Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Uzmanlar ile Sohbet" programının bu bölümünde, Kubilay, Arda, Uğur Zengin (TUSAŞ Milli Muharip Uçak Programı Genel Müdür Yardımcısı) ve diğer teknik uzmanlar, Türk Milli Muharip Uçak Projesi hakkında detaylı bilgiler paylaşmaktadır.
- Video, milli muharip uçağın tasarım ve üretim sürecini aşamalarıyla ele almaktadır. Kavramsal aşamadan başlayarak, anahtar isteklerin belirlenmesi, konsept oluşturma, tasarım gözden geçirme (PDR), mühendislik ve üretim geliştirme (EMD), kritik tasarım değerlendirme (CDR) aşamaları anlatılmaktadır. Ayrıca, elektron işın kaynağı sistemleri, katmanlı imalat teknolojileri, test ve sertifikasyon süreçleri, motor seçimi gibi teknik konular detaylı olarak tartışılmaktadır.
- Programda, Hürjet ve F-35 gibi projelerin milli muharip uçağın geliştirilmesindeki rolü, TUSAŞ'ın katmanlı imalat teknolojisi yatırımları, sistem entegrasyon laboratuvarı (SEL) ve uçan test laboratuvarı (fly test bed) gibi test altyapıları, mühimmat testleri ve motor seçimi konuları da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, Türkiye'nin havacılık endüstrisindeki gelişim sürecini ve gelecekteki potansiyelini de değerlendirmektedir.
- Uzmanlarla Sohbet Programı Başlıyor
- Programın başlangıcında, konuklar Arda ve Kubilay ile Milli Muharip Uçağı konusu ele alınacak.
- Konuşmacı, izleyicilerin sorularını ve kendi hazırladığı sorularla konukları sormayı planlıyor.
- 01:32Uçak Tasarım Süreci
- Proje yönetimi, karmaşık havacılık projelerini yöneten bir kültür olarak ikinci dünya savaşı sonrası Amerikan endüstrisi ve soğuk savaş döneminde gelişmiştir.
- Uçak tasarım süreci, kavramsal aşamadan başlayarak (uçağın ne yapması gerektiği belirlenir) detaylara doğru ilerler.
- Askeri uçaklarda, istenilen özellikler genellikle askeri doktrin ve operasyonel konsept çalışmasından kaynaklanır.
- 05:16Tasarım Fazları
- Proje, PDR (Preliminary Design Review - İlk Tasarım İncelemesi) aşamasında, anahtar parametreler belirlenir ve beşinci nesil özellikleri gibi genel istekler detaylandırılır.
- İkinci tasarım aşamasında, aerodinamik form gibi daha belirgin özellikler ortaya çıkar.
- EMD (Engine Manifection Development - Motor ve Yapı Geliştirme) aşamasında CDR (Critical Design Review - Kritik Tasarım İncelemesi) yapılır ve detaylı CAD modeller, elektrik sistemleri, hidrolik sistemler gibi detaylar incelenir.
- 08:02Uçak Tasarım Süreci ve Detayları
- Uçak tasarımı sırasında gerçekçilik testleri yapılması ve teknik detayların dikkate alınması gerekiyor.
- TUSAŞ'taki Milli Muharip Uçak Programı'nda ilk uçak Efüzyon motoru ile yapılacağı ancak kendi motoru da kullanılacak şekilde tasarlanıyor.
- Motor için ön kesit alanı, mass flow akışı ve motor yuvasının içi gibi kritik parametrelerin doğru hacimde olması gerekiyor.
- 10:15Uçak Tasarım Sürecinin Adımları
- CAD verileri parçaya dönüştürüldükten sonra tezgahlara gönderilerek parçalar üretilmeye başlanıyor.
- Üretilen parçalar birleştirilerek ilk prototipler oluşturuluyor ve ardından düşük kapasiteli üretim (Low Rate Initial Production) aşaması başlıyor.
- Eldrib süreci, bir uçak modelinden yedi yüz adet üretildikten sonra devam eden bir süreç olup, bazı kuvvetlerin operasyonel kabiliyetini onaylaması gerekiyor.
