Buradasın

Bilim Tarihinin Kilometre Taşları: 1964-2017

youtube.com/watch?v=PCaSs-UhyrY

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, "Bir Destanın On Dokuz" etkinliğinin son programı olup, Zeynep Günel (Ege Üniversitesi Kimya mezunu, Güneş Enerjisi yüksek lisansı) ve Başak Turgut (Turgut Çukur Üniversitesi Çevre Mühendisliği mezunu, Güneş Enerjisi yüksek lisansı) tarafından sunulan bir bilim tarihi belgeselidir. Programda ayrıca Mete Hoca, Yücel Çiçek ve diğer bilim insanları da yer almaktadır.
Video, "Bilim Tarihinin Kilometre Taşları" serisinin yedinci bölümü olup, 1964-2017 yılları arasındaki önemli bilimsel ve teknolojik gelişmeleri kronolojik olarak ele almaktadır. Kuarklar, kozmik mikrodalga arkaplan ışıması, Apollo programı, Arpanet, Neil Armstrong'un Ay'a inmesi, genetik mühendislik, fraktal geometri, yapay kalpler, PCR testi, Hubble Uzay Teleskobu, Dünya Çapında Ağ, GPS, Uluslararası Uzay İstasyonu, İnsan Genom Projesi ve Büyük Hadron Çarpıştırıcısı gibi konular detaylı olarak anlatılmaktadır.
Program, bilimin tarihsel gelişimini, önemli bilim insanlarının katkılarını ve bu keşiflerin günümüz teknolojisine etkilerini vurgulamaktadır. Ayrıca, bilimin etik boyutu, kadınların bilim dünyasındaki yerleri ve gelecek dönemlerde bilimin odaklanacağı alanlar (genetik, mikrobiyoloji, uzay araştırmaları) hakkında tartışmalar da içermektedir. Programın sonunda, gelecek dönemlerin isim ve konu odaklı olacağını, Yücel, Bircan, Sattar, Gürhan ve Olcan gibi konuşmacıların kimya, astronomi ve biyoloji tarihini anlatacağı belirtilmektedir.

Program Tanıtımı: Bu program, bir destanın ondokuzuncu etkinliğinin son programıdır ve 19 hafta boyunca etkinlikler yapılmıştır.
Bugünkü programda bilim tarihinin kilometre taşları serisinin yedinci bölümü işlenecek olup, 1964'ten günümüze kadar 35 kilometre taşını inceleyeceklerdir.
Sunumlar Zeynep Günel ve Başak Turgut tarafından yapılacaktır.
00:59Kuarklar: 1964 yılında Murray Gell-Mann, proton ve nötronların oluşumunu açıklamak için yukarı, aşağı ve garip kuarkları öngörmüştür.
Kuarklar, dört temel kuvvete etkileşime giren temel parçacıklardır ve "sınırlandırma" özelliğine sahiptirler, yani yalnız başına gözlenemezler.
1977'de fermilab'da üst kuark, 1995'te ise fermilab'da alt kuark keşfedilmiştir.
02:37Kozmik Mikrodalga Arka Plan Işması: 1948 yılında Robert Herman ve George Gamow, büyük patlamadan sonraki nikleosentez araştırmaları sırasında kozmik mikrodalga arka plan ışığının varlığını tahmin etmişlerdir.
1965 yılında Bell Telefon Firması'nda çalışan Arno Penzias ve Robert Wilson, radyo alıcısında tuhaf bir sinyal yakalamışlardır.
Stanford Üniversitesi'nden Robert Wilson'ın ekibi, Penzias ve Wilson'ın tespit ettiği sinyalin kozmik mikrodalga arka plan ışığı olduğunu anlayarak 1965 yılında Astrophysical Journal dergisinde iki makale yayınlamışlardır.
04:20Kozmik Mikrodalga Arka Plan Işmasının Haritalandırılması: Kozmik mikrodalga arka plan ışıması, büyük patlamadan sonraki yaklaşık 400 bin yıllık sürenin 100 bin yıl kadarlık bir süre boyunca evrenin her yanında oluşan ve yayılan radyasyondur.
Sovyetler Birliği'nin Prognot 9 uydusu, kozmik mikrodalga arka plan ışığının sıcaklık farklarını oldukça net bir şekilde belirlemeyi başarmıştır.
NASA'nın Kozmik Arka Plan Kafi aracı 1989 yılında uzaya gönderilmiş ve 1993 yılına kadar çalışmalarını sürdürerek evrenin "bebeklik fotoğrafı" adı verilen ilk fotoğrafını oluşturmuştur.
05:13Dinamik RAM: 1966 yılında Robert Danner tarafından icat edilen dinamik RAM, kişisel bilgisayarlarda hem okuma hem de yazma işlerinde kullanılan performanslı çalışması için en önemli parçalardan biridir.
Dinamik RAM, bir tümleşik devre içinde her biri veri bitinin ayrı bir kapasitör içinde saklayan rastgele erişimli bellek türüdür ve sürekli yenilenme ihtiyacı duyar.
Modern dinamik RAM, binlerce hücrenin enine ve boyuna dizilişiyle oluşmaktadır ve günümüzde her masaüstü, dizüstü bilgisayar, tablet ve akıllı telefonun dinamik RAM kullandığı statik RAM'den daha küçük ve daha ucuz olan bellek hücreleri sağlamaktadır.
06:32Simbiyogenez Teorisi: Simbiyogenez teorisi, iki ayrı organizmanın birbirleriyle birleşerek tek ve yeni bir organizma oluşturmasıdır ve bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve protezlerde bulunan ökaryotik hücrelerdeki organellerin kökenini açıklar.
