Büyüklükler

Temel büyüklükler, doğrudan ölçülüp kendi başına ifade edilebilen büyüklüklerdir. Toplam yedi adet temel büyüklük vardır: Kütle. Uzunluk. Zaman. Elektrik akımı. Sıcaklık. Madde miktarı. Işık şiddeti. Türetilmiş büyüklükler, ölçülebilmesi için bir başka büyüklüğün de ölçülmesine ihtiyaç duyulan büyüklüklerdir. İşte bazı türetilmiş büyüklükler: Kuvvet. İvme. Enerji. Hız. Hacim. Alan.

Skaler büyüklükler, sadece büyüklükleriyle ifade edilebilen fiziksel niceliklerdir. Bazı skaler büyüklükler: Kütle; Sıcaklık; Enerji; Zaman; Hacim; Basınç; Sürat (hızın büyüklüğü); Elektriksel direnç; Işık şiddeti; Frekans. Skaler büyüklüklerle toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemleri yapılabilir, ancak bu işlemlerde yön bilgisi dikkate alınmaz.

Skaler ve vektörel nicelikler, fizikte kullanılan, büyüklükleri ifade eden ancak farklı özelliklere sahip iki türdür. Skaler nicelikler: Sadece büyüklükleriyle ifade edilebilirler. Yönleri yoktur. Örnekler: kütle, sıcaklık, enerji, zaman, hacim, basınç, ısı, iş. Vektörel nicelikler: Hem büyüklükleri hem de yönleri vardır. Yönlerinin hesaplara dahil edilmesi gerekir. Örnekler: hız, kuvvet, ivme, momentum, elektrik ve manyetik alan. Vektörlerle toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi işlemler yapılırken hem büyüklük hem de yön göz önünde bulundurulmalıdır.

Fiziksel büyüklüklerin bazı özellikleri: Miktar ve birimle tanımlanabilme. Farklı birimlerle ifade edilebilme. Boyutlarının bilinmesi. Ölçülebilme. Temel büyüklükler doğrudan belirlenen, yani başka fiziksel nicelikler yardımıyla belirlenmeyen niceliklerdir.

Kısa Muz, fizikteki temel büyüklükleri hatırlamak için kullanılan bir kısaltmadır. Açılımı: K: Kütle; I: Işık şiddeti; S: Sıcaklık; A: Akım şiddeti; M: Madde miktarı; U: Uzunluk; Z: Zaman.

1 GB (gigabayt) ile 1 TB (terabayt) arasındaki fark, büyüklükleridir. 1 GB, 1024 MB (megabayt) eşittir. 1 TB, 1024 GB eşittir. Bu nedenle, 1 TB, 1 GB'dan çok daha büyük bir depolama alanını ifade eder.

Sürat (hız) vektörel, basınç ise skaler bir büyüklüktür. Sürat (hız): Hem büyüklüğü hem de yönü olan nicelikler vektöreldir. Basınç: Yönü olmayan bir niceliktir; sadece büyüklük ile ifade edilir.

Uzunluk, skaler bir büyüklüktür çünkü sadece büyüklüğü (sayısal değeri) ile ifade edilir ve yönü yoktur. Skaler büyüklükler, yön belirtmeyen ve yalnızca bir sayı ve birimle ifade edilebilen fiziksel niceliklerdir.

1 sayfanın kaç mm kalınlık yaptığı, kağıt türüne göre değişiklik gösterir: Kopya kağıdı: 0,10 mm veya 100 mikron kalınlığında. Parlak fotoğraf kağıdı: 0,20-0,30 mm veya 200-300 mikron kalınlığında. Kart stoğu: 0,30-0,40 mm veya 300-400 mikron kalınlığında. Kağıt kalınlığını ölçmek için mikrometre veya kaliper gibi araçlar kullanılabilir.

Türetilmiş birimler, temel birimler ile tamamlayıcı birimlerin ve çarpma veya bölmenin matematiksel sembollerinin birleşimi olarak sınıflandırılır. Bazı türetilmiş birim örnekleri: Alan: Metrekare (m²). Hacim: Metreküp (m³). Hız: Metre/saniye (m/s). İvme: Metre/saniye kare (m/s²). Güç: Watt (W). Enerji: Joule (J). Basınç: Pascal (Pa). Elektrik yükü: Coulomb (C). Direnç: Ohm (Ω). Manyetik alan: Tesla (T). Türetilmiş birimler, skaler veya vektörel olabilir.