- 12:05Proje Yönetimi ve Standartlar
- Hürjet gibi konvansiyonel uçaklar ve Milli Muharip Uçak gibi özel projeler de aynı süreç akışı ve proje yönetim metodolojisi ile üretiliyor.
- Bu süreç, Amerikan Savunma Bakanlığı'nın tecrübesiyle ortaya koyduğu ve standartizasyon sertifikasyon metodolojisini zorunlu kıldığı bir süreç akışıdır.
- Proje yönetimi ve standartlar, deneyimli ve sınanmış bir yol olarak tercih ediliyor.
- 13:28Tasarım ve Gerçeklik Arasındaki Eşzamanlılık
- Mimarlık dünyasında, sanatsal tasarım odaklı mimarlar ve pratik uygulamaya yönelik eğitim alan mimarlar arasında bir ayrım var.
- Sanatsal tasarım odaklı mimarların tasarımları pratik uygulanabilirliği olmayabilir, bu da inşaat mühendisleriyle anlaşmazlığa yol açabilir.
- Uçak tasarımlarında da ilk başta beklentiler belirlenirken, gerçek hayatın gerçeklikleri (motor geliştirme, üretim altyapısı, malzeme alımı gibi) tasarımla etkileşime girer.
- 17:25Performans ve İmalat Arasındaki Denge
- Uçak tasarımlarında istenen performansı sağlayacak motorun geliştirilmesi mümkün değilse, performans hedeflerinden taviz vermek gerekebilir.
- Üretim altyapısında gerekli teçhizatın (lazer kesim cihazları, pres makineleri, 3D printerler, döküm) olmaması durumunda yatırım veya ithalat kararı alınması gerekebilir.
- Gerekli mukavemet ve dayanıklılığa sahip malzeme alaşımı üretilmiyorsa, stratejik malzemeler ithal edilmek zorunda kalabilir.
- 19:17Uçak Tasarımında Teknik Zorluklar
- O balketin üretimi için özel bir pres cihazı gerekiyor ve uzun yıllar geliştirilmiş bir proses sonucu üretilen bir parça.
- Yekpare balket üretmek için özel pres sistemi ve özel titanyum alaşımı gerekiyor, bu erişime sahip olunamazsa alternatif çözümler aranması gerekir.
- Alternatif malzemeler kullanıldığında uçakta ağırlık artışı yaşanabilir ve bu da menzil ve taşıma kapasitesini etkileyebilir.
- 21:02Uçak Tasarımında Etkileşimler
- Uçak tasarımı sırasında malzeme seçiminden toplam tasarımına kadar tüm unsurlar birbirini etkileyen bir sistem oluşturur.
- Uçak tasarımı sadece operasyonel gereksinimler değil, endüstriyel altyapı, teknolojik altyapı ve siyasi öngörüler de dikkate alınmalıdır.
- Uçak tasarımı için malzeme seçiminden tasarımına kadar tüm süreç, bir bütün olarak hazırlanmalıdır.
- 24:04Milli Muharip Uçak Projesi Değerlendirmesi
- Milli muharip uçak projesi, daha mütevazı bir platformla başlayıp, bir bütün olarak muharip uçağı tasarlayıp üretme deneyimi kazanmak için başlatılmıştır.
- Proje vesilesiyle TUSAŞ bünyesinde rüzgar tünelinden radar kesit alanı analizine kadar kapsamlı bir araştırma-geliştirme test altyapısı kurulmaktadır.
- Türkiye'de tüm test altyapısının tek bir kampüs içerisinde birlikte kurulması, dünyada benzeri olmayan bir yapı oluşturacaktır.
- 26:54Projenin Eleştirileri
- Uçak isterleri oldukça ileri seviyede olduğu için, altyapı kurmak ve ileri seviye bir uçağı geliştirmek için çok fazla enerji ve kaynak gerekiyor.
- Daha mütevazı bir platformda temel kavramlarla ilgili deneyim oluşturulup, sonra daha yüksek platforma geçilmesi daha ideal bir yaklaşım olabilirdi.
- Milli muharip uçak projesi, henüz araba kullanmayı bilmeden ralliye girerek direksiyon kabiliyetini geliştirmeye çalışmak gibi bir durumda.
