ParaPolitikası

"Paranın Gücü" kitabı, Benjamin J. Cohen tarafından yazılmış olup, uluslararası para rekabeti ve güç ilişkileri üzerine odaklanmaktadır. Kitapta ele alınan konular arasında şunlar yer almaktadır: - Para ve güç arasındaki ilişki: Paranın jeopolitik konumlardaki rolü ve bu ilişkinin yönleri. - ABD Doları'nın hakimiyeti: ABD Doları'nın küresel ekonomideki yerinin hala güçlü olup olmadığı ve muhtemel rakipleri (Avro ve Yuan). - Uluslararası paranın avantajları ve dezavantajları: Uluslararasılaşan bir paranın sağladığı avantajlar ve karşılaşabileceği zorluklar. Cohen, bu çalışmasında paranın gücüne yenilikçi bir analiz sunmakta ve uluslararası paranın rollerinin ayrılması gerektiğini vurgulamaktadır.

AD (toplam talep) eğrisinin aşağı kaymasına (sola kaymasına) neden olan bazı faktörler: Vergilerin artırılması (daraltıcı maliye politikası). Para arzının azaltılması (daraltıcı para politikası). Girdi fiyatlarının artması. AD eğrisinin aşağı kayması, ekonomide talep azalması, işsizlik ve tam istihdam seviyesinin altında üretim gibi durumlara işaret edebilir.

Para ve banka dersinde işlenen konular genel olarak şunlardır: 1. Para Kavramı: Paranın tanımı, fonksiyonları ve özellikleri. 2. Para Miktarı Tanımları: M1, M2 gibi para arzı tanımları. 3. Para Rejimleri: Farklı para sistemleri ve ilkeleri. 4. Finansal Sistem: Finansal kurumlar ve piyasalar, bankacılık sistemi. 5. Bankaların Görevleri: Aracılık, mevduat toplama, kredi verme. 6. Bankaların Varlıkları ve Yükümlülükleri: Rezervler, menkul kıymetler, krediler. 7. Para Politikası: Amaçları, araçları ve para politikasının ekonomiye etkileri[8]. 8. Risk Yönetimi: Bankacılıkta risk çeşitleri ve yönetim stratejileri.

Enflasyon hedeflemesi, merkez bankalarının enflasyonu kontrol etmek için kullandığı bir para politikası çerçevesidir. İşte bu sürecin temel adımları: 1. Enflasyon Hedefinin Belirlenmesi: Merkez bankası, belirli bir yıllık enflasyon hedefi belirler. 2. Para Politikası Uygulaması: Merkez bankası, para politikalarını belirlenen enflasyon hedefine ulaşacak şekilde ayarlar. 3. Enflasyonu İzleme ve Değerlendirme: Merkez bankası, ekonomik verileri izler ve belirlenen enflasyon hedefine ulaşmak için gerekli adımları değerlendirir. 4. Politika Değişiklikleri: Gerekirse, merkez bankası politikalarını değiştirir ve enflasyon hedefine ulaşmak için yeni stratejiler geliştirir. Enflasyon hedeflemesinin amacı, ekonomik istikrarı sağlamak ve fiyat istikrarını korumaktır.

Evet, Merkez Bankası faiz kararını açıkladı. 6 Mart 2025 tarihinde yapılan Para Politikası Kurulu toplantısında, politika faizi yüzde 42,5 seviyesine indirildi.

QE kısaltmasının açılımı "quantitative easing" yani niceliksel gevşeme olarak geçmektedir.

Merkez Bankası'nın hükümete gönderdiği açık mektupta şu konular yer almaktadır: 1. Enflasyon Hedefi ve Sapma Nedenleri: Enflasyon hedefine ulaşılamaması durumunda, sapmanın nedenleri ve alınması gereken önlemler açıklanır. 2. Para Politikası Duruşu: Politika faizinin enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilimi ve beklentiler göz önünde bulundurularak belirleneceği vurgulanır. 3. Dezenflasyon Süreci: Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para politikası duruşunun sürdürüleceği ifade edilir. 4. Risk Unsurları: Hizmet enflasyonundaki katılık, gıda ve emtia fiyatlarındaki dalgalanmalar, jeopolitik belirsizlikler gibi riskler değerlendirilir. 5. Yapısal Reformlar: Orta ve uzun vadede fiyat istikrarını desteklemek için yapısal reformların hayata geçirilmesi gerektiği belirtilir.

