Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Teknolojisi ve Bilişim Sistemleri Bölüm Başkanı Erkan Uçar, Deep Learning Türkiye kurucularından Ay Yüce ve diğer konukların yer aldığı bir sohbet programıdır. Program, TTGV ve İdöport ekibi tarafından sunulmaktadır.
- Video, yapay zekanın Antik Yunan döneminden günümüze kadar olan tarihsel gelişimini kronolojik olarak anlatmaktadır. İçerik, Boolean mantık, Turing makinesi, sinir ağları, derin öğrenme gibi temel kavramları ele alırken, John McCarthy, Alan Turing, Geoffrey Hinton gibi önemli bilim insanlarının katkılarını vurgulamaktadır. Ayrıca yapay zekanın günümüzdeki uygulamaları, Siri, Alexa gibi sesli asistanlar, chatbotlar ve gelecekteki potansiyeli de incelenmektedir.
- Sunumda yapay zekanın etik ve sosyal boyutları, oyun oynayan yapay zeka algoritmaları (AlphaGo), otonom araçlar ve robotlar gibi uygulamalar da ele alınmaktadır. Google, Amazon, Facebook, NVIDIA ve Boston Dynamics gibi önde gelen şirketlerin yapay zeka alanında yaptığı çalışmalar da videoda yer almaktadır.
- 00:09Yapay Zeka Tarihi ve Geleceği
- Konuşmacılar, yapay zekanın geçmişini ve geleceğini etkileşimli bir şekilde tartışmak üzere toplanmış.
- Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Teknolojisi ve Bilişim Sistemleri Bölüm Başkanı Erkan Uçar ve Deep Learning Türkiye'nin kurucularından Aylin Yüce, yapay zeka konusunda bilgi paylaşacak.
- Yapay zeka, bilgisayar bilimlerinin bir alt alanından çıkıp bir servis olma yolunda ilerlemeye başlamış, Andrew Ng de bunu "elektrik gibi bir servis olacağını" öngörmüştür.
- 03:19Yapay Zeka Hakkında Kaynaklar
- Yapay zeka hakkında çok sayıda kült kaynak bulunmaktadır, bunlar arasında Russell ve Norvig'in "Modern Bakış Yapay Zekaya" kitabı öne çıkmaktadır.
- Nils Nilsson'un "Yapay Zeka" kitabı geçmiş, gelecek ve vizyonu anlatırken, Cem Say'ın yakın zamanda çıkan kitabının geniş spektrumdan bir kitleye matematiksel modelleri anlaşılır bir şekilde anlattığı belirtilmiştir.
- Konuşmacılar, geçmiş ve gelecek hakkında bilgi verirken, zaman kısıtlaması nedeniyle bazı konuları ele alamayacaklarını belirtmişlerdir.
- 05:25Yapay Zeka Tarihi
- Yapay varlık yaratma düşüncesi antik Yunan mitolojisine kadar uzanmaktadır; Antik Yunan mitolojisinde demirci tanrısı Hephaistos'un Girit'in gözcülüğünü yapan bir robot tasarımı vardır.
- 1500'lerde Leonardo'nun şövalye robotu tasarımı, 1600'lerde ise Hobbes, Leibniz ve Descartes gibi düşünürler rasyonel düşüncenin cebir ve geometri ile çalışılabileceğini çalışmışlardır.
- Thomas Hobbes, mantığın aritmetiğinin sadece nümerik değerler üzerinde değil, her şeyle yapılabileceğini iddia etmiş, Leibniz ise ikili düzeni oluşturmuş ve ilk mekanik hesap makinesini tasarlamıştır.
- 09:38Bilgisayar Bilimlerinin Temelleri
- 1800'lerin ortasında birinci endüstri devrimi sırasında, kas gücünü ele geçiren makinalar ve modern bilgisayar bilimlerinin temelleri atılmaya başlanmıştır.
- Charles Babbage 1834-1840 yılları arasında mekanik bilgisayar tasarlamış, bu tasarımlar günümüzde aynı formuyla yapılıp çalışabilirliği ispatlanmıştır.
- Ada Lovelace, Babbage'ın mekanik bilgisayarında Bernoulli sayılarını hesaplayan bir algoritma yayınlamış ve tarihteki ilk programcı olarak ünlenmiştir.
- 12:04Boolean Mantık ve Bilgisayar Mimarisi
- George Boole, matematik ve mantığın birleşimini keşfeterek bilgisayar tabanlı yapay zekaların başlangıcını oluşturdu.
