Jeografya

İklim kuşakları, Dünya'nın farklı bölgelerinde görülen belirgin iklim özelliklerine göre üç ana gruba ayrılır: 1. Sıcak Kuşak: Ekvator çevresinde yer alan, yıl boyunca sıcak ve yağışlı olan kuşaktır. 2. Ilıman Kuşak: Tropikal ve kutup kuşakları arasında yer alan, mevsimlerin belirgin olduğu kuşaktır. 3. Soğuk Kuşak: Kutuplara yakın bölgelerde yer alan, yıl boyunca soğuk ve kurak olan kuşaktır. Ayrıca, iklim kuşakları, Köppen iklim sınıflandırmasına göre beş ana gruba ayrılır: 1. Tropikal (A). 2. Kurak (B). 3. Ilıman (C). 4. Karasal (D). 5. Kutup (E).

Enlem ve boylamın 10 etkisi: 1. Güneş ışınları: Alçak enlemlerden yüksek enlemlere gidildikçe güneş ışınlarının düşme açıları küçülür. 2. İklim ve bitki örtüsü: İklim ve bitki örtüsü değişir. 3. Tarım: Tarımın yükselti sınırı değişir. 4. Yerleşme sınırı: Yerleşme sınırı değişir. 5. Kalıcı kar sınırı: Kalıcı kar sınırı değişir. 6. Gün süresi: Alçak enlemlerden yüksek enlemlere gidildikçe gün süresi uzar. 7. Tarım ürünleri çeşitliliği: Tarım ürünü çeşitleri değişir. 8. Hayvan türleri: Hayvan türleri değişir. 9. Giyim malzemeleri: Giyim malzemeleri değişir. 10. Toprak ve yapı malzemeleri: Toprak ve yapı malzemeleri değişir. Boylamın etkileri ise daha sınırlıdır ve sadece yerel saatleri etkiler.

Orta kuşakta batıdan doğuya doğru sıcaklığın azalmasının nedeni, yükseltinin artmasıdır. Türkiye gibi orta kuşak ülkelerinde, iç kesimlere doğru yükselti arttıkça sıcaklık düşer; çünkü karasallık etkisi artar ve denizlerin ılıtıcı etkisi iç kesimlere ulaşamaz.

Dünya'daki bazı iklim çeşitleri: Sıcak İklimler: Ekvatoral İklim; Savan İklimi; Çöl İklimi. Ilıman İklimler: Akdeniz İklimi; Okyanusal İklim; Step İklimi. Soğuk İklimler: Tundra İklimi. Tablo olarak bu iklim çeşitleri, sosyalciniz.net ve cografyahocasi.com sitelerindeki "Dünyada Görülen İklimler" tablolarında detaylı şekilde sunulmuştur.

Karasal iklimi etkileyen faktörler şunlardır: Coğrafi konum: Denizlerden uzak, kara iç bölgelerde görülür. Yükseklik: Deniz seviyesinden uzaklaştıkça karasal iklim etkisi artar. Rüzgarlar ve hava akımları: Kara iç bölgelerinde rüzgarlar genellikle kuru ve soğuktur. Ayrıca, enlem, yeryüzü şekilleri ve etraftaki kara kütleleri de karasal iklimi etkileyen faktörler arasında yer alır.

Hayır, Kuzey Amerika ve Avrupa aynı kıta değildir. Dünya üzerinde genel kabul gören görüşe göre 7 kıta bulunmaktadır: Asya, Avrupa, Afrika, Avustralya, Kuzey Amerika, Güney Amerika ve Antarktika. Ancak, Derby Üniversitesi'nden araştırmacıların yürüttüğü bir çalışma, Kuzey Amerika ve Avrupa kıtalarının tek bir kıta olarak sınıflandırılabileceğini öne sürmektedir. Bu çalışmada, İzlanda ve çevresindeki Grönland İzlanda Faroes Sırtı’nın (GIFR), hem Avrupa hem de Kuzey Amerika kıtalarından kayıp ve batık parçalar içerebileceği öne sürülmektedir. Bu teori henüz tam olarak doğrulanmamıştır ve bilim camiasında tartışılmaktadır.