- 31:29Türkiye'de Uçak Tasarımı ve Üretimi Hakkında Düşünceler
- 2023 yılında proje ile ilgili kağıda çizili neredeyse hiçbir şeyin olmaması, motorları çalışan bir hangardan yürütebilir miyiz gibi bir durumda olmak, projenin garip olan tek yönü.
- Türkiye'de her şeyi bir mühendislik ve teknik yapılabilirlik havasında dövmeye çalışırken, beşinci nesil uçak yapabilmek teknik olarak zor değil, ancak olgunluğa ve tasarım kültürüne oturabilmek önemli.
- Türkiye'de uçak tasarımı ve üretimi artık amelelik seviyesinde değil, kurumsal kültür oturtma, tasarım kültürü geliştirme ve dünya için başka bir bakış geliştirmek meselesi.
- 33:48Türkiye'nin Uçak Üretimindeki Gelişimi
- Dünyanın çeliği ve alüminyumu Türkiye'de işleniyor, Kahve 21'i gibi tasarlanmış bir şeyi üretmek artık Türkiye için çocuk oyuncağı seviyesinde.
- 1990'larda Skorsky helikopteri, Kara Şahin S-70'in gövdesini yapmak Türkiye için büyük bir başarı ifade ederken, şimdi bunlar amelelik seviyesinde görülüyor.
- Türkiye'de fikstür firmaları ve tedarikçiler parçaları üretiyor, tariflerini takır takır yapıyor, ancak bu artık farklı bir seviye.
- 35:36Milli Muharip Uçağın Önemi
- Milli Muharip Uçak, Türkiye için olgunlaşma, tasarım kültürü geliştirme ve dünya için farklı bir bakış geliştirmeyi temsil ediyor.
- Milli Muharip Uçak'ın ilk parçalarının kesildiği gibi sempatik haberler, Türkiye için artık normal olan şeyler.
- Türkiye'de bu konuda ciddi bir altyapı, mühendislik bilgi birikimi, tezgahı ve makine parkı var, ancak asıl mesele "uçağı ne yapmak istiyoruz" sorusu.
- 38:03Beşinci Nesil Milli Muharip Uçak Projesi
- 2030'larda veya ortalarında beşinci nesil bir milli muharip uçağı, transonik veya ses üstü hızlarda, iç hazne silah taşıma kapaklarını açıp füze bırakabilen bir uçak geliştirilecektir.
- Proje, Türk mühendislerinin isteklerimize göre uçağı planlaması, kavramsallaştırma, parametrize etme ve matematik fonksiyon haline getirme sürecinden geçmiştir.
- Proje, binlerce mühendisin çalışması, uluslararası işbirliği ve proje yönetim başarısıyla Türk gibi başlayıp Türk gibi bitirilmiştir.
- 40:26Uçak Tasarım ve Geliştirme Süreci
- Türkiye, TUSAŞ'ın uluslararası projelerde JS partneri olması sayesinde teknik olarak yapılamayacak bir şeyin olmadığı bir durumdadır.
- Uçak, operasyonel konseptine uygun, kendi verimlilik ve başarı kriterlerine göre başarılı olmalı ve pilotunu güvenle belirli bir göreve gönderebilmeli.
- Proje, hava kuvvetlerinin, test pilotlarının, tecrübeli ve çaylak mühendislerin, proje yöneticilerinin ve üreten teknisyenlerin başarısıyla ilerlemektedir.
- 42:30Uçak Tasarım Zorlukları
- Yüksek performanslı bir uçağın içinde her şey çok dar ve küçük olup, gitmek istediğiniz hızlar için güçsüz kalacak bir denklem vardır.
- Asıl beceri, nelerden feragat edebileceğinizi ve neler için nelerden feragat edebileceğinizi bilmektir.
- Beşinci nesil uçak projesinde, dördüncü nesil uçak projesi deneyiminden faydalanılamaz, yeni başlangıç yapılmalıdır.
- 44:21Hürjet Projesi
- Hürjet, klasik bir modern jet olarak, üretim metotları ve iç tasarımı itibariyle hiç bir risk alınmamış, tipik bir öğrenme projesidir.
