Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Bilim ve Toplum" programının bu bölümünde, sunucu Hacettepe Üniversitesi Genel Biyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doçent Doktor Ergi Deniz Özsoy ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi Biyoloji Bölümü son sınıf öğrencisi Babür Erdem ile evrim teorisi hakkında kapsamlı bir sohbet gerçekleştiriyor.
- Video, Türkiye'de evrim teorisinin eğitim sistemindeki durumu, günlük hayattaki uygulamaları ve evrim karşıtlığı konularını ele alıyor. Konuşmacılar, evrim teorisinin bilimsel bir kuram olduğunu vurgulayarak, tarım, tıp, genetik ve evrimsel psikoloji gibi alanlardaki uygulamalarını örneklerle açıklıyor. Ayrıca, sosyal darwinizmin Darwin ile hiçbir ilgisi olmadığını ve evrimsel biyolojinin ırk tipolojik bir kavram olmadığını belirtiyorlar.
- Programda ayrıca "Evrim Ağacı" adlı web sitesinin kuruluş hikayesi, Türkiye'de evrimsel biyoloji bilgisinin yayılması için yapılan çalışmalar ve Aykut Gence gibi önemli bilim insanlarının rolü hakkında bilgiler de paylaşılıyor. Evrim karşıtlığının bilim karşıtlığı olduğu ve bu karşıtlığı nasıl yenebileceğimiz konuları da tartışılmaktadır.
- 01:03Programın Tanıtımı
- Bilim ve Toplum programında insanın biyolojik evrimi ile ilgili ikinci program yayınlanıyor.
- Programda evrim kavramının yararları ve Türkiye'nin evrim kavramına yaklaşımı ele alınacak.
- Konuklar arasında Hacettepe Üniversitesi Genel Biyoloji Anabilim Dalı'nda öğretim üyesi Doçent Dr. Ergi Deniz Özsoy ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi Biyoloji Bölümü son sınıf öğrencisi Babür Erdem bulunuyor.
- 02:02Darwin Yılı ve Türkiye'deki Durum
- 2009 yılı dünyada Darwin yılı olarak ilan edilmişti ve TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi de bu sayıyı Darwin'e ağırlıklı ayırmaya karar vermişti.
- Derginin kapağına Darwin'in fotoğrafı konulmuş ve içinde 15 sayfalık evrim teorisi ve Darwin ile ilgili yazı bulunuyordu.
- Bu sayının yayınlanmasına izin verilmedi, dergi genel yayın yönetmeni görevden alındı ve popüler bilim dergisinde bile Darwin'e tahammül edemeyen bir siyasi müdahale gerçekleşti.
- 03:09Türkiye'de Evrim Kavramının Tarihi
- Osmanlı döneminde evrimle karşılaşıldığında tümden bir karşı çıkış değil, daha çok anlama çabası vardı ve ikinci meşrutiyet döneminde ciddi bilimsel tartışmalar yapıldı.
- Cumhuriyet döneminde temel eserlerin Türkçe'ye kazandırılması çabaları vardı.
- 12 Eylül darbesine kadar evrim teorisi müfredatta yer alırken, 1980'lerden sonra siyasilerin müdahalesiyle evrim karşıtlığı arttı ve müfredattan uzaklaştırıldı.
- 04:24Türkiye'de Evrim Kuramının Eğitimi
- Türkiye'de eğitim sisteminde evrim kuramı öğrencilere çok uzağında, muğlak ve çarpık bir şekilde veriliyor.
- 1985'te dönemin Milli Eğitim Bakanı, Amerika'daki evrim karşıtlarını arayarak Türkiye'de evrimsel biyoloji eğitimine karşı müdahale yapılmasını sağladı.
- "Yaratılış Modeli" adlı uyduruk kitap Türkçe'ye çevrildi ve 30 bin tane ücretsiz öğretmenlere dağıtıldı.
- 07:10Evrim Kuramının Bilimsel Yapısı
- Evrimsel biyoloji konu itibarıyla ilk öğrenildiğinde yenidir, ancak kendi bilimsel ağırlığı çerçevesinde yeni bir teori.
