Kuark-gluon plazması — evrenin erken dönemlerinde, Büyük Patlama'dan yalnızca mikrosaniyeler sonra var olduğuna inanılan, maddenin benzersiz bir halidir. Bu tür aşırı sıcaklık ve enerji yoğunluklarında, maddenin tanıdık bileşenleri (protonlar ve nötronlar) temel yapı taşlarına dönüşür: kuarklar ve gluonlar. Kuark-gluon plazmasında, bu parçacıklar serbestçe hareket eder ve uzun mesafeler boyunca etkileşime girerek, günlük koşullarda gözlemlenen hiçbir şeye benzemeyen, maddenin sınırlandırılmamış bir durumunu yaratırlar.