- Hürjet, beklenen işi ve bir miktar daha fazlasını yapan, ucuza, idame edilebilir ve güvenilir bir şekilde üretilen bir uçak olacaktır.
- F144 motoru, emniyetli ve kurşun geçirmez bir motor olup, bir aile arabası motoru gibi "Toyota Corolla" motoruna benzetilebilir.
- 46:00Hürjet'in Amacı ve Gelecek
- Hürjet projesi, süpersonik bir uçak yapmayı, jet uçağının entegrasyonlarını (aviyonik, hidrolik-mekanik, uçuş kontrol sistemleri) ve yazılımının sınanmasını öğreneceğimiz bir platformdur.
- Proje, milli muharip uçağın detaylandırılmasına doğru ilerlemektedir.
- Parçalar kesilmeye başlamış, mobilya mock-up'ları test edilmekte olup, önümüzde sınava olgunlaştırma süreçleri beklemektedir.
- 48:49Shiaki Elektron Kaynağı Sistemi
- Shiaki, Amerikalı bir firma olup elektron kaynağı sistemleri üreten oldukça eski bir şirketdir.
- Bu firma Amerika'da elektronik kaynak sistemleri alanında kalan nadir firmalardan biridir.
- Shiaki, elektron ışını kaynağı için güçlü bir yönlendirilmiş yüzme metodu geliştirmiştir.
- 49:24Elektron ışını Teknolojisi
- Elektron ışını kaynağı, lazerden daha güçlü bir yönlendirilmiş yüzme metodu sunmaktadır.
- Bu teknoloji, eski tip televizyonların ekranındaki görüntü oluşturan elektron gamı gibi çalışır ancak yüzlerce kilowatt gücünde oldukça güçlüdür.
- Yönlendirilmiş elektron ışını kaynağı vakum ortamında çalışır çünkü atmosferdeki moleküller elektronu çarptığında plazma haline gelir ve istenen işlem yapılamaz.
- 50:30Teknolojinin Kullanımı
- Shiaki, güçlü yönlendirilmiş elektron ışını kaynağına tel eritme ve basma imkanı ekleyerek katman katman malzeme inşa etme teknolojisi geliştirmiştir.
- Bu makineyi kendileri geliştirmiyorlar, benzer teknolojiler plazma, tikle gibi kaynak metotlarıyla da üretilen parçaları bulunmaktadır.
- Bu teknolojiyle düz bir levhanın üzerine şekillerin ergitilmesi vakum ortamında gerçekleştirilir.
- 51:48Sıcak Dövme Metodu ve Katmanlı İmalat
- Sıcak dövme metodu, uçağın temel yapısal parçalarını üreten ve yüksek tolerans gerektiren bir yöntemdir.
- Normalde sıcak dövme için bir parça ısıtılarak birden dört ardışık kalıpta dövülür, ancak katmanlı imalat metodu bu adımları ortadan kaldırarak son şekle yakın bir parça elde etmeye çalışır.
- Katmanlı imalattan çıkan parça, basit bir ısıl işlem ve freze işleme ile nihai haline getirilerek kullanılabilir, bu konuda dünya çapında henüz uygulama bulunmamaktadır.
- 54:57Havacılık Endüstrisindeki Gelenekler
- Havacılık endüstrisinde sıcak dövme metodu, 1940'lar ve 1950'lerde kurulan büyük dövme presleriyle birlikte yaygınlaşmıştır.
- Bu metot, endüstriyel gelenek ve risk azaltma amacıyla tercih edilmektedir, çünkü tasarım mühendisleri bu malzemeleri iyi bilirler ve sorun yaşanmaz.
- Sivil havacılıkta üretim adetlerinin artmasıyla darboğaz oluşmasına rağmen, büyük endüstriyel oyuncular küçük projelere destek vermez veya çok yüksek fiyatlar ister.
- 1:01:00Milli Muharip Uçak Tasarımı
- F-35 gibi modern uçak tasarımlarında, kanatlar ve gövde tek bir yapı olarak tasarlanmıştır, bu da daha rijit ve hafif bir yapı sağlar.