- Evrimsel biyoloji bir ideoloji veya dünya görüşüne karşı bir şey değil, bilimsel bir olgular bütünlüğü ve bu bütünü açıklayan geniş bir açıklama biçimidir.
- Türkiye'de eğitimde akıl atmosferi olmadığı için evrimsel biyoloji sulanmış bir yapı olarak zihinlere yerleşiyor.
- 09:27Babür Erdem'in Görüşü
- Babür Erdem başlangıçta TÜBİTAK yayınlarını okuyarak bilimle ilgilenmeye başlamış ve TÜBİTAK ve Bilim Teknik Dergisi'nin kitap arşivi ve dergisi çok sağlamdı.
- Lisedeki evrim öğretiminde evrim biyoloji kitaplarında sadece 3-4 sayfa yer alıyor ve bunun bir sayfasında yaratılış teorisi anlatılıyor.
- Yaratılış görüşü alternatif bir görüş değil, bilimsel değildir çünkü yanlışlanabilir olması ve üzerinde deneyler yapılabilmeli.
- 10:43Bilimde Demokrasi Kavramı
- Bilimde demokrasi yoktur, bilimde doğrular ve doğa gerçekleri vardır.
- Eğitimde evrim ve yaratılışın birlikte sunulması ve insanların seçim yapması fikri bilimsellikten uzaklaşmanın bir göstergesidir.
- Evrim devasa bir kuram ve genetik bilimiyle gelmiş, gündelik hayatta insanların faydalandığı bir bilimdir, yaratılış ise ona karşı çıkan bir manzumedir.
- 12:11Evrim Bilgisinin Gündelik Hayatta Kullanımı
- Evrim bilgisi günlük hayatta doğrudan karşılaşılmasa da her gün kullanılıyor, örneğin grip aşısı yaptırırken evrim bilimi kullanılıyor.
- Bilimciler o yıl hangi grip virüsünün salgın yapacağını evrim biliminin araçları ve yöntemleri ile karar veriyorlar.
- Evrim bilimi günümüzde reddedilmeyecek, tam tersine her gün kullandığımız ve yeni ufuklar açan bir bilim dalıdır.
- 13:44Evrim Biliminin Uygulama Alanları
- Evrim bilimi insan aklının entelektüel macerası açısından heyecanlı ve giderek daha karmaşıklaşan bir bilim dalıdır.
- Evrimsel biyolojinin uygulama alanları başta tarım, tıp ve evrimsel biyoloji içerisindeki temel düşünüş biçimini kullanarak başka alanlara taşınan çalışma alanlarıdır.
- Tarım alanında bitki verimini artırmak için bitkinin evrimsel geçmiş ve genetik yapısı hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.
- 15:03Evrimsel Yöntemlerin Tarım Uygulamaları
- Genetik çeşitlilik üzerinden doğal seçilimsel süreçleri taklit eden yapay seçilim süreçleri kullanılarak bitki verimi arttırılabilir veya böceklere karşı dayanıklı hale getirilebilir.
- Zararlının evrimsel genetiği ve biyolojisini çalışarak ona karşı çeşitli böcek öldürücüler geliştirilebilir.
- Evrimsel ilkeler üzerinden hibrit mısır gibi daha sağlıklı ve verimli ürünler oluşturulabilir.
- 17:15Evrimsel Tıp
- Son yıllarda evrimsel tıp diye bir devasa alan oluşmuş ve birçok ülkede tıbbın evrimsel bakış açısıyla hastalıklara yaklaşmanın ufuk açıcı olduğu kabul edilmiştir.
- Dünya dekanlar toplantısı yapılarak tıp fakülteleri müfredatlarına evrimci tıbbın mutlaka konması kararlaştırılmış, ancak Türkiye'de henüz hiçbir tıp fakültesinin müfredatında evrimci tıp yoktur.
- Evrimci tıp yaklaşımı, hipertansiyon gibi hastalıkların tedavisinde tuz tüketimini azaltmayı ön planda tutmaktadır.
- 21:36Evrimsel Tıp Örnekleri
- Şeker hastalığı için insülin üretimi evrimsel bakış açısının getirdiği bir uygulamadır.