- Boolean mantık, bilgisayar mimarisinde ve kodlamada kullanılan, toplama ve çarpma yerine "veya", "ve" gibi işlemlerle doğru ve yanlış sonuçları çıkaran mantıktır.
- Mantık kapıları (ve, veya, özel veya, değil) bir araya gelerek bileşimli mantık oluşturur ve elektronik bilgisayarların tasarımı için temel oluşturur.
- 13:51Otomat Kuramı ve Hafızalı Makinalar
- Otomat kuramı, soyut ve kendi kendine çalışan makineleri inceleyen bir bilim dalıdır ve birkaç katman içerir.
- Bileşimli mantık, sonlu durum makinaları ve hafızalı makinalar (sürüklemeli otomatlar) bu katmanlardan bazılarıdır.
- 1918'de William Ackles ve Frank Jordan'ın icat ettiği flip-flop devreleri sayesinde hafıza devrimi yaşanmıştır.
- 16:04Bilgisayar Mimarisi ve Yapay Zeka Kavramı
- 1945 yılında John von Neumann, hafızanın bilgisayarlardaki soyut modellemesini gerçekleştirerek von Neumann mimarisi oluşturmuştur.
- Aynı yıl MIT'li Vannevar Bush, insanın ürettiği makinaların gelecekte düşünebileceği konusunda önemli bir yayın yapmıştır.
- 1962'de Douglas Engelbart, "İnsan Aklının Artırılması" adlı makalesiyle yapay zeka ile paralel bir çalışma yapmıştır.
- 17:58Alan Turing ve Turing Makinesi
- Alan Turing, II. Dünya Savaşı'nda Enigma şifresini çözmeyi başaran ve bilgisayar bilimlerinin babası olarak bilinen önemli bir bilim adamıdır.
- Turing, 1950'de "Makine Düşünür mü?" sorusunu sorma ile bilgisayarların zeka sahibi olma potansiyelini tartışmıştır.
- Turing, makinenin evrimleşme yeteneğine sahip olması gerektiğini ve bir çocuğun öğrenme şeklini taklit etmesi gerektiğini öne sürmüştür.
- 21:01Bilgi Kuramı ve İlk Yapay Zeka Programı
- Claude Shannon, 1948'de "Haberleşme Kuramı" adlı çalışmasıyla dijital sistemlerin temelini oluşturmuştur.
- Shannon'a göre evrendeki bütün bilginin ikili düzende (0 ve 1) temsil edilebileceği teorisidir.
- 1955'te Herbert Allen Simon ve Cliff Shaw tarafından geliştirilen "Logic Theorist" programı, matematiğin temelleri için White ve Russell'ın çalışmalarındaki 50'den fazla problemin 38'ini çözerek ilk yapay zeka programı olarak kabul edilmiştir.
- 23:35Yapay Zeka Tarihi ve İlk Çalışmalar
- Yapay zeka (AI) 1956'da New Hampshire'da John McCarthy'nin düzenlediği iki aylık bir yaz çalıştayı'nda "Dark Metfoloji" adı altında başlamıştır.
- John McCarthy, bu çalışmanın proposi teklifini yaparken ilk kez "yapay zeka" (AI) terimini kullanmıştır ve Rockefeller Enstitüsü'nden yaklaşık 7-8 bin dolar bütçe almışlardır.
- Çalışmanın ana teması makinalar üzerine düşünmek ve insan zekasının özellikleri formal ve kesin bir biçimde modellenebileceğini, bu özellikleri yapabilen bir makine oluşturulabileceğini savunmaktı.
- 25:20Sinir Ağları ve Öğrenme
- Frank Rosenblad, 1957-1956 yıllarında bir sinir hücresinin matematiksel bir şekilde nasıl modellenebileceğine dair çalışmalar yapmıştır.
- Marvin Minsky, 1969'da "Perception" adlı kitabında tek bir sinir hücresiyle yapamayacağını, birçok katmanın olması gerektiğini ve canlılarda da böyle olduğunu savunmuştur.
- Minsky, pekiştirmeli öğrenme ( ödül-ceza mekanizması) modelini savunmuştur; iyi bir şey yapıldığında ödüllendirme, kötü bir şey yapıldığında cezalandırma yoluyla programın iyi bir şey yapmaya yönelmesini sağlamaktadır.