- Milli Muharip Uçak (MMU) da benzer bir tasarıma sahip olacak ve bu için yeni bir üretim metodu aranmaktadır.
- MMU projesi, pek denenmemiş ve sertifikelenmemiş bir üretim metodu kullanmak, beşinci nesil uçak tasarlamak ve emanet bir motor geliştirmek gibi zorluklarla karşı karşıyadır.
- 1:06:08Milli Muharip Uçak ve Üretim Teknolojisi
- Üretim metodolojileri ve kullanılan teknolojiler, önceki nesil muharip uçakların iç yapısıyla karşılaştırıldığında net bir fark gösteriyor.
- TUSAŞ sadece milli muharip uçak üretmekle kalmayıp, pek çok farklı havacılık projesi için yapısal eleman ve parça üretiyor.
- Katmanlı imalat teknolojisi, akıllı fabrika ve otomasyona müsait uzaktan farklı tesislerin entegre üretim imkanları sağlayan bir yapıdır.
- 1:08:15Altyapı Yatırımı ve Farklı Projeler
- Milli muharip uçak gerçekleşmese bile, bu altyapı yatırımı Hürriyet ve diğer projelerde önemli faydalar sağlayabilir.
- Türkiye'de bulunan büyük vakum chamber, elektronik ışın kaynağıyla titanyum zırhlı kapsüller gibi yapısal elemanları işleyebilir.
- Entegre vertical integrated (dikine entegre) üretim kapasitesi kazanmak, dünya pazarında rekabetçi olmayı sağlayabilir.
- 1:11:04Havacılık Sanayi Ekosistemi
- F-35 partneri olarak TUSAŞ, Alp Havacılık ve Kale gibi firmalar modern savaş uçaklarına parça üretme deneyimi kazanmıştır.
- Ankara Havacılık İhtisas Bölgesi'nde TUSAŞ'ın etrafında bir ekosistem oluşuyor ve bu firmalar Hürjet gibi modern uçaklar için üretim yapacaklar.
- Türk havacılık sanayi, F-35 deneyiminden yararlanarak uluslararası pazarda KF-21, Tempest ve FCAS gibi projelerde iş alabilir.
- 1:15:48Sistem Entegrasyon Laboratuvarı
- Uçuş bilgisayarı ve yazılım testleri için sistem entegrasyon laboratuvarı (SEL) kurulur.
- SEL'de uçağın tüm sistemleri laboratuvar ortamında bulunur ve uçağın uçuyormuş gibi farklı senaryolarda test edilir.
- Yazılım sürekli geliştirilir, eklemeler ve çıkarmalar yapılarak yerdeyken uçuyormuş gibi testler yapılır.
- 1:17:23Uçan Test Laboratuvarları
- Geliştirilen sistemlerin (radar, elektro-optik sensör, uçuş kontrol bilgisayarı, görev bilgisayarı) uçuş ortamında çalışıp çalışmadığının test edilmesi için uçan test laboratuvarları (Flying Test Bed) kullanılır.
- Bu test uçağına radar, farklı sensörler ve görev sistemleri takılır, bu nedenle uçağın burnu kesilir ve farklı donanımlar eklenir.
- Flying Test Bed'lerde uçuş test mühendisleri, ölçüm cihazları ve kayıt cihazları bulunur, bu nedenle uçağın yeterli iç hacme sahip olması ve elektronik donanımların güç ve soğutma sistemlerine uygun alan olması gerekir.
- 1:19:17Flying Test Bed'lerin Oluşturulması
- Flying Test Bed'ler genellikle küçük yolcu uçakları kullanılarak oluşturulur, ancak bu süreç kolay değildir çünkü takılan sistemlerin uçağın emniyetli uçuşuna engel olmaması gerekir.
- Dünyada bu konuda uzmanlaşmış şirketler vardır: Leonardo, Marshall Aerospace, Northrop gibi.
- Test aşaması sadece Milli Muharip Uçak için değil, tüm uçak projeleri için kritik bir alan olup, test-sertifikasyon başlığı altında değerlendirilir.
- 1:21:17Test ve Sertifikasyon Süreci
- Uçak test edilirken farklı koşullarda, senaryolarda radar, kokpit göstergesi, silah bölmesinin açılıp kapanması gibi sayısız test yapılır.
