Timur

Abdullah Hâtıfî'nin Timurnâme adlı eseri, şiirsel tarih (manzûm tarih) tezine örnektir. Bu eser, Timur'un doğumundan ölümüne kadar olan askeri seferlerini içerir ve Hâtıfî'nin tarihe dair kaleme aldığı iki eserden biridir. Hâtıfî, Timurnâme'yi dönemin Timurlu hükümdarının isteği üzerine yazmıştır.

Timur'a Timurlenk denmesinin sebebi, sağ ayağı aksak şekilde yürümesidir. Bu lakap, Farsça "Timur-i leng" anlamına gelir ve Türkçede "Aksak Timur" demektir. Timur, gençliğinde bir akının sonucunda sağ bacağında ve sağ kolunda oluşan yaralanma nedeniyle bu ismi almıştır.

Timur'un kullandığı mühürde "Rasti-rustî" (Adalet kuvvettir) yazısı bulunmaktadır. Ayrıca, Timur'un mühründe aslan, güneş ve üç halkadan (Avrupa, Asya, Afrika) oluşan bir tasarım da yer almaktadır.

Timur döneminde yapılan bazı önemli eserler şunlardır: Mimari Eserler: Bibi Hanım Camii. Gur-ı Emir Türbesi. Registan. Herat Ulu Camii. Musalla Külliyesi. Bilimsel Eserler: Uluğ Bey Medresesi ve Gözlemevi. Diğer Eserler: Yazlık Saray. Dımaşk Yerleşimi.

Timur'un soyunun hangi Türk boyundan olduğu konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı görüşlere göre Timur, Türkleşmiş bir Moğol boyu olan Barlaslar'a dayanmaktadır. Diğer bir görüşe göre ise Cengiz Han Türk olduğu için Timur da Cengiz ile aynı kökten geldiği için Türk'tür. Fransız Türkolog Jean-Paul Roux ise Timur'un Türkleşmiş bir Moğol olduğunu ileri sürmektedir. Bu konuda kesin bir bilgi bulunmamaktadır.

Venedik kaynaklarında Timur, güçlü ve korkutucu bir hükümdar olarak anlatılır. 1394 yılında, Timur ile Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid arasındaki çatışmanın kaçınılmaz olduğuna dair değerlendirmeler, Venedik'in istihbarat ağının Timur'un Avrupa'daki yankılarını erken fark ettiğini gösterir. Ayrıca, Timur'un Batılı müttefik olarak kabul edildiği ve dostluk teklifleri sunduğu da belirtilir.

Ankara Savaşı'nda Ankara'yı Timur İmparatorluğu almıştır. 28 Temmuz 1402'de gerçekleşen Ankara Muharebesi'nde Osmanlı Devleti'ne karşı kesin bir zafer kazanan Timur, Ankara'yı ele geçirmiştir.

Şerafeddin Ali Yezdi'nin Zafernâme adlı eseri, aşağıdaki nedenlerden dolayı önemlidir: Timur'un hayatını ve fetihlerini anlatması. Önemli bir kaynak olması. Ayrıntılı anlatımlar içermesi. Yeni bilgiler içermesi. Resmi kayıtlar ve çeşitli bilgiler içermesi. Önemli bir başvuru kaynağı olması. Çevirilerinin yapılması. Birçok kez kopyalanması ve resimlendirilmesi.

Halil Çetin'in "Timur’un Anadolu Seferi ve Ankara Savaşı" adlı kitabı, Emir Timur ve Yıldırım Bayezid'in mücadelesini konu alır. Kitapta ele alınan bazı konular: Timur'un Hindistan'dan getirdiği filler; Osmanlı padişahının esareti; İlk Osmanlı tarih yazarlarının Ankara Savaşı'ndaki mağlubiyeti yeterince aktarmamaları; Savaşın muasır kaynakları: Nizamüddin Şâmi ve Şerefeddin Ali Yezdî'nin "Zâfernâme"leri ve İbn Arabşah'ın "Acâibü'l-makdûr" adlı eseri; Savaşın sonuçları: Osmanlı'da Fetret Dönemi, Bizans'ın yarım asır daha siyasi hayatına devam etmesi ve Avrupa'nın rahat bir nefes alması.

Timur'un armasının neden üç daire olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Ancak, tarihçiler bu sembolün farklı anlamlar taşıyabileceğini öne sürmektedir: Dünyanın Dörtte Üçü: Bayrakta yer alan üç beyaz dairenin, Timur Devleti'nin dünyanın dörtte üçüne sahip olmasını sembolize ettiği düşünülmektedir. Üç Mühür: Dairelerin devletin üç mührünü temsil ettiği görüşü de bulunmaktadır. Ayrıca, 1403 yılında Kastilya kralının Timur sarayındaki büyükelçisi Ruy de Clavijo ve Arap tarihçisi İbn Arabşah, bu sembolün Timur'un "Sahib-Qiran" (üç hayırsever gezegenin hükümdarı) lakabını örneklemeye çalışmış olabileceğini belirtmişlerdir. Bu sembol, Timurluların ana sembolü olarak kabul edilir.

Uluğ Bey'in gerçek soyu, Timur İmparatorluğu'na dayanmaktadır. Tam adı Mirza Muhammed Taragay bin Şah Ruh olan Uluğ Bey, Timur'un küçük oğlu Şahruh'un büyük oğludur.