Fed tutanakları, Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantılarında alınan kararların ve üyelerin ekonomik değerlendirmelerinin ayrıntılı metnidir. Bu tutanakları yorumlamak için aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: 1. FED Faiz Oranı Kararları: Tutanaklarda, FED'in faiz oranı ile ilgili ileriye dönük projeksiyonları yer alır. 2. Enflasyon Görünümü: Düşük veya yüksek enflasyon risklerine karşı uygulanacak para politikası değerlendirilir. 3. Ekonomik Görünüm: İstihdam, konut ve imalat sektörüne yönelik öngörüler incelenir. 4. Üye Görüşleri: Hangi üyenin ne yönde fikir beyan ettiği ve kararların oybirliğiyle mi, oy çokluğuyla mı alındığı önemlidir. Fed tutanaklarının yorumlanması, dolarda değer artışları veya düşüşleri gibi piyasa hareketlerini de etkileyebilir. Bu nedenle, finansal kararlar almadan önce bir uzmana danışılması önerilir.

Evet, kredi genişlemesi ekonomik büyümeyi artırabilir. Kredi genişlemesi, merkez bankalarının ekonomiyi canlandırmak için kullandığı bir para politikası aracıdır. Bu durum, işletmelerin yeni yatırımlar yapmasına ve tüketicilerin daha fazla harcama yapmasına olanak tanır, böylece işsizlik oranları düşer ve genel refah seviyesi artar. Ancak, aşırı kredi kullanımı enflasyona ve varlık balonlarına yol açabilir, bu nedenle kredi genişlemesinin kontrollü bir şekilde yapılması önemlidir.

Zorunlu karşılık oranı, makro finansal risklerin azaltılması ve para politikasının yönlendirilmesi amacıyla belirli dönemlerde artırılabilir. Bu dönemler arasında: - Kısa vadeli Türk lirası mevduat için oran artışı 22 Kasım 2024 tarihinde gerçekleştirilmiştir. - Yurt dışı repo ve kredi işlemleri için zorunlu karşılık oranları da vadeye göre farklılaştırılarak artırılmıştır (24 Mayıs 2025).

Dijital paraların merkez bankasının gücünü azaltabileceği çeşitli açılardan öne sürülmektedir: 1. Para Basma Yetkisinin Azalması: Dijital paraların kağıt paranın yerine kullanılmaya başlanması, merkez bankalarının faizsiz ödeme yükümlülüğünü azaltabilir ve bu da para basımından elde edilen olası karı düşürebilir. 2. Siber Güvenlik Riskleri: Dijital paraların siber saldırılara karşı savunmasız olması, merkez bankalarının operasyonel güvenliğini tehdit edebilir. 3. Geleneksel Bankaların Rolünün Azalması: CBDC'ler (Merkez Bankası Dijital Paraları), ticari bankaların aracı rolünü sınırlayarak, bankalar arasındaki rekabeti ve müşteri sadakatini olumsuz etkileyebilir. Ancak, dijital paraların merkez bankalarına yeni imkanlar da sunduğu unutulmamalıdır: - Finansal İstikrar ve Denetim: CBDC'ler, enflasyon kontrolü ve kara para aklamayla mücadele gibi konularda merkez bankalarına yeni araçlar sağlar. - Vergilendirme ve Kayıt Dışı Ekonomi: Dijital paralar, vergilendirme süreçlerini daha şeffaf hale getirebilir ve kayıt dışı ekonomiyi azaltabilir.

