Tumlu Kalesi'nin hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Kökenleri ve İnşa Tarihi: Tumlu Kalesi'nin kökenleri antik çağlara dayanmakta olup, 12. yüzyılda büyük bir inşaat döneminde tamamlandığı düşünülmektedir. Stratejik Konum: Kozan-Adana kervan yolunu kontrol etmek ve bölgeyi gözetlemek amacıyla inşa edilmiştir. Farklı Medeniyetlerin Etkisi: Kale, Hititler, Asurlular, Persler, Romalılar, Bizanslılar ve Haçlılar gibi çeşitli uygarlıklar tarafından kullanılmış ve değiştirilmiştir. Mimari Özellikler: Kale, doğu cephesi hariç diğer yönlerden 20-40 metre yüksekliğinde dik kayalıklarla korunmaktadır. Kültürel ve Dini Önemi: Kale içerisinde yapılan kazılarda, Dumlu Kalesi'nin sadece askeri bir üs değil, aynı zamanda dini ve sosyal hayatın merkezi olduğunu gösteren bulgular ortaya çıkmıştır. Tumlu Kalesi'nin tam tarihine dair bazı detaylar belirsizliğini korumaktadır.