Fiziksel niceliklerin sınıflandırılmasının birkaç nedeni vardır: Ortak bir dil oluşturmak: Sınıflandırma, bilimsel çalışmalarda elde edilen sonuçların bilim insanları tarafından anlaşılır ve evrensel nitelikte olmasını sağlar. Kolaylık ve pratiklik: Sınıflandırma, fiziksel niceliklerin daha kolay anlaşılmasını, karşılaştırılmasını ve kullanılmasını sağlar. Teori ve yasaları ifade etmek: Fizik biliminde yapılan çalışmalara ait teori ve yasalar, matematik kullanılarak ifade edilir ve bu süreçte sınıflandırma önemlidir. Fiziksel nicelikler, temel ve türetilmiş; skaler ve vektörel olarak farklı şekillerde sınıflandırılabilir.

Hayır, ağırlık temel büyüklük değildir. Ağırlık, bir kuvvet olduğu için türetilmiş bir büyüklüktür.

Enerji, skaler bir büyüklüktür. Skaler büyüklükler, sadece büyüklükleriyle ifade edilebilen fiziksel niceliklerdir. Enerji, joule (J), kilowatt-saat (kWh) gibi birimlerle ölçülür.

Evet, 2024-2025 eğitim öğretim yılı için yayınlanan yeni müfredatta temel ve türetilmiş büyüklükler yer almaktadır. 9. sınıf fizik dersinin 2. ünitesi, "Temel ve Türetilmiş Nicelikler" olarak adlandırılmıştır. Temel büyüklükler, doğrudan ölçülüp kendi başına ifade edilebilen, skaler ve mutlak sıfırı bulunan büyüklüklerdir.

Vektörel ve skaler büyüklükler için zihin haritaları bulunamadı. Ancak, bu büyüklüklerle ilgili bazı bilgiler şu şekildedir: Skaler Büyüklükler: Sadece büyüklükleriyle ifade edilebilen fiziksel niceliklerdir. Vektörel Büyüklükler: Hem büyüklüğü hem de yönü olan niceliklerdir.

Barometre ve manometre temel veya türetilmiş birimler değildir, bunlar basınç ölçüm araçlarıdır. Barometre, atmosfer basıncını ölçer. Manometre, kapalı kaplardaki gaz veya sıvı basıncını ölçer.

Türetilmiş büyüklüklerin birimi, temel büyüklüklerin birimlerinden faydalanılarak bulunur. Örneğin, hızın birimi (v) m/s olarak bulunur; çünkü hız, yolun zamana bölünmesiyle elde edilir. Türetilmiş büyüklüklerin birimleri, uluslararası birimler (SI birimleri) kullanılarak belirlenir.

Yarım sayfa genellikle 495 x 597 mm veya 19,5 x 23,5 inç ölçülerine sahiptir. Milimetre (mm): 495 x 597 mm. Santimetre (cm): 49,5 x 59,7 cm. İnç (inç): 19,5 x 23,5 inç. Bu ölçüler, "Imperial Paper Sizes" (İmparatorluk Kağıt Boyutları) kategorisinde yer alan "Yarım Posta Sayfası" (Half Post Page) için geçerlidir.

Büyüklük seviyeleri, fiziksel büyüklüklerin sınıflandırılmasına göre skaler ve vektörel olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Skaler büyüklükler: Sadece sayı ve birimle ifade edilir, yön bilgisi gerektirmez. Örnekler: Kütle, sıcaklık, hacim, enerji, zaman. Vektörel büyüklükler: Hem büyüklük hem de yön ile tanımlanır. Gösterim için ok işareti kullanılır. Örnekler: Kuvvet, hız, ivme, yer değiştirme.

Enjeksiyon vektörel bir büyüklük değildir, skaler bir büyüklüktür. Skaler büyüklükler, sadece sayı ve birimle ifade edilen, yön bilgisi gerektirmeyen büyüklüklerdir.