Bu teori ilk olarak 1905 yılında Rus botanikçi Konstantin Marechovski tarafından önerilmiş, 1920'de mitokondriyi de içerecek şekilde genişletilmiş ve 1967 yılında Lynn Margulis tarafından yeniden tanıtılmıştır.
Simbiyogenez teorisi, ökaryotik canlıların hücrelerinde bulunan mitokondri ve kleoplast gibi zarlı organellerin nereden geldiğini ve nasıl evrimleştiğini açıklayabilmektedir.
08:22Kalp Nakli: 1964'te Amerikalı cerrah James Hardy, bir şempanzenin kalbini bir adamın göğsüne nakletmiş ancak hastayı hayatta tutamamıştır.
İlk başarılı insandan insana kalp nakli 1967'de Güney Afrikalı cerrah Christiaan Barnard tarafından gerçekleşmiştir.
Alıcı, kalp hastalığı olan 54 yaşında bir adamdı ve 18 gün yaşadıktan sonra yabancı organ dokusunun reddedilmesiyle mücadele etmek için aldığı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçların neden olduğu zatürre yenik düştü.
09:25Satürn Beş Roketi: Satürn Beş roketi, Amerikan yapımı insan taşıyabilen bir raket olup NASA'nın Apollo ve Skylab programlarında 1967-1973 yılları arasında kullanılmıştır.
Bu çok kademeli sıvı yakıtlı fırlatma aracı, NASA tarafından on üç kez Kennedy Uzay Merkezi'nden Florida'dan hiçbir mürettebat veya yük kaybı olmadan fırlatılmıştır.
09:47Saturn V Roketi: Saturn V roketi, en uzun, en ağır ve en güçlü roket olup, en ağır fırlatma aracı kapasitesi rekorunu hala elinde tutmaktadır.
Saturn V roketinin kökeni, Amerika'da Başkan Truman tarafından 1946'da yürürlüğe konulan ATAC operasyonu dahilinde Werner von Braun'ın önde gelmek üzere seçilen yaklaşık 700 Alman bilim adamının seçilmesiyle başlamıştır.
Saturn V roketi, 1968-1972 yılları arasında dört yıl süresince toplam 24 astronotu (bunlardan 3'ünü birden çok kez) ay'a götürmüştür.
10:38Saturn V Roketinin Yapısı: Saturn V roketi, 11.000 ton ağırlığındaki 3 kademeden oluşmaktadır ve bu üç kademe iki tür roket motorundan teşkil edilmiştir.
Roketin ilk iki kademesi Apollo uzay aracını atmosferden çıkarırken, üçüncü kademe dünya yörüngesindeyken aracı ay'a doğru yollamaktadır.
Roketin üç kademesi dışında, 6.60 metre çaplı ve 1 metre yüksekliğe sahip bir araçlar birimi bulunmaktadır ki bu bölüm aracı denetler, kademeler arası kontrol sağlar ve bilgileri toplar.
11:21ARPANET: ARPANET, Amerika Savunma Bakanlığı bünyesine bağlı Gelişmiş Savunma Araştırmaları Proje Birimi tarafından hazırlanan ilk paket dağıtım alanıdır ve internetin öncüsüdür.
ARPANET'in tasarım aşamasının temelini Lincoln Laboratuvar bilim insanlarından Larry Roberts atmıştır.
1968 yılında tüm planlar oluşturulmuş ve 1969 yılında ihale BBN şirketine verilmiştir.
12:28ARPANET'in Gelişim Süreci: BBN kısa sürede küçük ekibi olmasına rağmen projeyi geliştirdi ve donanım ile dünyanın ilk paket dağıtımını içeren bir sistem kurdular.
Dokuz ay gibi bir sürede sistem tamamlandı ve ilk bağlantı 21 Kasım 1969 tarihinde California Üniversitesi ile Stanford Üniversitesi'ndeki işlemciler arasında kuruldu.
ARPANET zamanla daha fazla sunucunun bağlanmasıyla internetin çıkış noktası haline geldi.
13:05ARPANET Hakkında İddialar: ARPANET'in oluşum aşamasında pek çok iddia ortaya atılmıştır.
Bazıları ARPANET'in amacı nükleer saldırılara karşı koymak olduğunu iddia etmişlerdir.
Bu iddialar yalanlanmasına rağmen, ARPANET zamanla toplumun desteğini aldı ve internet tarihi içerisinde gelişimini sürdürdü.
13:39Ay'a Yolculuk: Yuri Gagarin'in uzaydaki ilk insan olmasının ardından, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasındaki yarış, astronotları ay'a indirmek ve onları güvenli bir şekilde dünyaya geri getirmek yönünde odaklandı.
20 Temmuz 1969 günü Amerikalı astronot Neil Armstrong, Apollo 11 uzay aracıyla üç kişilik ekip ile ay'a ulaşarak ay'a ayak basan ilk insan olarak tarihe geçti.
Ay'a insan ayağı değdirmek NASA'ya 24 milyar dolar mal oldu ve Neil Armstrong ay'a ilk adımını basmadan önce "Bir insan için küçük, insan için dev bir adım" sözünü söylemiştir.
14:39Ay Yolculuğunun Detayları: Buzz Aldrin de modülde inerek arkadaşına katıldı ve ikilinin ay'a diktiği Amerikan bayrağı ile çekilen ünlü fotoğraf ortaya çıktı.
Ay yüzeyinden parçalar alan ve bazı bilimsel deneyler yapan ikili, ay'a "Bütün insanlık adına adına barış için geldi" yazılı bir plaket bıraktılar.
Üç astronot 24 Temmuz 1969 günü paraşütle inen modül ile dünyaya geri döndüler.
15:14Genetik Mühendislik: Genetik mühendisliği, karmaşık ve tam olarak anlaşılmamış mevcut bir sistem olan bir genomu alıp yeni davranışlar yaratmak için yeni gen eklemekle ilgilidir.
