk oyunu, Kartal Oyunu'dur. Bu oyun, Bingöl'e özgü olup, hayvan saldırılarını konu alan tek halk oyunudur. Diğer popüler Bingöl halk oyunları arasında Delilo, Halay, Esmer (Horani), İki Ayak (Dılıng-Keçik), Çaçan ve El Çırpma (Çepik) bulunur.

Atatürk'ün zeybek oynarken görüldüğü fotoğraf, 2008 yılında gösterime giren "Son Balo Vals ve Zeybek" adlı kısa film belgeselden bir karedir. Bu fotoğrafta zeybek oynayan kişi Atatürk değil, Türk Halk Müziği sanatçısı Sümer Ezgü'dür.

Zeybek türkülerinin 9 zamanlı olmasının nedeni, yaradılışa bağlı bilinçaltının ürettiği ürünler olabileceği şeklinde açıklanabilir. Türk mitolojisinde 9 sayısının tanrı, soy, uğur, bolluk, kötülüklerden arınma ve inanç gibi kavramlarla sürekli ilişkilendirilmesi, zeybek müziklerinin de 9 zamanlı olmasına etki etmiş olabilir. Ayrıca, zeybek müziklerinin değişmez unsurlarından birinin düzüm yapısı olduğu ve bir ölçünün içerisinde en az iki vurguya sahip olunması gerektiği de belirtilmiştir. Zeybek türküleri usul olarak genelde 9 zamanlıdır; ritim olarak 9/2 ve 9/4’lük olanlar “ağır zeybek”, 9/8 ve 9/16’lık olanlar ise “yürük (kıvrak) zeybek” olarak tanımlanır.

Harmandalı Zeybeği 8 figürden oluşur.

Anne oğul zeybek dansı yapmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: Müziğin temposunu anlama. Duruş ve hareket. İlk adımlar ve ayak hareketleri. Kolların ve gövdenin kullanımı. Dönmeler ve figürler. Anne oğul zeybek dansı ile ilgili videolar TikTok ve YouTube gibi platformlarda bulunabilir.

Harmandalı Zeybeği'ni söyleyen bazı sanatçılar: Cem Arar. İzmirli Santuri Recep, Kemani Cemal ve Udi Mustafa Beylar.

Bir düğünde zeybek ekibi genellikle 6-8 kişiden oluşur.