Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Marslı" lakaplı John von Neumann'ın hayatını ve bilimsel katkılarını anlatan biyografik bir belgeseldir. 28 Aralık 1903'te Budapeşte'de doğan von Neumann, matematik, fizik ve bilgisayar bilimlerinde önemli katkılar yapan bir bilim insanıdır.
- Video, von Neumann'ın çocukluğundan başlayarak eğitim hayatını, akademik kariyerini ve bilimsel çalışmalarını kronolojik olarak anlatmaktadır. Özellikle 1920'ler ve 1930'larda Göttingen'de David Hilbert ile çalışması, ergodik kuramını geliştirmesi, II. Dünya Savaşı sırasında Manhattan Projesi'nde atom bombası geliştirme çalışmalarındaki rolü ve dünyanın ilk programlanabilir elektronik bilgisayarını geliştirmesi vurgulanmaktadır.
- Videoda ayrıca von Neumann'ın kişisel hayatı, Albert Einstein'ın da bulunduğu bilim topluluğuna katılması, oyun teorisini geliştirmesi ve açık kaynak teknolojisinin ortaya çıkmasına katkıda bulunması gibi önemli bilimsel çalışmaları da ele alınmaktadır. Von Neumann'ın 53 yaşında vefatına kadar olan yaşamı ve modern dünyanın dönüşümünde oynadığı önemli rol de belgeselde yer almaktadır.
- 00:01John von Neumann'ın Hayatı ve Mirası
- John von Neumann, zekası keskin ve geniş kapsamlı bir dahi olarak "Marslı" olarak anılıyor.
- Çocukken Latince ve Yunancayı kendi kendine öğrenen von Neumann, yetişkinliğinde diferansiyel denklemler, nükleer fizik ve tarihin en ölümcül silahlarının geliştirilmesine katkıda bulunuyor.
- Von Neumann'ın asıl mirası, bilgisayarların nasıl düşünmesi gerektiğini ilk ortaya koyan kişi olması ve modern bilgisayarların temel mimarisinin hala onun adıyla anılmasıdır.
- 01:35Von Neumann'ın Çocukluğu ve Eğitimi
- Von Neumann 28 Aralık 1903'te Budapeşte'de doğmuş, babası Max Macar hükümeti için ekonomi danışmanlığı yapıyordu.
- Von Neumann Fransızca, İtalyanca, İngilizce, Antik Yunanca ve Latince'yi kendi başına öğrenmiş, matematik yeteneği ise altı yaşındayken sekiz haneli sayıları kafasında çarpabilmesiyle ortaya çıkmıştı.
- Babası Max, matematikin karın doyurmaz diyerek John'un matematik okumasını istememiş, John da Berlin Üniversitesi'nde kimya, ETH Zürih'te kimya mühendisliği okumuş, Budapeşte Üniversitesi'nde matematik doktorasını yapmış ve tez konusu set teorisiydi.
- 03:41Von Neumann'ın Bilimsel Kariyeri
- Von Neumann eğitimini tamamladıktan sonra Almanya'daki Göttingen'e gitmiş ve dönemin efsanelerinden David Hilbert ile çalışmaya başlamıştı.
- 1920'ler ve 1930'larda bilim insanları atom ve atom altı parçacıkların garip davranışlarını anlamak için mücadele veriyordu, Werner Heisenberg ve Erwin Schrödinger bu parçacıkların davranışlarını açıklamaya başlamıştı.
- Von Neumann, dalga-parçacık ikiliğini matematiksel olarak kanıtlamış ve dönemin tüm isimleri ona hayran kalmıştı.
- 05:39Von Neumann'ın Amerika'daki Kariyeri
- Von Neumann, Princeton Üniversitesi'nden matematiksel fizik anlatması için teklif almış ve bu teklifi kabul etmişti.
- O dönemde Amerika, Almanya'daki dahilerin farkındaydı ve onların çalışmalarını kendi ülkelerinde yürütmesi için inanılmaz maaşlar teklif ediyordu.
- Von Neumann, Princeton'a taşındıktan sonra eğlenceli ve sıradışı karakteriyle kendini belli etmiş, ehliyeti alamamış ve neredeyse her yıl arabasını perte çıkarmıştı.
- 07:47Von Neumann'ın Ergodik Kuramı ve Son Yılları
- Von Neumann'ın bu dönemdeki en önemli çalışması ergodik kuramı olacaktı, bu kuram dinamik sistemler ve olasılık teorisi ile ilgili bir matematik dalıdır.
- Ergodik kuram, bir sistemin zaman içinde yeterince uzun süre gözlemlendiğinde her olası durumunu eşit olasılıkla ziyaret edip etmediğini araştırır.
- 1935'te Macar bir fizikçi olan arkadaşı Rudolf Orthway'e yazdığı mektupta on yıl içerisinde Avrupa'da korkunç bir savaş başlayacağını ve İngiltere zor durumda kalırsa Amerika'nın dahil olacağını düşünmüştü.
- 09:25John von Neumann'ın Kişisel Hayatı
- 1941'de Amerika'nın II. Dünya Savaşı'na dahil olması için lobi çalışmaları yapmış ve nazizme karşı yürütülen savaşın tüm medeniyetler için verilen bir savaş olduğunu belirtmiş.
- Eşi, Albert Einstein gibi bilim insanları gibi duygusal ihtiyaçlara duyarsız kalıyordu ve bu ilgisizliğe katlanamayan eşi onu terk etmiş.