Genetik mühendisliği öncülü seçici yerleştirmedir, ancak 1972'de Amerikalı kimyacı Paul Berg'in ilk rekombin DNA moleküllerinde yarattığı zaman ortaya çıkan genetik mühendisliği tamamen farklı bir şeydi.
Mühendisler DNA'lara yeni genler enjekte edebilmekte, örneğin floresan fareler, herbisite karşı bağışık bitkiler ve örümcek ipeği üretmek için keçilere eklenen örümcek genleri gibi uygulamalar yapmaktadır.
16:36Genetik Mühendislik Teknikleri: Bir organizmanın genlerini yerine enjekte etmenin farklı yolları vardır ve gen tabanlı popüler bir araç olmuştur.
Enjekte edilecek genler, küçük tungsten veya altın parçacıklarına sıvı halde eklenir ve hedef hücrelerle dolu bir petri kabına av tüfeği tarzında bir silahtan fırlatılır.
İlk genetiği değiştirilmiş organizma olan floresan balık (Glowfish), Aralık 2003'te Amerika Birleşik Devletleri'ne satılmıştır.
17:20Feigenbaum Sabiti: Matematikçi Robert May, 1975'te yabani hayvanların lüks değişimleri hakkında bir model üzerine çalışmaktaydı.
1976'da Nature dergisinde yayınlanan makalesinde çatallanma sürecindeki kaos'u incelemiştir.
Amerikalı matematikçi Michael Side mone beyinin gözlediği kaosta bir düzen olduğunu bulmuş ve kaos serisi ile fraktal geometriler arasında bir bağıntı oluşturmuştur.
18:27Fraktallar: Fraktallar yalnızca doğa tarafından üretilen mükemmel yapılardır ve dört bir yanını çevreler.
Bir fraktal tam anlamıyla tanılamaz, ancak çoğu sonsuz detay, yakınlaştırma simetrisi, basitlikten gelen karmaşıklık ve kesirli boyutlar gibi dört ortak özelliği taşır.
Fraktal geometrinin yeni bir matematik dalına dönüşmesi büyük ölçüde Polonya doğumlu matematikçi Benoit Mandelbrot'un 1977 tarihli "The Fractal Geometry of Nature" eseri sayesinde olmuştur.
19:24Fraktallar ve Yakınlaştırma Simetrisi: Fraktallar, yüksek hesaplama sunan bilgisayarlar tarafından çiziliyor ve hareket kuralı tekrar tekrar uygulanarak noktanın sayfadan uzaklaşmasının süresi inceleniyor.
Fraktallar, sıradan şekillerde bulunmayan tamamen yeni bir tür simetriye sahip olup, her küçük parçası bütünlüğü tamamen aynıdır.
Yakınlaştırma simetrisi sadece matematiksel bir merak değil, doğal sakallar, ağaçlar, bitkiler ve yapraklar gibi doğanın her yerinde bulunabilen bir olgudur.
20:39Açık Anahtarlı Kriptografi: 1976'da Stanford Üniversitesi'nde Martin Helman ve Rah. Nickel, açık anahtarlı kriptografi üzerine çalıştılar.
1977 yılında Ron Rivers, Ari Shamir ve Leon Agleman tarafından geliştirilen RSA algoritması, iki büyük asal sayının çarpımı ve seçilen diğer bir değerle birlikte ortak anahtar ilan edilir.
RSA algoritması, anahtar üretimi, şifreleme ve şifre çözme olmak üzere üç gruptan oluşmaktadır ve güvenli veri paylaşımına ve sayısal imza ile kimlik doğrulaması yapılmasına olanak sağlamaktadır.
22:05Zihinsel Teori: Zihinsel teori, diğer kişilerin zihinsel süreçlerinden düşünceler, inançlar, istekler ve niyetler bir anlam çıkarabilme ve bu çıkarımı kullanarak onların davranışlarını tahmin etme becerisidir.
Bu yetenek, bebeklerde, çocuklarda, şempanzelerde ve hatta kemirgenlerde incelenmekte ve gelişim psikologları bunu yetenek teorisi olarak adlandırırlar.
David Freymark ve Guy Woodrow 1978'de bu teorinin ilk ifadelerinden birini sundular ve başlangıçta şempanzelerin zihinsel durumlarından çıkarım yapmaları için kullanılsa da bugün genel olarak insanlar için kullanılmaktadır.
23:32Kütleçekimsel Merceklenme: Albert Einstein 1912 yılında, uzaktan gelen bir yıldız ışığının bir gök cisminin yakınından geçerken kütle çekim etkisiyle bükülerek yolundan sapması ve bu sapanın mercek etkisi yaparak ışığın parlaklığını artıracağını öngörmüştür.
Einstein 1915 yılında yayınladığı genel görelilik teoreminde, uzayın düz bir yapıda olmadığını ve maddenin uzay-zaman yapısının büyüğünü belirtmiştir.
Kütleçekimsel merceklenme sonucu oluşan halka Einstein halkası olarak isimlendirilebilir ve bu etki sayesinde normal şartlarda görülemeyecek uzaklıkta olan gök cisimlerini ortaya çıkarmaktadır.
25:55Kozmik Enflasyon Kuramı: Kozmik enflasyon kuramı ilk olarak 1980 yılında MIT Üniversitesi Fizik Bölümü'nde fizik profesörü Elongad tarafından öne sürüldü.
Elongad, enflasyon teorisinin, diğer büyük patlamaların çok uzakta olmayacağı ve süper gelişmiş bir medeniyetin büyük patlamanın yeniden yaratmasının mümkün olmayacağı gibi sorunları ele almamıza izin verdiğini söylemiştir.