- Test senaryolarının hazırlanması, takip edilecek ve ölçülecek verilerin belirlenmesi, testin tasarımı ve elde edilen dataların yorumlanması başlı başına uzmanlık alanlarıdır.
- Test sürecinde yüzlerce, binlerce sorti ve binlerce saatte, farklı senaryolarda ve koşullarda test yapılması gerekir.
- 1:22:26Güvenilirlik ve Test Süreci
- Motor, radar gibi uzun süre çalışan sistemlerin güvenilirlik (legacy) oluşturması önemlidir.
- Bir milyon saat uçuş saati gibi bir güvenilirlik belgesi, uçakların performansından daha önemli bir değerdir.
- Test ve sertifikasyon konusunda Milli Muharip Uçak geliştiren mühendis kadrosu kadar bir de bu alanda bir kadro yetiştirmek gerekir, aksi takdirde can kaybına yol açabilir.
- 1:25:21Mühimmat Testleri ve Uçak Tasarımı
- Mühimmat testleri çok detaylı ve uzun süren bir süreçtir; en küçük bir modifikasyonda bile onbeş senelik testler gerekebilir.
- Mühimmat testleri için farklı hızlarda (500, 1000, 2000 ibre) ve durumlarda (ayrılma, yerde, havada, kamera ile) testler yapılması gerekir.
- Milli muharip uçakta iç silah haznesinin kapaklarını açıp kapatma ve mühimmat atma işlemleri çok karmaşık bir mekanik ve kontrol sistemi gerektirir.
- 1:27:02Uçak Test Süreci
- Kapak açma ve mühimmat atma işlemleri aerodinamik dinamikleri değiştirir ve her hız rejimi için ayrı testler yapılması gerekir.
- İlk prototipler çok fazla test için uçacak, bu uçaklar aerodinamik olarak sonraki bloklarla benzer olacak ancak test amaçlı kullanılarak "ölürecektir".
- F-35 gibi uçakların ters uçarak füze atma gibi özel pozları da test edilecektir.
- 1:30:53Testlerin Önemi
- Test işi en kritik süreçlerden biridir; isterleri belirleme, sistemi tasarlama ve uçan şeyi test etmek gereklidir.
- Uçağın vazifesi, aviyonikleri, mühimmatları ve pilotu belirli irtifaya ve sürate çıkarmaktır.
- Testler sırasında uçuş sınırları belirlenir ve bu sınırlar uçuş kontrol sistemi içerisine dahil edilir.
- 1:32:44Motor Seçimi
- F-100-129 motorları tercih edilirken daha performanslı 132 modeli mevcuttur.
- Mevcut bakım ekiplerinin 129 modeliyle deneyimli olması, 132 modelinin tercih edilmemesinin gerekçesidir.
- 129 ve 132 modelleri arasındaki farkın bakım ekiplerinin yetkinlik seviyesini aşıp aşmadığı tartışılır.
- 1:33:49F-100 ve F-135 Motorlarının Karşılaştırması
- F-100 ve F-135 motorları arasında büyük bir fark yok, kompresör tarafları çok farklı değil, fan tarafları farklı.
- F-129'un bütün modellerinde önde üç tane fan stage'i vardır ve bu turbo fan yapan şey.
- F-101'in motoru F-100'den gelmesi nedeniyle core ve fan stage'ler arasında ilginç bir hikaye vardır.
- 1:34:37Motor Tasarım Farkları
- Öndeki blade'lerin arasında sınavlar vardır ki belirli titreşim modlarında blade'ler fazla sallanmasın, birbirlerini desteklesinler.
- Bu sınavlar Z şeklinde geçer ve verimlilik kaybına sebep olur.
- Tek tek blade'leri taktığınızda mukavemet sebebiyle alengirli şekiller vermekte zorlanırsınız.
- 1:35:30F-135'in Avantajları
- F-135'te fan kanatçıkları vardır ve bu listedir, dolayısıyla aradaki sınavlar kalkar.
- Bu sayede akışın olduğu alanı daraltan ve akışı bozan fiziksel engelden kurtulmuş olursunuz.