- 27:19Doğal Dil İşleme ve Robotlar
- Doğal dil işleme konusu günümüzde bile İngilizce'de başarılı sonuçlar elde edilmiş olsa da Türkçe'de üzerinde çalışılan bir konudur.
- Eliza, 1960'lı yıllarda geliştirilen doğal dil işleme konusunun "büyükannesi" olarak adlandırılan bir sesli asistan veya chatbottur, ancak hileleri çoktu ve gerçek öğrenme yapmazdı.
- Shakey, 1960'lı yıllarda Amerika savunma sanayisi için tasarlanmış ilk elektrik-elektronik robotlardan biriydi; üzerinde tümsek algılayan ve TV kamerası gibi görme özelliğine sahip bir robottu.
- 30:06Derin Öğrenme ve Görme Sistemi
- Geoffrey Hinton, bugün derin öğrenme modellerinin geri planında kullanılan hatanın geriye yayılımı öğrenme algoritmasının babası olarak adlandırılır.
- Hubel ve Wiesel, 1950'li yılların sonlarında memeliler üzerinde yapılan deneylerde, kedinin beyinde farklı bölgelerde farklı özelliklerin tanındığını göstermişlerdir.
- Günümüzde elde edilen başarıların en önemli mihenk taşları, Hinton'ın öğrenme algoritması ve Hubel-Wiesel'in görme sisteminin çalışma şeklinin modellemeleridir.
- 32:20Görme Sisteminin Katmanları ve Janne LeCun
- Görme sisteminde ilk katmanlarda nesnelere dair basit özellikler tespit edilirken, daha derin katmanlarda daha kompleks özellikleri sınıflandırma işlemi gerçekleştirilir.
- Janne LeCun, günümüzde Facebook AI direktörü olup 1998 yılında el yazısı rakamları tanımayı başarımıştır.
- LeCun'ın çalışması, bilgisayarlı görüntü için mihenk taşlarından biridir; ancak o dönemde internetin yeni kullanıldığı, verilerin ve özellikle etiketli verilerin azlığı, donanımın yeterli olmaması gibi eksiklikler vardı.
- 33:50Yapay Zeka Kışları ve Gelişimi
- Yapay zeka tarihinin iki kış dönemi vardır; 70'lerin ve 80'lerin sonunda başarıların yeterince kabul edilmediği ve hesaplama maliyetlerinin artmasıyla desteklerin azaldığı bir dönem yaşanmıştır.
- Günümüzde donanım, veri analitiği, veri merkezleri ve veri işleme algoritmalarında hızla gelişmeler ve ucuzlamlar yaşanmaktadır.
- Türkiye'de 1992 yılında ilk yapay zeka ve yapay sinir ağları sempozyumu düzenlenmiştir ve bu alanda Kızrak Hoca gibi önemli bilim adamları ve Deep Learning Türkiye gibi kurumlar bulunmaktadır.
- 35:55Hesaplama Gücü ve Yapay Zeka Başarıları
- IBM'in Deep Blue yazılımı 1997'de o dönemin dünya satranç şampiyonu Garry Kasparov'u yendi; saniyede 200 milyon hamle hesaplayabilmesi sayesinde bu başarıyı gerçekleştirmiştir.
- İnsanın input gücü (göz, kulak gibi algı organları) çok iyi olsa da, output (çıktı) gücü birçok konuda hala makinaların gerisindedir.
- Yapay zeka konusunun sosyal ve etik boyutlarına değinmek için 2014'te Future of Life (Yaşamın Geleceği) Enstitüsü kurulmuştur ve Elon Musk gibi önemli kişiler bu kuruma bağış yapmıştır.
- 38:02Doğal Dil İşleme ve Chatbotlar
- Siri gibi sesli asistanlar ve chatbotlar sınırlı bir yapıda sohbet edebilmektedir; asıl amacı kullanıcıları hızlı bir şekilde arama yapmalarına, acil durumlarda acil servisi aramalarına veya internet üzerinde arama yapmalarına yardımcı olmaktır.
- Chatbotlarda kullanılan verilerin temiz ve etik olması, önyargılı olmaması çok önemlidir; özellikle hukuk mekanizmalarında karar verecek otomatik sistemlerin eğitildiği verinin temiz olması gerekir.
- 2009 yılında Stanford Üniversitesi profesörü ve Google Cloud AI direktörü Fay Faili, ImageNet veri setini dünyaya açarak derin öğrenmenin başarısının kapısını aralamıştır; bu veri setinde 15 binden fazla kategori ve milyonlarca etiketli görüntü bulunmaktadır.