1980'de fizikçi Alengus, büyük patlamadan 10^-35 saniye sonra evrenin bir protondan daha küçük bir boyuttan 10^-32 saniyede genişlediğini ileri sürmüştür.
26:58Kuantum Bilgisayarları: Kuantum bilgisayarların tarihi 1980'lerin başında, fizikçi Paul ve New York'un Frank makinesinin kuantum makinesine uygun bir modelini öne sürdüğü zamana dayanmaktadır.
1981 yılında Richard Feyman, kuantum sistemlerinin test bilgisayarlarla sınırlı edilemeyeceğini ve bunun için kuantum mekaniği ile çalışan bir bilgisayar yapılması gerektiğini belirtmiştir.
Kuantum bilgisayarları, geleneksel ikili kodu kullanmak yerine, aynı anda hem 0 hem de 1 olan kuantum bitleri kullanır ve bu durumların üst üste binmesi, her olası kombinasyonu aynı anda test etmesine izin verir.
28:31Yapay Kalp Teknolojisi: Sağlıklı bir kalp, yetmiş-seksen yıllık çalışma süresi boyunca beş milyon galon veya daha fazla kan pompalayarak tüm yaşamı boyunca hiç durmadan atmaktadır.
Bir kalbin değiştirilmesi gerektiğinde doğal kalp yerine yapay mekanik kalpler tasarlanmaya başlandı.
1982 yılında Robert Jarvik ve ekibi tarafından tasarlanan Jarvik-7, doğal bir kalp gibi iki verticu sahip olup, materyalleri reddedilmeyi önleyen ve pıhtılaşmayı engelleyecek kadar pürüzsüz ve dikişsiz yapıdadır.
29:32Yapay Kalp Teknolojisinin Gelişimi: Jarvik-7 temel tasarım başarılı oldu ve o zamandan beri bin'den fazla hastada kullanılan DeBakey kalp olarak geliştirildi.
DeCorr geçici yapay kalp, Health Canada tarafından onaylanan ilk ve tek geçici yapay kalptir ve ayrıca Avrupa'da kullanım için de onaylanmıştır.
30:08Bilim ve Teknolojinin Gelişimi: 1964'ten 1982'ye kadar on dokuz hafta boyunca bilim insanlarının icadları ve buluşları incelendiğinde, insanoğlunun temel ilgi alanlarının değişmediği görülüyor.
İnsanlar uzay ve evreni, kendi bedenlerini ve sağlık durumlarını merak ediyor, doğayı anlamaya çalışıyor.
Bilgi birikimi arttıkça kullanılan araçlar ve doğru bilgiye ulaşma becerisi gelişiyor.
31:16Atom ve Parçacık Fiziği: Atom kelimesi önce bölünemez bir parçacık olarak M.Ö. Demokritos tarafından üretilmişti, ancak sonraki araştırmalarda atomun bölünemez olduğu fikrinin yanlış olduğu ortaya çıktı.
Atomun nötron, elektron ve proton gibi üç temel parçacıkla oluştuğu söylendi, ancak bu da yanlış olduğu, birçok temel parçacıkla oluştuğu anlaşıldı.
Kuarklar ve diğer temel parçacıklar bu dönemde tanımlanmış, daha sonra bozonlar ve diğer parçacıklarla ilgili araştırmalar yapılmıştır.
33:32Modern Atom Modeli ve Teknoloji: 1956'da nötrino'nun bulunmasıyla atom altı parçacıkları ve kuantum fiziğinde çok radikal değişiklikler meydana geldi.
Kuarklar, antik kuarklarla eşleşmeye başladı, sonra kuarklardan sonra glüonlar ve diğer alt parçacıklar meydana geldi.
Hiç bozon, dört etki kuvvetini (yerçekim, kütle çekim kuvveti, elektromanyetik kuvvetler, zayıf ve kuvvetli etkiler) birleştirmeye çalışan bir parçacık olarak tanımlanmıştır.
36:11Teknolojinin Gelişimi: 20. yüzyıla kadar çok temel ve basit şeyleri ancak 21. yüzyıla girdikten sonra teknoloji hızla gelişmeye başladı.
1970'li yıllarda "uzay çağı" olarak adlandırılan dönemde uzay araştırmaları insanlarda çok merak uyandırdı.
2000'li yıllardan sonra "yarı iletkenler çağı" olarak adlandırılan dönemde her teknolojinin içinde yarı iletkenler kullanılmaya başlandı.
40:04Bilim ve Mühendislik İlişkisi: Tıbbı bir mühendis olarak düşünebiliriz, ancak daha iyi bir uygulamak için temel bilimlere ve malzemelere ihtiyaç vardır.
Bilim temelini oluşturan matematik, fizik ve kimya gibi alanlar çok önemlidir.
Bilgisayarlar her alanda büyük faydalar sağlar ve bilim insanı olarak bilgisayar bilgisi çok önemlidir.
40:42Kalp Nakli ve Teknolojik Gelişmeler: 1964'te şempanzeden ilk kalp nakli yapılmış ve 1967'de ilk insan-insan kalp nakli gerçekleşmiştir.
Yaklaşık 25-30 yıllık bir dönemde kalp nakli konusunda hızlı bir gelişme olmuştur.
Kalp aslında bir pompa olarak düşünülebilir ve uzun yıllar hiçbir şeye bakmadan her koşulda çalışabilen bir organdır.
42:04Fraktal Geometri ve Bilgisayarlar: Fraktal geometri, Einstein'ın ökült geometrisinden sonra ortaya çıkan bir matematiksel kavramdır.
Fraktal geometri sadece bilgisayarlar sayesinde gözlemlenebilir bir şeydir.
Bilgisayarların desteğiyle bilişim alanında da büyük ilerlemeler olacak ve insanlık bu alanda çok yol kat edecektir.