200'lük banknotun kaldırıldığına dair doğrudan bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, bu banknotun kullanımının azaldığı ve yerine daha düşük kupürlü banknotların (10 ve 20 TL gibi) daha fazla dolaşıma girdiği bilinmektedir. Ayrıca, dijitalleşme sürecinin bir parçası olarak, bazı uzmanlar 200 TL'lik banknotun bile yakın gelecekte tedavülden kalkabileceğini öngörmektedir.

Atatürk döneminde para politikası, Türk lirasının değerini koruma esasına dayanıyordu. Bazı özellikler: Devralınan miras: Cumhuriyet yönetimi, Osmanlı'dan 158.748.563 liralık kağıt para devralmıştır. Para arzı: 1924-1929 arasında mevduatta %180'lik bir artış olmuştur. Kambiyo kurları: 1928'den 1938'e kadar 1 ABD doları 1.28 lira ile 2.12 lira arasında değişmiştir. Merkez Bankası: 1931'de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kurulmuş ve sabit kur rejimi uygulamaya konulmuştur. Bankacılık gelişimi: 1924'te Türkiye İş Bankası kurulmuş, ardından Sanayi ve Maadin Bankası, Emlak ve Eytam Bankası gibi devlet bankaları ile birçok yerel banka kurulmuştur.

Genişletici ve daraltıcı para politikası araçları, merkez bankalarının ekonomik hedeflere ulaşmak için kullandığı temel mekanizmalardır. Genişletici para politikası genellikle ekonomik durgunluk dönemlerinde kullanılır ve aşağıdaki adımlarla uygulanır: 1. Faiz oranlarının düşürülmesi: Bu, tüketicilerin ve işletmelerin borçlanma maliyetlerini azaltarak harcamaların ve yatırımların artmasını sağlar. 2. Açık piyasa işlemleri: Merkez bankası, devlet tahvilleri gibi menkul kıymetleri satın alarak piyasaya para enjekte eder. 3. Rezerv gereksinimlerinin azaltılması: Bankaların merkez bankasında tutmak zorunda oldukları rezerv miktarlarının düşürülmesi, bankaların kredi verme kapasitelerini artırır. Daraltıcı para politikası ise yüksek enflasyon dönemlerinde uygulanır ve şu adımları içerir: 1. Faiz oranlarının artırılması: Yüksek faiz oranları, borçlanma maliyetlerini artırarak tüketim ve yatırımları azaltır. 2. Açık piyasa işlemleri: Merkez bankası, piyasadan menkul kıymetleri satarak para arzını azaltır. 3. Rezerv gereksinimlerinin artırılması: Bankaların daha fazla rezerv tutması zorunluluğu getirilerek, kredi verme kapasitesi sınırlanır.

IS-LM modeli, makroekonomik bir araç olarak faiz oranları ile üretim arasındaki etkileşimi açıklar. Bu modelin açılımı "Yatırım-Tasarruf" (IS) ve "Likidite Tercihi-Para Arzı" (LM)"dır. Model şu konuları kapsar: - Para politikası: Merkez bankasının para arzı ve faiz oranlarını yönetmesi. - Maliye politikası: Hükümetin harcama ve vergi kararları. - Likidite: Bireylerin nakit tutma eğilimi. IS ve LM eğrilerinin kesişimi, ekonomi genelinde denge noktasını gösterir.

FED (Federal Reserve System), Amerika Birleşik Devletleri'nin merkez bankası olarak görev yapar ve çeşitli önemli işlevleri yerine getirir: 1. Para Politikası: ABD ekonomisinde fiyat istikrarını (enflasyon) ve maksimum istihdamı sağlamak için para politikasını yürütür. 2. Finansal Sistemin İstikrarı: Finansal sistemin istikrarını teşvik eder ve finansal kurumların güvenliğini ve sağlamlığını gözetir. 3. Ödeme ve Mutabakat Sistemleri: Ödeme ve mutabakat sistemlerinin güvenilirliğine ve verimliliğine katkı sağlar. 4. Tüketici Odaklı Denetim ve İnceleme: Tüketici haklarının korunmasını destekler. Ayrıca, FED'in açık piyasa işlemleri, iskonto oranı ve rezerv oranları gibi temel para politikası araçları da bulunmaktadır.