- F-135 ile F-129 arasında çok büyük bir farklılık yok.
- 1:36:00F-135 Seçiminin Nedenleri
- F-135, Birleşik Arap Emirlikleri'nin F-16 EF'si için yapıldığı için bazı elektrik tüketim ve assessory, gearbox gibi farklılıklar olabilir.
- F-135'in sürekli bir üretimi yok, zamanında EF için üretmişler 80 tane kalmış.
- Türkiye, kendisi için motor yapmak istiyor ve bu nedenle F-135 yerine kendi motorunu tasarlamak istiyor.
- 1:37:41Kendi Motoru Tasarımı
- Kendi motorunda full blisk ve fanı, kompresörü F-129 dış formu gibi uygun bir şey istiyorlar.
- Bu tasarımla verimlilik, mass flow rate ve itki artar.
- Kendileri için yakıcıyı, nozulları, kondi vesaireyi tasarlayacaklar ve ön tarafı full blisk yapacaklar.
- 1:38:15F-100 Seçiminin Nedenleri
- F-135'in birleşik arap emirlikleri için geliştirildiği için fikri mülkiyet ve royalty sorunları olabilir.
- F-135'in bazı bileşenleri F-129'dan farklı olabilir ve bol miktarda parçaya ihtiyaç olabilir.
- F-129'un bağlantıları ve arayüzleri ile F-135'in arasında fark olması muhtemel ve Türkiye daha çok F-129 ile aşina.
- 1:39:42Prototip İçin F-100 Seçimi
- Prototip için F-100, sağlayacağı itki ve performans temel uçuş karakteristiklerini en fazla sınamak için yeterli olacak gibi görünüyor.
- Milli muharip uçağın performans gereksinimleri F-22 seviyesinde bir gövde ve uçuş zarfına işaret ediyor.
- F-100 prototip için uçuş test sürecinin belki dörtte üçünü sağlayacak, ancak daha sonra daha büyük itki üreten bir motora ihtiyaç olacak.
- 1:41:11F-100 Motoru ve Teknolojik İlerlemeler
- F-100 motoru yapımı planlanırken, farklı teknolojiler kullanılarak aynı hacim içerisinde daha performanslı bir motor yapılabileceği belirtiliyor.
- Motorun itkiyi belirleyen en önemli faktör ön kesit alanı (çapı) olup, eski nesil motorlar 70'lerden kalma teknolojiye sahip ve 80'lerde harmanlanmış.
- Blitzc ve Blitzc spool teknolojisi, her bir kanatçığın sıkıştırma verimliliğini artırırken aynı zamanda içinden hava geçebileceği kesit alanını da büyütme imkanı sağlıyor.
- 1:43:17Türkiye'de Yerli Motor Geliştirme Potansiyeli
- F-100 motorunun içerisine sığacak şekilde daha yüksek etkili bir motor (F-109 gibi) geliştirilebilir ve bu motorlar birbirlerine değiştirilebilir olmalı.
- 2030'lu yılların ortasında başarılı bir motor geliştirilirse, bu motorla tek motorlu hafif bir savaş uçağına dönüşüm yapılabileceği düşünülüyor.
- Türkiye'de titanyum ve inkonel işleme kabiliyeti bulunuyor, F-35 projesinden kalan miraslar sayesinde blisk işleme teknolojisi mevcut.
- 1:46:26Yerli Motor Geliştirme Stratejisi
- F-100 çapında ve boyunda tamamen blizli bir motor geliştirilirse, Türkiye'de dışarıya müdahale olmadan üretilmesi mümkün.
- Yerli motor geliştirildiğinde, F-100 uçağında bir tarafta yerli motor, diğer tarafta ise mevcut motor kullanılarak test aşamasına geçilebilir.
- Çin'in J-20 uçağında benzer bir strateji uygulandığı gibi, yerli motor da benzer şekilde test edilebilir.
- 1:47:46Programın Kapanışı
- Programın gece geç saatte devam ettiği ve konukların yorulduğu belirtiliyor.
- İzleyicilere teşekkür ediliyor ve programın sonuna varıldığı söyleniyor.
- Bir sonraki yayına görüşmek üzere veda ediliyor.