42:54Ay Uzay Yolculuğu ve Türk Katkıları: Neil Armstrong 1969'da ayda ilk ayak basmış, ardından Buzz Aldrin de ayda ayak basmıştır.
Ay uzay yolculuğunda Arsev Eraslan adında bir Türk mühendis bulunmuştur.
Arsev Eraslan'ın geliştirdiği yazılım sayesinde uzay yolcuları geri dönüş yapabilmeyi başarmışlardır.
45:19Simbiyotik Teori ve Popüler Kültür: Simbiyotik teori 1967'de makale olarak yayınlanmıştır.
Marvel ve DC karakterleri simbiyotik teoriye dayanarak doğmaya başlamıştır.
Bilimsel gelişmeler ve popüler kültür birbirini besler; hayal uygulamaya, uygulama ise hayal gücünü artırır.
46:34Robotik ve Savunma Teknolojisi: Atlas Robotics gibi şirketlerin yayınladığı robot görüntüleri savunma sanayinde kullanılacak olabilir.
Robotik çalışmalar özellikle savunma sektöründe ilerlemektedir.
Boston Dynamics gibi şirketler robotların bel ve sırt kısmındaki enerji kaynağının dengelemesini yapmak için çalışıyor.
49:21Teknolojinin Etiği ve Sosyal Etkileri: Bilimsel buluşların insanoğluna etkisi sürekli sorgulanmalıdır.
1930'ların Almanya'sında çocuk oyuncaklarının asker ve silahlar olduğu, 1940'larda ikinci dünya savaşı'nda bu çocukların asker olarak kullanıldığı belirtilmiştir.
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte ahlaki ve etik boyutun da gelişmesi gerekmektedir.
52:18Sunum Başlangıcı ve Konuşmacının Tanıtımı: Konuşmacı, bilgisayar sorunları nedeniyle sunumuna geçmeden önce teknik sorunları çözmeye çalışıyor.
Konuşmacı, Başak adında bir kişi olarak kendini tanıtıyor ve Turgut Çukur Üniversitesi Çevre Mühendisliği mezunu olduğunu, şu anda Güneş Enerjisi Enstitüsü'nde yüksek lisans yaptığını belirtiyor.
Konuşmacı, Zeynep arkadaşından sonra kitabın son kısımlarından 1983 ile 2017 yılları arasındaki gelişmeleri anlatacağını söylüyor.
53:44Epigenetik: Epigenetik sözcüğü ilk defa Aristoteles tarafından "epigenize ait, ona dair" anlamında kullanılmış ve hayvanların rahimde veya yumurtada gelişimlerini ifade etmek için kullanılmıştır.
1980'lerde İsveçli araştırmacı Lars Orvigen, erkek çocuklarının aşırı yemek yemesiyle oğullarının ve torunlarının daha kısa ömürlü olduğunu keşfetmiş ve bu durumun kalıtsal epigenetik faktörler veya çevresel faktörlerden kaynaklandığı hipotezleri ortaya koymuştur.
1983'te Amerikalı tıp araştırmacıları Bert Augustein ve Andrew Femberg, kolorektal kanserlerde yaygın DNA metilasyon kaybını gözlemlemiş ve bu kaybın kanserde genlerin anormal aktivasyona yol açabileceğini belgelenmiştir.
56:02Epigenetikin Tanımı: Epigenetik sözcüğü 1942'de ilk kez bilim dalı anlamında Conrad Waddington tarafından kullanılmış ve görselde top bir hücreyi, çatallı vadiler sistemi hücre durumunu temsil etmektedir.
Epigenetik, DNA dizisindeki değişikliklerle açıklanamayan, mitoz veya meyoz yoluyla aktarılan kalıtılan gen ekspresyonu değişikliklerini inceleyen bilim dalıdır.
Gen ekspresyonu, DNA dizisi olan genlerin fonksiyonel protein yapılarına dönüşmesi süreci için kullanılan bir terimdir.
56:39Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR): 1983 yılında biyokimyacı Kary Mullis tarafından geliştirilen polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), tıpta sayısız uygulaması olan bir süreçtir ve 10 yıl sonra kimya alanında Nobel Ödülü kazanmıştır.
PCR tekniği, tek bir DNA molekülü bile olsa küçük bir DNA molekülünü kopyalayan ve termal bir döngü oluşturarak DNA ipliklerinin tekrar tekrar ayrılmasına ve kopyalama işlemi için bir araya gelmesine izin veren bir yöntemdir.
PCR testi, kalıtsal hastalıklarda taşıyıcının ve hastanın tanısında, babalık testinde, bilinmeyen gen dizilerin tayininde ve kanser ile alakalı araştırmalarda kullanılmaktadır.
58:12Telomeraz: Her kromozomun uçlarında TTAGGG olarak gösterilen bir dizi baz içeren telomer adı verilen özel bir koruyucu başlık bulunur ve telomer, DNA kopyalanamayan uç parçalarını telafi eder.
1984'te biyologlar Carol ve Elizabeth, mikroskobik tek hücreli Tetramania'yı incelerken, kromozom uçlarına geri döndürerek telomerleri uzatabilen telomeraz enzimini keşfetmişlerdir.
Telomeraz aktivasyonu çoğu üretken olmayan hücrede düşük seviyede olup, fetal hücrelerde, yetişkin germe hücrelerinde, bağışıklık sistemi hücrelerinde ve tümör hücrelerinde aktiftir ve bu keşifler, yaşlanma ve kanser arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir.
1:00:26Her Şeyin Teorisi: 1984'te fizikçi Leon Leaderman, tüm fiziğin bir tişörtün önüne sığacak kadar basit bir formüle indirgendiğini görmek için yaşamak istediğini belirtmiştir.