Dünya'da orta kuşak, genellikle 30° ile 60° enlemleri arasında yer alır. Orta kuşak, ılıman iklimler ile karakterizedir. Orta kuşakta yer alan bazı ülkeler: Türkiye; Amerika Birleşik Devletleri; Fransa; Rusya; Almanya; Japonya.

Çeşme'de hava sıcaklığının yüksek olmasının başlıca nedenleri şunlardır: Akdeniz iklimi: Çeşme, Akdeniz ikliminin etkisi altındadır ve bu iklim türünde yazlar sıcak ve kurak geçer. Konum: Çeşme, deniz kıyısında yer aldığı için deniz suyu sıcaklığı da yüksektir ve bu durum hava sıcaklığını etkiler. Rüzgar: Çeşme, yıl boyu rüzgar alan bir bölgedir ve bu rüzgarlar genellikle sıcak hava kütlelerini taşır. Ağustos ayında Çeşme'de ortalama hava sıcaklığı 25-32°C arasında değişmektedir.

Okyanusal İklim ve Step İklimi, ılıman kuşak iklimleri arasında yer alır. Okyanusal İklim: Özellikleri: Her mevsim yağışlıdır, yazlar serin, kışlar ise ılık geçer. Görüldüğü Yerler: Avrupa'nın batısı ve kuzeybatısı, Kanada'nın batısı, Şili'nin güneybatısı, Güney Afrika'nın güneydoğusu, Avustralya'nın güneydoğusu ve Yeni Zelanda. Step İklimi (Yarı Kurak İklim): Özellikleri: Yıllık sıcaklık farkı 15-30 °C'dir. Görüldüğü Yerler: Orta Asya, Anadolu'nun iç kısımları, Kuzey Amerika'nın orta kısımları, İran platoları.

Batı ve Doğu meridyenleri arasında yer alan bazı kıtalar: Avrupa; Asya; Afrika; Avustralya. Ayrıca, Rusya'nın Sibirya ve Uzak Doğu bölgeleri ile Amerika kıtalarının bazı kısımları da bu meridyenlerin arasında yer alır.

Paralel boylarının kutuplara doğru kısalmasının nedeni, Dünya'nın geoid şeklidir. Diğer nedenler: Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin derece değerlerinin büyümesi. Paralellerin çevre boyunun kutuplara doğru kısalması.

Dünyanın en büyük enlemi, ekvator olarak bilinen 0° enlemidir. Ekvator, aynı zamanda en uzun enlem çizgisi olup "en büyük daire" olarak da adlandırılır.

Subtropikal iklim, genellikle 10° ile 20° enlemleri arasında, her iki yarım kürede görülür. Bazı örnekler: Afrika: Nijerya, Mali, Sudan, Çad, Moritanya. Güney Amerika: Brezilya, Bolivya, Peru. Asya: İran, Rusya (Soçi, Tuapse), Gürcistan (Batum, Poti). Avustralya: Sidney, Perth, Adelaide, Brisbane. Avrupa: Lizbon, Barselona, Roma, Dubrovnik, Atina. Kuzey Amerika: ABD (Houston, Texas, Charleston, Güney Karolina, Orlando, Florida). Orta Doğu: Kudüs, Bağdat. Türkiye'de subtropikal iklim görülmez.

Aynı paralel üzerindeki şehirlerin ortak özellikleri: Ekvator'a ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar. Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar. Gece-gündüz süreleri birbirine eşittir. Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır. Aynı iklim kuşağındadırlar, ancak özel konumları nedeniyle aynı iklim özelliği görülmeyebilir. Ayrıca, aynı enlem üzerindeki şehirlerde; kutuplara olan uzaklık, gölge boyu, gölge yönü, çizgisel hızlar, gece süresi, gündüz süresi gibi özellikler de aynıdır.

Türkiye, Ekvator'un kuzeyinde, yani Kuzey Yarım Küre'de yer almaktadır. Türkiye'nin coğrafi konumu, 36°-42° Kuzey paralelleri ile 26°-45° Doğu meridyenleri arasındadır.

