Paratoner

Paratonerin ömrü, kullanılan malzemenin kalitesine ve bakım sıklığına bağlı olarak genellikle 20 ila 30 yıl arasında değişmektedir. Ancak, düzenli bakım yapılmazsa bu süre kısalabilir.

Paratonerler bakırdan yapılır çünkü bakır, yüksek elektriksel iletkenliği sayesinde yıldırımın enerjisini güvenli bir şekilde toprağa iletebilir.

Paratoner, aşağıdaki binalarda zorunludur: 1. Otel ve konaklama tesisleri. 2. Fabrikalar ve sanayi tesisleri. 3. Konut ve apartmanlar. 4. Yurt ve eğitim kurumları. 5. Askeri tesisler.

Aktif paratonerler, radyoaktif paratonerlere göre daha iyi bir seçenektir. Aktif paratonerler, erken akış uyarı prensibi ile çalışarak yıldırım enerjisini yakalar ve güvenli bir şekilde toprağa iletir. Radyoaktif paratonerler ise, iyon yaymak amacıyla radyoaktif elementler kullanır ve çevresel ve sağlık nedenleriyle kullanımı birçok ülkede yasaklanmıştır.

Paratonerde Ra-226 ve Am-241 radyoaktif maddeleri kullanılmıştır.

Faraday kafesi ve paratoner aynı şey değildir, ancak her ikisi de yıldırım ve elektriksel koruma sağlamak için kullanılır. Faraday kafesi, yıldırımdan korunması istenen alanın en yüksek yerinden başlayan ve toprağa kadar giden kısmının iletken teller ile sarılması olarak tanımlanır. Paratoner ise, yıldırım düşmesi durumunda binaları ve diğer yapıları korumak için kullanılan bir sistemdir.

Topraklama ve paratoner farklı işlevlere sahip güvenlik sistemleridir: 1. Topraklama: Elektrikli cihazların ve yapıların güvenliğini sağlamak için kullanılır. 2. Paratoner: Yıldırım çarpmalarına karşı koruma sağlar.

Binalarda paratoner, yıldırım düşme risklerini önlemek için kullanılan bir topraklama sistemidir. Çalışma prensibi şu şekildedir: 1. Paratoner, ucundaki metal çubuk yardımıyla yıldırımı üzerine çeker. 2. Yıldırımın oluşturduğu yüksek akımlı elektrik enerjisi, iletken teller aracılığıyla güvenli bir şekilde toprağa aktarılır. 3. Toprağın nötrleştirme özelliği sayesinde, akım etkisiz hale getirilir. Paratonerler, yüksek binalar, gökdelenler, gemiler, sanayi tesisleri ve yıldırımın zarar verebileceği diğer yükseltilerde kullanılır.

Paratonerde artı ve eksi yükler farklı yerlerde toplanır: 1. Eksi yükler, yağmur bulutlarının alt yüzeylerinde toplanır ve bu yükler, paratonerin bakır kablosu aracılığıyla toprağa iletilir. 2. Artı yükler, paratonerin sivri ucunda toplanır ve bu yükler, buluttaki eksi yükleri nötralize etmek için yukarı doğru püskürür.

Havadaki iyonlar toprağa paratoner ve elektrolitik iyon topraklama gibi yöntemlerle verilir. Paratoner, statik elektrik yüklü bulutlarla yeryüzü arasındaki şiddetli elektrik akımını doğrudan toprağa aktararak, iyonların toprağa geçmesini sağlar. Elektrolitik iyon topraklama ise, topraklama iletkenleri aracılığıyla iyonların toprakta dağılmasını sağlar.

Paratonerde koruma yarıçapı, aktif paratonerlerin yıldırım çarpması riskine karşı koruduğu alanın çapını ifade eder. Bu yarıçap, yapının veya bölgenin risk analizine bağlı olarak değişir ve genellikle 79 metre ile 107 metre arasında bir değere sahiptir.

Liva Savunma Sanayi ve Dış Ticaret yıldırımdan korunma ve topraklama sistemleri alanında faaliyet göstermektedir. Şirketin sunduğu bazı hizmetler ve ürünler şunlardır: - Aktif paratonerler ve başlıkları. - Test cihazları ve yıldırım sayaçları. - Plastik (izole) iletken taşıyıcıları ve yakalama uç ile tabanları. - Paratoner montaj malzemeleri ve iletkenler. - Toprak iletkenlik malzemeleri ve termokaynak malzemeleri. - İç yıldırımlık - parafudr.

Topraklama ve paratoner tesisatı, elektrik güvenliğini sağlamak için kullanılan iki farklı sistemdir. Topraklama tesisatı elektriksel kaçakları ve sızıntıları toprağa ileterek güvenli bir elektrik akışı sağlar. Paratoner tesisatı ise yıldırım çarpmalarına karşı koruma sağlar.

