Sümela Manastırı'nın tarihi, birkaç önemli nedenle önemlidir: Dini ve Kültürel Miras: Sümela, yüzyıllar boyunca Karadeniz ve Anadolu'daki Ortodoks Hristiyanlar için önemli bir hac ve ibadet merkezi olmuştur. Tarihi ve Mimari Değer: Manastır, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde önemli bir dini merkez olarak kalmıştır. Arkeolojik ve Tarihsel Bulgular: Sümela ve çevresindeki bulgular, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde bölgedeki dini ve kültürel yaşamın sürekliliği hakkında bilgi sunar. Efsanevi Kuruluş Hikayesi: Manastırın kuruluşu, Bizanslı rahipler Barnabas ve Sophranios'un rüyalarında Meryem Ana'yı görmeleri ve onun isteği üzerine manastırı inşa etmeleriyle ilgili efsanevi bir hikayeye dayanır. Sümela Manastırı, 1972 yılında Kültür Bakanlığı tarafından koruma kapsamına alınmış ve 1986'da ziyarete açılmıştır.