Acımak romanının ana fikri, insanları yargılamadan önce onları anlamak ve içinde bulundukları durumu göz önünde bulundurmak gerektiğidir. Reşat Nuri Güntekin'in bu eserinde, küçük yaşta gördüğü kötü muameleler nedeniyle acıma duygusundan yoksun olan bir öğretmenin, babasının vefatından sonra onun günlüğünü okuyarak babası ve hayatı hakkındaki gerçekleri öğrenmesi anlatılır.