Köppen iklim sınıflandırmasına göre dört iklim kuşağı: 1. A Grubu İklimler: Tropikal yağmurlu iklimler. En soğuk ayın ortalama sıcaklığı 18°C’nin üzerindedir. Bütün mevsimler sıcaktır ve kış mevsimi yoktur. Yıllık yağış ≥750 mm’dir. Alt tipleri: Af (her mevsimi yağışlı tropikal iklim), Am (muson iklimi), Aw (savan iklimi). 2. B Grubu İklimler: Kurak iklimler. Step ve çöl sahalarında görülür. Buharlaşma yağıştan fazladır. Alt tipleri: BSh (sıcak step iklimi), BSk (soğuk step iklimi), BWh (sıcak çöl iklimi), BWk (soğuk çöl iklimi). 3. C Grubu İklimler: Ilıman iklimler. En soğuk ayın ortalama sıcaklığı -3°C ile 18°C arasındadır. En sıcak ayın ortalama sıcaklığı 10°C'nin üzerindedir. Kışlar kısadır, birkaç ay toprak karla örtülü olabilir veya donabilir. Alt tipleri: Cwa (muson iklimi), Cwb (kısa sıcak yazlı iklim), Csa (Akdeniz iklimi), Csb (kısa sıcak yazlı Akdeniz iklimi), Cfa (her mevsimi yağışlı sıcak iklim), Cfb (her mevsimi yağışlı iklim), Cfc (kısa serin yazlı her mevsimi yağışlı iklim). 4. D Grubu İklimler: Soğuk orman iklimleri. Kışlar şiddetlidir, en soğuk ayın ortalama sıcaklığı -3°C'nin altındadır. En sıcak ayın ortalaması 10°C'nin üzerindedir. Aylar boyunca toprak karla örtülü kalır. Alt tipleri: Dwa (şiddetli ve kurak kışlar), Dwb (şiddetli ve kurak kışlar, serin yazlar), Dwc (şiddetli ve kurak kışlar, kısa serin yazlar), Dwd (çok şiddetli kışlar, kısa nemli yazlar), Dfa (şiddetli kışlar, uzun

İklim tiplerinin dağılışı, çeşitli faktörlere bağlı olarak yapılır: Enlem: Güneş ışınlarının düşme açısı, iklim tiplerinin dağılışını etkiler. Yükselti: Yükseklik arttıkça iklim koşulları değişebilir. Kara ve denizlerin dağılışı: Kara ve denizlerin konumu, iklim tiplerinin dağılımını belirler. Sıcak ve soğuk su akıntıları: Okyanus akıntıları, iklim tiplerinin oluşmasında rol oynar. Rüzgârlar: Sürekli, mevsimlik ve yerel rüzgarlar, iklim tiplerinin dağılışında etkilidir. Dünya üzerinde iklim tipleri, sıcak, ılıman ve soğuk iklimler olarak üç ana gruba ayrılır. Bazı büyük iklim tipleri ve dağılışları: Ekvatoral İklim: Ekvator çevresinde, 0-10 derece enlemleri arasında görülür. Çöl İklimi: Dönenceler civarında, kıta içlerinde etrafı dağlarla çevrili alanlarda etkilidir. Akdeniz İklimi: Genellikle 30°-60° enlemleri arasında, kıtaların batı kıyılarında görülür. Okyanusal İklim: 30°-60° enlemleri arasında, kıtaların batı kıyılarında etkilidir. Sert Karasal İklim: 40°-60° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında görülür.

Karasallık ve denizellik, bir bölgenin iklim özelliklerini etkileyen faktörlerdendir. Karasallık, denizden uzak bölgelerde görülen iklim özelliğini ifade eder. Denizellik, denizlerin ılımanlaştırıcı etkisi altındaki kıyı bölgelerinde görülen iklim özelliğini ifade eder.

Türkiye'nin jeolojik yapısı üç ana tektonik birliğe ayrılır: 1. Pontidler. 2. Anatolid-Torid Bloğu. 3. Arap Platformu.

Türkiye, 36° - 42° kuzey enlemleri arasında yer aldığı için Ekvator'un kuzeyinde bulunmaktadır. Bu durum, ülkenin Kuzey Yarım Küre'de yer almasına neden olur.