Timur'un "başbuğ" olarak anılmasının birkaç nedeni vardır: Askeri ve siyasi deha: Timur, etkili bir devlet adamı, askeri taktikçi ve strateji uzmanı olarak tanınır. Geniş topraklar üzerinde hakimiyet: Harezm, Doğu Türkistan, İran, Azerbaycan, Hindistan, Irak ve Suriye gibi geniş bir coğrafyada hüküm sürmüştür. Cengiz Han yasasına bağlılık: Cengiz Han soyundan gelmediği için "Han" unvanı yerine "Emir" unvanını kullanmıştır. Fetihleri meşrulaştırma: İslami simgeler kullanarak fetihlerini meşrulaştırmıştır.

Timur, İran'ı 1386-1394 yılları arasındaki seferler sonucunda ele geçirmiştir. Bu süreçte gerçekleşen bazı önemli savaşlar şunlardır: Şiraz'ın Ele Geçirilmesi (1387). Bağdat'ın Fethi (1393). Timur, İran'daki yerel hanedanlara karşı mücadele ederek, özellikle Muzafferîler'e bağlı Şah Mansur ile çatışmış ve onları yenilgiye uğratmıştır.

Yıldırım Bayezid'in Timur'a yenilmesinin bazı sonuçları: Fetret Devri: Osmanlı'da 12 yıl sürecek Fetret Devri başladı. Toprak kayıpları: Osmanlı toprakları beyliklere bölündü. İç çatışmalar: Yıldırım Bayezid'in çocukları arasında taht kavgaları çıktı. Avrupa'da duraklama: Osmanlı'nın Avrupa'daki ilerleyişi yarım asırlık bir duraklamaya uğradı. Ekonomik kayıplar: Osmanlı hazinesi ve ordunun geçtiği şehirler yağmalandı. Önemli şehirlerin kaybı: Bursa ve İznik ateşe verildi.

Ankara Savaşı'nda Kara Tatarlar, Timur'un kendi soyundan geldiklerine dair mektuplar göndermesi ve siyasi vaatler nedeniyle saf değiştirerek Timur'un tarafına geçtiler. Kara Tatarlar, Osmanlı ordusunda yer alırken, Timur'un casusları aracılığıyla bu etnik grubun sadakati kazanıldı. Ayrıca, bazı kaynaklara göre, Kara Tatarlar, hükümdarlarının Timur'a sığınması sebebiyle saf değiştirdiler. Ancak, tarihçiler arasında, Tatarların geçişinin genelleştirilemeyeceği ve münferit geçişlerin savaşın gidişatını fazla etkilemediği görüşü de bulunmaktadır.

Ankara Savaşı, Osmanlı Devleti ile Timur İmparatorluğu (Moğollar) arasında gerçekleşmiştir. Savaş, 28 Temmuz 1402 tarihinde Ankara'nın kuzeydoğusundaki Çubuk Ovası'nda meydana gelmiştir.

Ankara Savaşı'nda Timur'un amaçları arasında şunlar yer almaktadır: Osmanlı Devleti'ni kontrolü altına almak. Ganimet ve ün kazanmak. Hakaret ve meydan okumaya karşılık vermek. Memlük Devleti'ni ortadan kaldırmak. Ayrıca, Timur'un casuslar aracılığıyla elde ettiği istihbarat sayesinde, düşman ordusunun güzergâhında değişiklikler yaparak en uygun bölgelerden ilerlediği ve hızlı sonuç almak istediği bilinmektedir.

Timur Devleti'nin üç başkenti şunlardır: 1. Semerkant (1370–1405). 2. Herat (1405–1507). Timur Devleti, 1370 yılında Timur (Çağatay Emiri) tarafından kurulmuş ve en geniş sınırları döneminde Tanrı Dağları'ndan İzmir ve Şam'a, İtil Nehri'nden Ganj Nehri'ne kadar uzanmıştır.

Yıldırım Bayezid'in Ankara Savaşı'nda (1402) yenilgiye uğramasının bazı nedenleri: Toprakların hızlı büyümesi: Yıldırım Bayezid dönemindeki hızlı büyüme, alınan topraklarla organik bir bağ oluşturulamamasına yol açtı. Anadolu beyliklerinin ihaneti: Daha önce Timur'la anlaşan Menteşeoğulları, Germiyanoğulları, Saruhanoğulları beyleri ve kuvvetleri, Yıldırım Bayezid'in yanında savaşmak yerine Timur'un tarafına geçti. Timur'un askeri üstünlüğü: Timur'un muazzam taktikleri ve asker sayısı ile silah üstünlüğünün fazla olması. Osmanlı ordusunun dağınıklığı: Şehzadelere bağlı kuvvetlerin savaş alanından çekilmesi. Timur'un fillerle desteklenmiş olması.

Timur'un Yıldırım Bayezid'i yendiği bir mesajla ilgili bilgi bulunamadı. Ancak, Yıldırım Bayezid ve Timur arasında geçen mektuplaşmalarda, Timur'un Yıldırım Bayezid'e gönderdiği ilk mektupta, Kara Yusuf ve Ahmet Celayir'in sınır dışı edilmesini veya kendisine iade edilmesini istediği belirtilmiştir. Mektupların içeriği şu sitelerde bulunabilir: eksisozluk.com; karamandan.com; turkhackteam.org.