- İlk olarak maymunlardan üretilen insülin insanlarda alerjik reaksiyonlar yapardı, bu nedenle uzun yıllar büyükbaş hayvanlardan üretilen insülinler kullanılmıştır.
- Genetik çalışmalarda insülin yapan gen bulunup DNA'nın genetik şifreyi okuyan bakterilere aktarıldıktan sonra bakteriler insülin üretmeye başlamıştır.
- 23:20Evrimin Kullanım Alanları
- Kalıtsal hastalıkların belirlenmesinde, kökenlerinin tespit edilmesinde ve politikaların geliştirilmesinde evrimsel biyoloji kullanılmaktadır.
- AIDS virüsünün kökeninin belirlenmesi ve zamanla nasıl değiştiği, grip gibi hastalıkların daha ölümcül formlara dönüşebilme potansiyeli gibi önemli hastalıkların çözümlenmesinde evrimsel biyoloji kullanılmaktadır.
- Evrimsel biyoloji psikolojide de kullanılmaktadır; evrimsel psikoloji dalında psikolojik rahatsızlıkların fizyolojik kökenleri ve yayılışı modellenmektedir.
- 24:54Evrim Tartışmasının Nedenleri
- Evrim tartışmasının temelinde, evrimin neden bahsettiğinin anlaşılmaması yatmaktadır.
- Türkiye'de evrim genellikle ideolojik kavganın ortasında tartışılmış ve öğrenilmeye çalışılmıştır.
- İnsanlar genellikle insan gözünden bakarak evreni anlamaya çalışırken, evrimin biyolojik dünyada merkezi bir yer olmadığını kabul etmek zordur.
- 26:46Evrim Karşıtlığının Nedenleri
- Evrim karşıtlığının iki temel nedeni vardır: eğitimde evrimin aykırı bir şey olarak öğretilmesi ve bilimsel konuların bilinmemesi durumunda çarpıtılması.
- Amerika Birleşik Devletleri'nde evrim karşıtlığı en yüksek noktasındadır, ancak ciddi üniversitelerde evrim karşıtı dersler müfredatında yer almamaktadır.
- Avrupa'da evrimsel biyoloji popüler cenahta çok tartışılan bir konu değildir, bilim dünyasında ve akademik dünyada tartışılmaz bir gerçektir.
- 28:18Evrimsel Biyolojinin Bilimsel Dayanakları
- 1945'ten bu yana evrim konusu üzerine 800 bin araştırma yapılmış, 2013'ten beri yapılan araştırma sayısı 70 bin'dir.
- Amerika'da evrimsel biyolojik araştırmalara milyarlarca dolar ayrılmaktadır.
- Meyve sineği (Drosophila) gibi model organizmalar, insan ile yaklaşık %60 geri özdeşlik gösterdiği için kanser, Parkinson ve Alzheimer gibi hastalıkların çalışmasında kullanılmaktadır.
- 30:18Evrim Tartışmasının Gerçekleri
- Akademisyenler, evrimsel biyologlar ve normal biyologlar yurtdışında evrimin olup olmadığı konusunda tartışmazlar.
- Evrim karşıtlığı geleneksel olarak iktisadi-ideolojik kamplaşmanın içerisinde yer alan bir tartışma olarak büyümektedir.
- Evrimciler evrimin olup olmadığına dair değil, evrimleşme sürecinin doğal seçimle mi yoksa rastgele genetik sürüklenme ile mi gerçekleştiği konusunda tartışmaktadır.
- 32:14Evrim Kuramı ve Ahlak İlişkisi
- Evrim karşıtlarının en büyük argümanı, materyalizme dayalı bir kuramın ahlak kavramını nereye koyacağıdır.
- Evrim kuramını anladığımızda, diğer canlılarla ortak atamızı ve doğayla olan ilişkimizi anlayıp hiyerarşik konumlanmamızdan koptuğumuzda, ahlak dediğimiz bir arada yaşamanın kuralları daha da gelişecektir.
- Ahlakın biyolojik, tarihsel temeli ve bağlamı evrim kuramının içerisinde bulunmaktadır.