- 40:39Derin Öğrenme ve Veri Üretimi
- Derin öğrenmenin yapay sinir ağından farkı çok fazla sinir hücresi ve katmandan oluşması, doğrusal olmayan ve çok katmanlı bir model olmasıdır.
- Derin öğrenme, programlama yapmadan kendi kendine nesnelerin önemli bölgelerini çıkarabilmesi özelliğine sahiptir.
- Amazon'un Alexa asistanı, uzun süre mantıklı ve tutarlı bir şekilde sohbet etmesi için bir milyon dolar ödül koyulmuş olsa da henüz kimse bu ödülü kazanamamıştır.
- 42:25Sentetik Veriler ve Öğrenme Algoritmaları
- Sentetik insan yüzleri üretmek mümkün olmuştur; 2014 yılında Montreal Üniversitesi'nden yaşio benjo ve doktora öğrencisi Aylin Good Follow ilk insan yüzünü üretmeyi başarmışlardır.
- Sentetik veriler üretilerek sınırlı sayıdaki verileri artırarak modellerin iyileştirilmesi ve başarılı sonuçlar elde edilmesi mümkündür.
- Microsoft'un 2016'da geliştirdiği, 18-19 yaşındaki bir kız çocuğunu modelleyen bir Twitter botu, ırkçı ve nefret dolu tweetler sonucunda nazi ötesi bir hale dönüşerek 24 saat içinde sosyal medyadan geri çekilmişlerdir.
- 45:17Yapay Zeka ve Oyunlar
- Go oyunu, olası durumlarının evrendeki atom sayısından fazla olduğu için hesaplama gücüyle çözülemeyen bir oyun olarak tanımlanıyor.
- AlfaGo, öğrenen algoritmalarla geliştirilmiş bir yapay zeka olup, başlangıçta çeşitli oyun senaryolarıyla besleniyor.
- AlfaGo Zero, önceki versiyonlardan farklı olarak sadece oyun kurallarını bilerek başlayıp, önce atalarını ardından dünya şampiyonunu yeniyor.
- 46:38Yapay Zeka'nın Gelişimi
- OpenAI, Elon Musk tarafından kurulan bir şirket olup, 2017'de Dota 2 oyununda dünyanın en iyi takımını yenmiştir.
- Dota 2 oyununun diğer board game'lerden farkı, tepki süresinin çok önemli olmasıdır.
- Putin, yapay zeka üreten ve satabilen ülkelerin gelecekte dünyayı yöneten ülkeler olacağını söylemiştir.
- 48:18Yapay Zeka Şirketleri
- Amazon Go, kasiyer olmadan alışveriş yapabilen bir sistem olarak örneklendirilmiştir.
- Google, GPU'lar ve TPU (Tensor İşleme Birimi) gibi derin öğrenme modellerinde hızlı işlem yapabilen donanımları kullanmaktadır.
- Facebook, yüz tanıma konusunda ileri boyutlara gelmiş olup, kullanıcıların kendi istekleriyle paylaştığı verilerle eğitilen algoritmalar kullanmaktadır.
- 49:44Yapay Zeka Teknolojileri
- Elon Musk, 1980 yılında Heavy Metal çizgi romanındaki "soft landing" fikrinden etkilenerek roketlerin dünyaya geri iniş yapabilmesini sağlamıştır.
- Nvidia, yapay zeka modellerini hızlı bir şekilde çalıştırmak için gerekli teknolojiyi üretip tüm dünyaya sattığı için gömülü sistemlerde tekeli almış durumdadır.
- Boston Dynamics, savaş alanında kullanılmak üzere tüm koşullarda ayakta kalabilen robotlar tasarlamaktadır.
- 51:48Yapay Zekanın Geleceği
- Bilgisayar bilimleri, insanın zekasını modellemeye çalışmak üzerine evrilmiş durumdadır.
- Zekayı anladığımız zaman birçok şeyi gerçekleştirebileceğimiz, bunu hem biyolojik hem de teknolojik anlamda gerçekleştirmemiz gereken bir konudur.
- İnsanları makineleştirmek yerine, makineleri otomatik kişiler yapmak için kullanabilir ve insanın yapabileceği şeyleri yapabilen insan tasarımı nesnelerle zeka gerektiren işleri yaptırmak mümkündür.