Her şeyin teorisi, doğanın dört temel kuvvetini birleştirir: güçlü nükleer kuvvet, elektromanyetik kuvvet, zayıf kuvvet ve yerçekimi kuvvetidir.
1967 civarında fizikçiler, elektromanyetizmanın ve zayıf kuvvetlerin elektro-zayıf kuvvet olarak birleştirilebileceğini göstermişlerdir.
1:02:35Mitokondrial DNA ve Havva: 1987'de Nature dergisinde yayınlanan bir makalede, bütün mitokondriyal DNA'nın tek bir kadından geldiğine dair iddia yapılmış ve bu kadın yaklaşık 200 bin yıl önce Afrika'da yaşamıştır.
Rebecca Cann, Mark Stoneking ve Berkeley Üniversitesi'nden Allan Wilson tarafından yazılan makale, "mitokondriyal Havva" olarak adlandırılmıştır.
Bu teori, yaratılış anlayışındaki Havva ile karıştırılmamalıdır ve evrimci görüşe göre anatomik olarak modern insanların Afrika'dan dünyaya göç ettiği teorisini desteklemektedir.
1:03:50Mitokondriyal DNA ve Havva Teorisi: Mitokondriyal DNA, protein üretmek ve diğer mitokondriyal işlevleri yerine getirmek için kodlar ve sadece anne tarafından aktarılır.
Yakın akraba bireyler neredeyse aynı mitokondriyal DNA'ya sahiptir ve mutasyonların sayısı, ortak ataların ayrılmasından geçen süreyi gösterir.
Havva'nın savunucuları, Havva'nın o sırada yaşayan tek kadın olmadığını, ancak dünyanın nüfusunu önemli ölçüde düşüren felaketlerden sonra yalnızca onun kesintisiz bir dişi torun soyuna sahip olduğunu tahmin ediyorlardı.
1:05:16Biyolojik Sınıflandırma Sistemleri: Karl Linos, 1735 yılında hayvan ve bitki krallıklarını içeren hiyerarşik bir biyolojik isimlendirme sistemine geçti.
1866'da Ernst Hackle, tek hücreli organizmaları içeren üçüncü bir krallık olan Protista'ı önerdi.
1960'lar ve 1970'lerde, hücre yapısına dayalı sınıflandırmalar yapıldı, ancak 1977'de Carl Woese ve George Fox, organizmaları genlerinin moleküler düzeyde karşılaştırarak sınıflandırdılar.
1:06:42Hücresel Yaşamın Üç Etki Alanı: 1990'da Woese, hücresel yaşamın üç etki alanını (domain) kavramını ortaya attı: Archea, Bacteria ve Eukarya.
Eukarya etki alanında, Fungi, Plantae ve Animalia krallıkları bulunuyordu.
Yellowstone Ulusal Parkı'ndaki Woming kaplıcası, 87 derece arasında değişen sıcaklıkları tercih eden yerleşik termofilik mikroplardan dolayı gökkuşağı renklerinde bir görüntü sergiliyor.
1:07:32Hubble Uzay Teleskobu: 1990'da Hubble Uzay Teleskobu'nun lansmanı, gökbilimde büyük bir ilerleme sağladı.
Hubble, atmosferin dışında yörüngede döndüğü için yüksek kaliteli görüntüler yakalayabilen bir teleskopdu.
Teleskop, yıldızlara olan mesafeyi ölçerek evrenin yaşını tespit etmeyi, yeni gezegenlerin doğum yerleri olan protoplanet disklerini, evrimin çeşitli aşamalarındaki galaksileri ve güneş dışı gezegenlerin oluşumunu ortaya çıkarmayı sağladı.
1:09:37Dünya Çapında Ağ (World Wide Web): 1980'lerin ortalarından beri internet kullanımı mevcuttu ve 1987'de internete bağlanan ana bilgisayarların sayısı yaklaşık 10.000 civarındaydı.
O dönemde interneti kullananlar çoğunlukla üniversiteler, şirketler ve araştırma kuruluşlarına bağlıydu ve halk erişimi yoktu.
World Wide Web için dört temel fikir vardı: web sunucusu, web tarayıcısı, HTML biçimlendirme dili ve HTTP protokolü.
1:11:26Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS): 1994 yılına gelindiğinde, GPS sistemi herhangi bir insanın gezegendeki tam konumunu her zaman, her yerde yaklaşık 10 metre doğrulukla bulabileceği bir sistem oluşturdu.
Sistemin maliyeti 1989 ile 1994 yılları arasında yörüngeye giren 24 uydudan oluşan bir takımyıldız için yaklaşık 12 milyar dolarlık bir bütçeye sahipti.
GPS alıcısı, en az dört uyduyu görebilir, her birinin yörüngede nerede olduğunu ve ne kadar uzaklıkta olduğunu bilerek yeryüzündeki tam konumunu ve yüksekliğini belirleyebilir.
1:13:45Karanlık Enerji ve Evrenin Genişlemesi: Beş milyar yıl önce evrenin genişlemesi hızlandı ve galaksiler birbirinden daha hızlı uzaklaşmaya başladı, sebep karanlık enerji gibi görünüyor.
Karanlık enerji, tüm uzaya nüfuz edebilen ve evrenin genişlemesini hızlandırmasına neden olan bir enerji biçimi olup, evrenin toplam kütle enerjisinin neredeyse dörtte üçünü oluşturur.
1998'de, bizden hızlı uzaklaşan belirli türdeki uzak süpernovaların patlayan yıldızlar astrofizik gözlemleri sonucu karanlık enerjinin varlığının kanıtı bulundu.
1:14:47Karanlık Enerjinin Geleceği: Evrenin ivmesi devam ederse, yerel gökada üst kümemizin dışındaki galaksiler artık görünmeyecek çünkü durgunluk hızları ışık hızından daha büyük olacak.