Paranın seyrinin neden bittiğine dair kesin bir neden belirtmek mümkün değildir, ancak bazı olası nedenler şunlardır: 1. Küresel Ekonomik Belirsizlikler: Para politikasına ilişkin belirsizlikler ve resesyon ihtimali, yatırımcıların risk iştahını olumsuz etkileyerek küresel piyasalarda negatif seyre yol açmıştır. 2. Kripto Para Piyasalarındaki Düşüş: Bitcoin ve diğer kripto paraların değer kaybetmesi, kripto para piyasalarındaki negatif yönlü seyrin devam etmesine neden olmuştur. 3. Faiz Oranları: Yüksek faiz oranları ve faiz artış beklentileri, özellikle mevduat faizlerinin cazibesini artırarak diğer yatırım araçlarından uzaklaşmaya sebep olmuştur.

Merkez Bankası'nın servet etkisi, para politikası aracılığıyla hanehalkının bağımsız tüketim talebini artırması veya azaltması anlamına gelir. Bu etki iki şekilde ortaya çıkar: 1. Dolaysız biçim: Para arzının artması, hanehalkının elindeki nakit miktarını artırarak kendini daha zengin hissetmesine yol açar. 2. Dolaylı biçim: Faiz oranlarının hisse senedi ve bono fiyatları üzerindeki etkisi dolayımıyla ortaya çıkar; faiz oranlarının düşmesi, bono ve hisse senedi fiyatlarının yükselmesine sebep olur ve bu da servetinin bir kısmını bu araçlarda tutan hanehalkının kendini daha zengin hissetmesini sağlar.

Parasal aktarım kanalları, merkez bankalarının uyguladığı para politikalarının ekonomiye nasıl etki ettiğini açıklar. Bu kanallar dört ana başlık altında toplanır: 1. Faiz Kanalı: Kısa vadeli faiz oranlarındaki değişiklikler, uzun ve orta vadede faiz oranlarını etkileyerek tüketim ve yatırım kararlarını değiştirir. 2. Varlık Fiyatları Kanalı: Faiz oranları, bankalardan alınan kredi miktarını ve hisse senedi, döviz gibi varlıkların fiyatlarını etkiler. 3. Döviz Kuru Kanalı: Parasal genişleme sonucu ulusal paranın değeri düşer, bu da ithal malların fiyatlarını artırarak enflasyonun yükselmesine neden olabilir. 4. Beklentiler Kanalı: Ekonomik birimlerin gelecek dönemlere ilişkin enflasyon ve diğer ekonomik şartlardaki beklentileri, para politikasının etkisini belirler. Bu kanallar birbirleriyle etkileşim halindedir ve merkez bankalarının para politikası hedeflerine ulaşmak için hangi araçları kullanmaları gerektiğini belirlemelerine yardımcı olur.

Hizmet enflasyonunu artıran faktörler şunlardır: 1. Maliyet Enflasyonu: Petrol, gıda gibi emtia fiyatlarının yükselmesi veya doğal afetler gibi nedenlerle üretim maliyetlerinde artış yaşanması. 2. Para Arzı: Para arzının artması, yatırım ve tüketim harcamalarını artırarak fiyatlar üzerinde yukarı yönlü bir baskı oluşturur. 3. Enflasyon Beklentileri: Tüketici ve üreticilerin gelecekte fiyatların yükselmeye devam edeceği yönündeki beklentileri. 4. Ücret Talepleri: Artan yaşam maliyetlerine karşı çalışanların maaş artışı talepleri, hizmet maliyetlerini daha da artırır. 5. Rekabet Üzerindeki Etkiler: Enflasyon, bazı işletmelerin maliyetlerini yönetmede zorlanmasına ve rekabet gücünü kaybetmesine neden olabilir.