Aktif paratoner, yıldırım çarpmalarını kontrollü bir şekilde topraklama sistemine yönlendirmek için tasarlanmış, gelişmiş bir yıldırımdan korunma sistemidir. Çalışma prensibi şu şekildedir: 1. Yıldırım çarpması öncesinde yayılan elektrik alanındaki değişimleri algılar. 2. Bu alandaki hızlı değişiklikleri fark ederek bir elektriksel akım üretir. 3. İyonizasyon mekanizmasını devreye sokarak yıldırımı üzerine çeker ve paratoner sistemine bağlı bulunan iletkenler ve topraklama hatları vasıtasıyla dağıtır. Aktif paratonerler, genellikle yüksek teknoloji binaları, telekomünikasyon kuleleri gibi yerlerde kullanılır.

Paratonerde kontrol klemensi kullanılır.

Paratoner tesisatı çizimi için aşağıdaki adımlar izlenmelidir: 1. Risk Analizi: Binanın yıldırım riski analiz edilmelidir. 2. Sistem Tasarımı: Yıldırım darbelerinin nereye yönlendirileceğini belirleyen bir tasarım yapılmalıdır. 3. Yerleştirme: Paratoner, binanın en yüksek noktasına yerleştirilmelidir. 4. Topraklama: Paratonerden gelen enerji, toprağa doğru yönlendirilmelidir. Bunun için etkili bir topraklama sistemi kurulmalıdır. 5. Kontroller ve Bakım: Kurulum tamamlandıktan sonra, sistem düzenli olarak kontrol edilmeli ve bakımı yapılmalıdır. Paratoner tesisatında kullanılan elemanlar şunlardır: - Hava Terminalleri: Yıldırımı çekmek ve yönlendirmek için binanın üst kısmına yerleştirilen metal çubuklar. - İndirme İletkenleri: Yıldırımın enerjisini hava terminallerinden topraklama sistemine taşıyan elemanlar. - Topraklama Elektrodları: Yıldırımın enerjisini güvenli bir şekilde toprağa dağıtan metal çubuklar. - Bağlantı Elemanları: Sistemdeki farklı bileşenleri birbirine bağlayan elemanlar. - Ölçüm ve Denetim Elemanları: Sistemin doğru çalıştığından emin olmak için kullanılan elemanlar.

Paratoner, binaların en yüksek noktalarına takılan çatılara takılır. Ancak, çatıda uzun bir çubuk için yer yoksa, paratoner pencere veya kapıların yanına da monte edilebilir.

İniş iletkenleri, paratoner sistemlerinde uygun aralıklarla kroşeler kullanılarak montaj yüzeyine bağlanır. Bağlantı detayları: 1. Kesit: 2 x 50 mm² dolu daire kesitli bakır iniş iletkeni kullanılır. 2. Montaj: İletkenler, dış etkilerden zorlanmalarını önlemek için düşey ve yatay yüzeyler üzerine döşendiğinde 100 cm aralıklarla, düşey yüzeyler üzerine yatay biçimde döşendiğinde ise 50 cm aralıklarla tespit edilir. 3. Ek yapma: İletkenlerde ek yapılması gerektiğinde, termokaynak yöntemiyle ve mekanik veya elektriksel açıdan emniyetli olacak şekilde yapılır. 4. İzolasyon: İzoleli iniş iletkenleri için, 150 kA test belgeli ve 35 mm² kesitli yassı veya 50 mm² kesitli yuvarlak izoleli iletken kullanılır.

Faraday ve Franklin paratonerleri, yıldırımı yakalayıp güvenli bir şekilde toprağa ileterek çalışır. Franklin paratoneri şu şekilde çalışır: 1. Yakalama Ucu: Sivri bir metal çubuk, yıldırımı yakalar. 2. İletken Kablo: Yıldırımın enerjisini yakalama ucundan topraklama sistemine ileten bakır veya alüminyum gibi iletken bir kablo kullanılır. 3. Topraklama Sistemi: Yıldırımın enerjisini güvenli bir şekilde toprağa yönlendiren sistemdir. Faraday kafesi ise tüm yapıyı bir kafes gibi sararak yıldırımın enerjisini yapı üzerinden toprağa iletir.

Paratonere artı yük verilmesinin nedeni, yıldırımı düşmeden engellemek ve elektrik yüklerinin nötralizasyonunu sağlamaktır. Bu süreçte, paratonerin ucunda kalan artı yükler, buluttaki eksi yükleri çekerek onları nötralize eder ve böylece yıldırımın yapıya zarar vermesini önler.