Sanayileşme

İnsan faaliyetlerinin doğal ortam ile etkileşimine örnekler şunlardır: 1. Tarım ve Ormancılık: İnsanlar tarım yapmak için doğal alanları dönüştürür ve ormancılık yaparak ormanlık alanları tahrip eder, bu da ekosistemlerin bozulmasına neden olabilir. 2. Şehirleşme: Hızlı nüfus artışı ve şehirleşme, kırsal alanların kentlere dönüşmesine ve doğal alanların yapılaşmaya açılmasına yol açar, bu da su kaynaklarının tükenmesine ve biyolojik çeşitliliğin azalmasına sebep olur. 3. Sanayileşme ve Kirlilik: Fabrikalar ve endüstriyel tesisler, hava, su ve toprak kirliliğine neden olur, bu da doğal ekosistemlerin sağlığını tehdit eder. 4. Barajlar ve Su Kaynakları Yönetimi: Barajlar ve sulama projeleri, nehirlerin doğal akışını değiştirerek su ekosistemlerini etkiler ve sel baskınlarına neden olabilir. 5. Ulaşım ve Altyapı Gelişimi: Yollar ve demiryolları, doğal alanların parçalanmasına ve ekosistemlerin bölünmesine yol açar, bu da genetik çeşitliliğin azalmasına sebep olur.

Türkiye'de uygulanan sanayileşme modelleri, tarihsel süreç içinde farklı dönemlerde değişiklik göstermiştir: 1. 1930-1939 Dönemi: Dışa kapalı, korumacı ve devletçi sanayileşme stratejisi uygulanmıştır. 2. 1963-1976 Dönemi: İthal ikameci sanayileşme stratejisi izlenmiştir. 3. 1980 Sonrası: İhracata dayalı büyüme modeli uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde ise teknolojik sanayileşme stratejisi çerçevesinde, AR-GE faaliyetlerine ağırlık verilerek, yüksek teknoloji yoğunluğunda ürünler üretilmesi hedeflenmektedir.

Anadolu sermayesi, Türkiye'de genellikle iç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerindeki iş insanlarına ait sermayeyi ifade eder. İstanbul sermayesi ise, tarihsel olarak İstanbul'da yoğunlaşmış, ancak içinde Anadolu kökenli iş insanları da bulunan sermayeyi tanımlar. Bu ayrım, özellikle 1980'lerden sonra Anadolu'da küçük sanayiden KOBİ'lere geçişin başlamasıyla daha belirgin hale gelmiştir. Ayrıca, bazı kaynaklarda İstanbul sermayesinin devlet rantlarıyla büyüdüğü ve askeri vesayet rejimini desteklediği, Anadolu sermayesinin ise kendi kaynaklarıyla ve demokratik bir anlayışla geliştiği belirtilmektedir.

Endüstri devrimleri ve bu devrimleri ortaya çıkaran teknoloji gelişmeleri kronolojik olarak şu şekildedir: 1. Birinci Endüstri Devrimi (18. Yüzyıl): Makineleşme çağı olarak bilinir. Teknolojik gelişmeler: - Buharlı makinelerin icadı. - Tarım üretiminden ayrılan işgücünün fabrikalara yönlendirilmesi. 2. İkinci Endüstri Devrimi (19. Yüzyıl): Sanayileşme ve elektrifikasyon dönemi. Teknolojik gelişmeler: - Demiryolları, telegraf ve telefon hatlarının inşası. - Buhar enerjisinin elektrik enerjisiyle birlikte kullanılması. - Seri üretim ve montaj hattı. 3. Üçüncü Endüstri Devrimi (20. Yüzyıl): Bilgisayar ve dijital devrim. Teknolojik gelişmeler: - Bilgisayarların veri işleme kapasitesini artırması. - Fabrikalarda robotların ve otomatik sistemlerin kullanımı. - İletişim teknolojilerindeki gelişmeler. 4. Dördüncü Endüstri Devrimi (21. Yüzyıl): Yapay zeka ve nesnelerin interneti dönemi. Teknolojik gelişmeler: - Akıllı fabrikalar ve ileri veri analitiği. - Nesnelerin interneti sayesinde veri paylaşımının kolaylaştırılması. - Otomasyon süreçlerinin daha da geliştirilmesi.

Nazım Hikmet'in "Makinalaşmak" şiiri, fütürist bir yaklaşımla kaleme alınmış olup, toplumun sanayileşme sürecini ve teknolojik ilerlemeyi konu alır. Şiirde, makineleşmek eylemi bireysel düzeyde ele alınarak, toplumsal refahın ve huzurun sağlanması için ekonomik ve sanayi alanlarında yeniliklerin gerekliliği vurgulanır. Ayrıca, şiirde geçen "trrrrum, trrrrum, trak tiki tak!" dizeleri, makinelerin sert ve monoton sesini yansıtarak, makineleşmenin içselleştirildiğini ifade eder.

İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nın (1968-1972) temel ilkeleri şunlardır: Ekonomik büyüme: Plan, ekonominin yılda ortalama %7 oranında gelişmesini öngörmüştür. Sanayi sektörünün güçlendirilmesi: Sanayi, ekonomide sürükleyici bir sektör haline getirilecek ve gayrisafi milli hasıla içindeki payı artırılacaktır. Yapısal değişim: Geleneksel tarım metotlarından uzaklaşılıp ileri teknoloji ve yeniliklerin kullanılması hedeflenmiştir. Dış kaynak bağımlılığının azaltılması: Plan, ekonominin kendi iç kaynaklarıyla finansmanını sağlamayı amaçlamıştır. Eğitim ve sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi: İlkokul çağına gelmiş tüm çocukların eğitim imkanına kavuşması ve sağlık hizmetlerinin genişletilmesi hedeflenmiştir. Kentleşmenin desteklenmesi: Kentleşme, ekonomiyi geliştirici bir fonksiyon olarak kabul edilmiştir.

Evet, sanayileşme ile birlikte yerleşmenin önemi artmıştır. Sanayileşme, ekonomik faaliyetlerin artmasını sağlar ve bu da kırsal alanlardan ve diğer kentlerden göçü tetikler.