Bazı senaryolara göre, karanlık enerji nihayetinde kozmolojik bir büyük yırtılma ile evreni yok edebilir.
Tyson'a göre, karanlık enerji sonunda sonraki nesillerin kendi evrenlerini anlama yeteneğini zayıflatacak ve evren kitabını tüm bölümlerinde erişmelerini engelleyecektir.
1:15:51Uluslararası Uzay İstasyonu: 1950'lerde Konstantin ve Robert Goddard gibi yirmi. yüzyılın başlarında roket öncüleri, uzayda yörüngedeki istasyonların ve habitatların teknik ayrıntılarını ilk keşfedenler arasındaydı.
1970'lerde Sovyetler Birliği dokuz uzun süreli Salyut uzay araştırma modülünden ilkini başlattı ve 1980'lerde Mir uzay istasyonu, uzaydaki ilk uzun süreli çok mürettebatlı bir istasyon yapıldı.
1993'te başlayan Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), 1998'de fırlatılan Zarya adlı Rus modülü ile başladı ve 2011'de tamamlanan ISS, toplam 920 bin pound (yaklaşık 420 bin kilogram) ağırlığında ve bir ABD futbol sahası alanı kadar bir yer kaplamaktadır.
1:18:02İnsan Genom Projesi: İnsan Genom Projesi, DNA'da yaklaşık 3 milyar kimyasal baz çiftinin genetik dizisini belirlemeye ve yaklaşık 20.000 gene dair fikir edinmeye yönelik uluslararası bir çalışmadır.
Proje 1990'da Amerikalı moleküler biyolog James Watson'ın önderliğinde başladı ve 2001'de insan genomunun çoğunluğunun yayınlanmasıyla tarih kitapçığına geçti.
Genom dizisinin sadece yaklaşık %1'i proteinleri kodlar ve insan genomunun neredeyse yarısı kromozomlar arasında hareket edebilen, yer değiştirebilen ögelerden veya sıçrayan DNA parçalarından oluşur.
1:21:16Mars'ın Geçmiş İklimi: 2004 yılında Mars'a gönderilen Spirit ve Opportunity gezgini, Mars'ın yüzeyinin soğuk ve kuru olmasına rağmen, geçmişte daha sıcak, daha ıslak ve potansiyel olarak daha dünya benzeri bir ortamda olduğu kanıtlarını buldu.
Spirit, Gusev Krateri'nde eski bir göle ev sahibi olan bir yerde, su taşıyan minerallerin kanıtlarını keşfetti.
Opportunity, Meridiani Planum bölgesinde su taşıyan mineralleri ve jeolojik ipuçlarını buldu ve 2009'un başlarında Spirit'in görevi sona erdiğinde bile Opportunity 2012'nin ortalarına kadar görev yaptı.
1:24:13İnsan Klonlaması: 2008 yılında bilim insanları, belirli hastalıkların tedavisi için hücrelerin yaratılabileceği ve tüm organların üretilebileceği bir dünyayı hayal etmişlerdir.
Üreme yoluyla insan klonlaması, somatik hücre nükleer transferi ile gerçekleştirilebilir ve yeni bir organizma erken embriyo bölünerek de klonlanabilir.
Trophektik insan klonlamasında klon implante edilmez, ancak hücreleri tramplantasyon için yeni dokular yetiştirmek gibi yararlı amaçlara hizmet eder.
1:25:33Klonlama Örnekleri: 1996 yılında ilk klon koyun Dolly, yetişkin bir hücreden başarıyla klonlanan ilk memeli olmuştur.
2008'de Samuel Wood, kendi cilt hücrelerinden DNA kullanarak beş embriyo yaratmış, ancak yasal ve etik nedenlerden dolayı bu embriyolar yok edilmiştir.
1:26:15Büyük Hadron Çarpıştırıcısı: Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü tarafından inşa edilen dünyanın en büyük ve en yüksek enerjili parçacık hızlandırıcısıdır.
Çarpıştırıcı, karşıt proton ışınlarını çarpışmalar yaratmak için tasarlanmıştır ve 17 mil (yaklaşık 27 km) tünel içerisinde yer almaktadır.
Hadron Çarpıştırıcısı, Higgs bozonu gibi temel parçacıkları incelemek ve süpersimetri tarafından tahmin edilen parçacıkları bulmak için kullanılmaktadır.
1:29:07Gen Tedavisi: Gen tedavisi, hastalığı tedavi etmek için insan hücrelerine genlerin sokulması, değiştirilmesi veya çıkarılması içeren bir disiplindir.
1990 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde ilk onaylanmış gen tedavisi prosedürü, nadir bir bağışıklık bozukluğundan muzdarip dört yaşındaki bir kızı tedavi etmek için gerçekleştirildi.
Gen tedavisi, ada eksikliğini, şiddetli bağışıklık yetersizliklerini, AIDS ve Parkinson hastalığını tedavi etmek için kullanılmıştır, ancak bazı riskleri de vardır.
1:31:49Yerçekimi Dalgaları: Albert Einstein'ın genel görelilik teorisine göre, uzaydaki üç boyutunun ve zamanın bir boyutunun bağlantılı olduğu ve uzay-zaman adı verilen bir süreklilik oluşturduğu belirtilmiştir.
LIGO ve Virgo adlı iki dedektör, yerçekim dalgalarını tespit etmek için özel olarak tasarlanmış ve 2016'da yerçekimsel dalgaların ilk tespitini duyurmuştur.
Bu tespit, Einstein'ın genel görelilik teorisinin tahminlerini doğrulamış ve gökbilimciler artık evrendeki şiddetli fenomenleri incelemek için yerçekimi dalgalarını yeni araçlar olarak kullanmaktadır.