- Boşanmasından bir yıl bile geçmeden Monte Carlo'daki gazinolarda tanıştığı Clara Dan ile evlenmiş ve evlerinde sürekli eğlenceler düzenlemeye başlamış.
- 10:41Manhattan Projesi ve Atom Bombası
- II. Dünya Savaşı başlamış ve von Neumann patlayıcı maddeler ve balistik silahlar ile ilgili araştırmalara başlamış, özellikle balistik silahların şeklinin gücünü ve yönünü nasıl etkilediğini araştırmış.
- Aralık 1938'de Alman bilim insanları uranyumun bölünebileceğini keşfetmiş, Enrico Fermi bu keşfin önemini fark etmiş ve böyle bir bomba yapıldığında her şeyin sonunu getirebileceğini söylemiş.
- Manhattan Projesi'nde plütonyum çekirdeğinin çevresindeki ateşleyicilerin tasarımı konusunda kritik görevlerde bulunmuş ve Little Boy ve Fat Man bombalarında kullanılan ateşleyici tasarımları onun tarafından tasarlanmış.
- 11:55Von Neumann'ın Atom Bombası Hakkındaki Görüşleri
- Von Neumann atom bombası konusunda pişman değildi, yaşanan trajediden rahatsız olsa da Sovyetler Birliği tehdidine karşı bir güç gösterisi yapılması gerektiğini düşünüyordu.
- "Şu anda yarattığımız şey tarihin akışını değiştirecek bir canavardır, eğer tabi yazılacak bir tarih kalırsa, ama bunun sonunu getirmememiz söz konusu bile olamaz" diyordu.
- Manhattan Projesi'nde çalışan tüm bilim insanları bombaların bir şekilde kullanılacağını biliyordu, sonrasında rahatsız olduklarını söylemeleri bunu değiştirmez.
- 13:30Bilgisayar Teknolojisinin Doğuşu
- Savaşın sonlarında Pennsylvania Üniversitesi'ndeki mühendisler ENIAC adında devrimsel bir makine üzerinde çalışıyorlardı, bu makinenin amacı atom bombasının geliştirilmesi başarısının ardından devletin gözünü daha güçlü bombalara dikmesi için insan gücünün yetmeyeceği hesaplamaları yapacak bir yardımcıya ihtiyaç duymasıydı.
- John von Neumann bu projeye danışman olarak atanmış, ancak makineye bakmış ve bakar bakmaz sorunları, eksikleri ve potansiyeli görmüş, elle programlanması gereken, sadece hesaplama yapabilen bu hantal şeyin ötesinde, hafızasında bilgileri ve komutları saklayabilen bir şey hayal etmişti.
- Von Neumann ENIAC üzerine EDVAC'ı inşa etmiş, bu programlar depolayıp hafızasından çalıştırabilen dünyanın ilk bilgisayarı olacaktı ve bu en basit haliyle bugünkü bilgisayar konseptinin ilk versiyonuydu.
- 15:00Açık Kaynak Teknolojisi
- Von Neumann bu konsepti bir makale ile dünyaya duyurmuş ama makalede ENIAC'ı geliştiren Echord ve Mochley'den hiç bahsetmemiş, sadece kendi ismi vardı.
- Echord ve Mochley bu tasarımın patentini almak istiyorlardı ancak tasarım yayılmış ve Amerikan mahkemelerinin kararı ile patenti alınamaz olarak belirlenmiş.
- Bu durum açık kaynak teknolojisinin bir virüs gibi yayılmasını sağlayan en önemli kavramlardan biri olan open source kavramını doğurmuş, bu yaklaşım herkes topluluklar halinde programları ve bilgisayarları geliştirebilir hale getirmiş.
- 16:25Oyun Teorisi ve Soğuk Savaş
- II. Dünya Savaşı'ndaki bilimsel tutumunu bir kenara bırakırsak, von Neumann o dönemde kafa yorduğu bir konu vardı: savaşın dinamikleri, bunun sosyal etkileri, devletler ve liderlerin uyguladığı stratejiler ve özünde insan iletişiminde uygulanan stratejiler.
- Von Neumann ünlü oyun teorisini geliştiren kişiydi ve bu teoride anlatmaya çalıştığı oyunlar gerçek hayattaki blöf, yalanlar, aldatma taktikleri ve karşındakinin sizi anlayıp anlamadığından emin olamama durumuydu.
- Soğuk Savaş döneminde Sovyetlerin hamlelerini önceden tahmin ettiğine inanarak Sovyet casusların atom bombası ve hidrojen bombası detaylarını ele geçirdiğini ve yakın zamanda bunları geliştireceğini söylemiş, ancak sonra bu yaklaşımını değiştirmiş.
- 18:20Von Neumann'ın Son Yılları
- Von Neumann bombayı sevmişti, bunun sebebi oyun teorisi ile edindiği yaklaşımdı ve Marshall Adaları'nda gerçekleştirilen ilk hidrojen bombası testi Ivy'yi yerinden izlemişti.
- Von Neumann kendini kopyalayan robotları, kendi kendine öğrenen bilgisayarları da öngörmüş, eğitim sisteminin bunlar için hazır olmadığını, acilen değişim gerektiğini söylemişti.
- Von Neumann 53 yaşında 8 Şubat 1957'de vefat etmiş, zamanının ötesinde dehası, sıradışı fikirleri ve birçok alanda yaptığı sıradışı katkılar ile dünyaya büyük bir iz bırakarak veda etmişti.