- 33:52Bilim ve Sekülerizm
- Ahlakın yanında dinle çeliştirilmeye çalışılması büyük bir hata olarak görülüyor.
- İran'da bir şeriat ülkesi olmasına rağmen evrim kuramı liselerde okutulur ve bilimde sekülarizm sağlanmıştır.
- Türkiye'deki en büyük sorun bilimde sekülerizmin sağlanamaması olup, bu da insanları bilimden soğutabilmektedir.
- 34:46Evrim Ağacı Projesi
- Evrim Ağacı, Evrim Ağacı adlı web sayfası ve blog, evrim kuramını insanlara aktarmaya çalışan bir oluşumdur.
- Proje, Evrim Ağacı adlı web sitesinin kurulmasıyla başlamış ve zamanla Avrupa Evrimsel Biyoloji Cemiyeti'nin fonuyla Türkiye'de "Türkiye Evrimle Tanışıyor" serisi düzenlenmiştir.
- Evrim Ağacı, tarafsız ve bilimsel bir biçimde evrimi aktarmaya çalışmakta ve sürekli kendini yenileyerek halka ulaşmaya çalışmaktadır.
- 37:38Evrim Karşıtlığını Yenme Yolları
- Türkiye'deki evrim karşıtlığını yenmek için okulda Evrim Ağacı gibi oluşumların sayısının artması gerekmektedir.
- Aykut Kence gibi değerli bilim insanlarının ektiği tohumlar yeşermiş ve son onbeş senedir Türkiye'de evrimsel biyolojiyi öğretmek isteyen çok sayıda insan ve oluşum bulunmaktadır.
- Darwin'in üzerine yıkılan sosyal darwinizm gibi karanlık atmosferler olsa da, bunlara karşı oluşan bir direnç ve birikim de bulunmaktadır.
- 41:55Sosyal Darwinizm ve Darwin'in İlişkisi
- Küçük toplumların yok olması kabul edilebilir bir şey olarak görülmesi, kapitalizmin kullandığı sosyal darwinizm ideolojisine dayanmaktadır.
- Sosyal darwinizm, Darwin'in eserlerinde yer almayan, Spencer adlı başka bir insana ait bir kavramdır.
- Darwin, doğal seçilimi kavrayış biçimi çok biyolojik temeller üzerine kuruludur ve doğada kanlı bıçaklı savaş olduğu görüşüne dayanmaz.
- 43:13Sosyal Darwinizmin Tarihsel Gelişimi
- Bilim tarihçileri, 19. yüzyılın sonlarından itibaren sosyal algıladığımız pek çok hadisenin aslında evrimsel biyologların değil, sağ ideolojilerin ürünü olduğunu ortaya koymuştur.
- Amerika'da Frederick Enstitüsü, sosyal darwinizmi askeri ideolojisini yeniden üretebilecekleri bir alan olarak kullanmıştır.
- Sosyal darwinizm, Darwin'in eserlerinden uzaktan yakından hiçbir ilgisi yoktur.
- 44:26Evrimsel Biyoloji ve İrkçılık
- Evrimsel biyoloji, biyolojik manada insan ırkı olmadığını ortaya koymuştur; ilk defa 1972'de bu gende gösterilmiştir.
- Evrimsel genetik, siyahla beyaz, Almanla Türk, Türkle Kürt, Çerkezle Rus arasında genetik olarak hiçbir fark olmadığını göstermiştir.
- Evrimsel biyoloji, ırk tipolojik bir kavram değil, çeşitli temelli bir bilim dalıdır ve bütün insan çeşitliliğini canlı çeşitliliğin parçası olarak ele alır.
- 46:18Evrim Kuramının Doğası
- Evrim kuramı bir yaşam görüşü değil, bir bilimsel kuramdır.
- Evrimin kendisi de bir yaşam görüşü değil, bir doğa yasasıdır.
- Bu doğa yasasından kendimize bir yaşam görüşü geliştirebiliriz ve bu yaşam görüşü doğaya ve diğer canlılara derin bir saygı duymamıza yol açacaktır.