1:34:29Kepler Varsayımı ve Kanıtı: Kepler varsayımı, bir kutunun içine en fazla küre (golf topu) doldurma problemine dayanmaktadır.
Basit atma yöntemiyle yaklaşık %65, dikkatli paketlemeyle ise %74 oranında yoğunluk elde edilebilir.
1611'de Alman matematikçi ve astronom Johannes Kepler, başka hiçbir top düzenlemesinin daha yüksek bir ortalama yoğunluğa sahip olmadığını iddia etmiştir.
1:35:50Kepler Varsayımının Kanıtlanması: 19. yüzyılda Carl Friedrich Gauss, geleneksel altıgen düzenlemenin normal bir üç boyutlu ızgarada en verimli olduğunu kanıtlamıştır.
1998'de Amerikalı matematikçi Thomas Hales, Kepler'in haklı olduğuna dair bir kanıt sunmuştur.
2003 yılında 12 hakemden oluşan bir panel, ispatın doğruluğundan %99 emin olduklarını bildirmiştir.
1:36:44Kepler Varsayımının Resmi Kanıtı: 2017'de Matematik Dergisi, Hales ve ekibi tarafından yüzlerce yıldır çözülmemiş bir sorunu olan Kepler varsayımının resmi bir kanıtını yayınlamıştır.
Praton Üniversitesi bilim adamları, M&M çikolatalı şekerlerin paketlemesi üzerine çalışarak şekerlerin paketleme yoğunluğunun yaklaşık %68 olduğunu ve bu Kepler varsayımını doğruladığını dile getirmişlerdir.
1:37:24Son Yıllardaki Bilimsel Gelişmeler: Son yaklaşık 60-70 yılda hayatımızın her alanında büyük gelişmeler olmuştur.
Son 40 yılda genetik, epi-genetik, polimeraz zincir reaksiyonu, mitokondriyal hava gibi konular ön plana çıkmıştır.
Genetik ve mikrobiyoloji, özellikle virüsler ve bakteriler, önümüzdeki on yılların en önemli gündemlerinden biri olacak ve kanser ve yaşlanma gibi konular insanlığın gündemine gelecektir.
1:40:41Bilimsel Araştırmalar ve Bulgular: Mitokondriyal hava, 200.000 yıl önce Afrika'da yaşamış olduğu düşünülen bir kadının anıtsal özelliklerinin bugüne kadar geldiğini göstermektedir.
Modern insanın 200.000 yıllık bir tarihi vardır, ancak evrim sürecine baktığımızda insanoğlunun atası olarak kabul edilen bulgular sekiz milyona kadar gidebilir.
GPS navigasyon ve konumlandırma sistemi, son 40 yılın en önemli buluşlarından biridir.
1:42:25Evren ve Gelecek: Karanlık enerji, evrenin toplam kütle enerjisinin dörtte üçünü kaplamaktadır ve şu anda bunu analiz edemiyoruz.
Mars'ta erken dönemlerde su bulunmuş olabilir ve bu da yaşam olasılığını göstermektedir.
İnsanlık önümüzdeki 50 yıl içinde uzayı daha iyi anlamaya çalışacak, enerjinin temelini daha iyi anlamaya çalışacak ve genetik ve mikrobiyolojiye odaklanmaya devam edecektir.
1:44:30Genetik Miras ve Bilimsel İlerlemeler: Yedi nesil önceki atalarımızdan genetik, kalıtsal ve davranışsal özelliklerimizi taşıyoruz, bu bilimin kanıtladığı bir gerçektir.
Dolly klonlama örneği İngiltere'de etik tartışmalara yol açmış, ancak bilim kazanmıştır.
Büyük Adron Çarpıştırıcısı'nda 9600 mıknatıs kullanılıyor, 27 kilometrelik çemberde her dönüşte 16 milyon elektron voltluk enerji gerekiyor ve toplam 221.875 kez deneme yapılmıştır.
1:48:03Bilim ve Teknoloji İlerlemeleri: Dünya'nın yarattığı manyetik alanın 200.000 katı kadar güçlü bir manyetik alan oluşturulmuş, bu durum bilim insanlarını korkutmuş ve kara delik oluşumu konusunda endişeler yaşatmıştır.
Paralel evrenler ve portallar gibi kavramlar bilim dünyasında tartışılmaktadır.
Bilim dünyasında kadınların yer alması önemli bir devrim olarak değerlendirilmektedir, Almanya'da bile kadınların üniversiteye kaydı 1904 yılına kadar izin verilmemiştir.
1:50:47Programın Geleceği ve Sonuç: Gelecek dönemlerde program daha konu odaklı olacak, Yücel'in son deneyi, Bircan Hoca'nın kimyanın tarihi, Gürhan Bey'in astronomi tarihi ve Olcan'ın biyolojinin tarihi gibi konular ele alınacaktır.
Katılımcılar programın ansiklopedik bilgi ve kronolojik önemli olayları paylaşması için teşekkür etmişlerdir.
1969 yılındaki ilk Aya basışını izleyen katılımcılar, 50 yıl içinde bilim dünyasında yaşanan değişikliklerin şanslı bir nesil olarak yaşadıklarını belirtmişlerdir.
1:53:28Türkiye'nin Bilimsel Potansiyeli: Türkiye'nin toryum madenlerinin %80'ine sahip olması, nükleer enerjinin gelecekteki nesil yakıtlarından biri olabileceği düşünülmektedir.
Türkiye'nin kendi teknolojisini üretmesi ve bilim insanlarına ihtiyacı vurgulanmıştır.
Kazdağları'ndaki yangın söndürme çabalarında drone teknolojisinin kullanılması önerilmiştir.

Bilim Tarihinin Kilometre Taşları: 1964-2017

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir