Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Amerika'da 25 yıl akademik faaliyet gösteren ve Nevada Üniversitesi'nde makine mühendisliği bölümünde öğretim üyeliği yapmış Yunus Çengel ile yapılan bir röportajdır. Çengel, Türkiye'ye döndükten sonra çeşitli üniversitelerde görev almış bir akademiktir.
- Sohbet, bilim ve ruh kavramları arasındaki ilişkiyi merkeze alarak, fizik alemi ile fizik dışı gerçeklik arasındaki farkları, bilinç ve duyguların fizik dışı olduğu iddiasını, karanlık madde-enerji gibi bilinmeyen fiziksel unsurların önemi ve evrim teorisinin bilimsel ve felsefi boyutlarını ele almaktadır. Konuşmacı, materyalist görüşlere alternatif olarak deizm kavramını savunarak, evrenin düzeninin sadece fizik kanunlarıyla açıklanamayacağını vurgulamaktadır.
- Videoda ayrıca Türkiye'deki gençlerin din ve hürriyet ilişkisini nasıl algıladıkları, bilim insanlarının Allah kavramını kabul etmedeki zorlukları ve bunun nedenleri, hücrelerin sofistike yapısı ve fotosentez gibi doğal süreçlerin karmaşıklığı gibi konular da tartışılmaktadır. Konuşmacı, bilimin ilerledikçe ilim ve irade kavramlarının öneminin artacağını ve gelecekte bilim insanlarının daha inançlı olacağını öngörmektedir.
- Bilim ve Felsefe İlişkisi
- Bilim insanlarının çoğu ateist olduğu iddiası tartışılıyor.
- Çoklu evren modeli konusunda bilimsel delil olmadığı belirtiliyor.
- Fizik alemi dışında fizik dışı bir alemde yaşadığımız vurgulanıyor.
- 00:56Konuşmacının Kişisel Bilgileri
- Konuşmacı Yunus Çengel, öğretim üyesi ve Nevada Üniversitesi'nde 18 yıl öğretim üyeliği yapmış.
- Amerika'da toplam 25 yıl kalmış, Türkiye'ye döndükten sonra Yıldız Teknik Üniversitesi'nde dekanlık yapmış.
- Termodinamik, ısı transferi, akışkanlar mekaniği gibi mühendislik kitapları yazmış ve bunlar birçok dile çevrilmiş.
- 01:54Ruh Meselesi
- Bilim sadece fizik alemi ile ilgilenir, fizik dışı şeylerle uğraşmaz.
- Ruh, beden dışındaki her şeydir: hayat, bilinç, beş duyu, duyular, düşünceler ve hayaller.
- Görme gibi duyu hisleri fizik kaynaklı olabilir ancak imajın oluşması fizik dışı bir süreçtir.
- 03:46Ruh ve Madde İlişkisi
- Ölü beden hiçbir şey yapamaz çünkü ruhu kaybetmiştir.
- Beyin ölümü aslında ruhun gitmesidir, beyin fiziksel olarak değişmez.
- Beyin sadece elektrik faaliyeti gösterir, ağrı, zevk, bilinç veya görme gibi hisleri üretmez.
- 04:58Ruhun Özellikleri
- Ruh insiyatif kullanır ve girişimde bulunur.
- Ruh hisseder, madde hissedemez.
- Hormonlar moleküllerdir ve sadece bir yerden bir yere giderler, hisleri üretmezler.
- 06:21Bilinç ve Hayal
- Bilinç ve hayal maddeye indirgenemez.
- Rüyada gözler kapalıyken bile görme, yemek gibi hisler yaşanabilir.
- Beden rüya göremez, madde hayal edemez.
- 07:15Geleceğin Tepkileri
- Konuşmacı, geleceğin kurgusunun insanın hayal gücüyle sınırlı olduğunu ve bir sene önce bile günümüz teknolojilerini öngörebilecek yaratıcı bir zihnin çok uçuk geleceğini belirtiyor.
- Konuşmacı, yakın zamanda olmayacak ama 50-100 sene sonra olabilecek bir şey olarak karanlık madde ve karanlık enerjinin keşfini öne sürüyor.
- Fizik aleminin %95'i karanlık madde ve karanlık enerji olup, bunların ne olduğu konusunda henüz hiçbir fikir bulunmamaktadır.
- 08:18Karanlık Madde ve Karanlık Enerji
- Madde ve enerji, fizikte bilinen iki temel kavramdır; madde enerjiye dönüşebilir ve enerji maddeye dönüşebilir.
- Evrendeki düzeni sağlama ve çekim kuvvetini uygulama için daha fazla madde gerekiyor, bu madde bizim bildiğimiz madde değil, etkilerinden varlığını bildiğimiz karanlık madde.
- Evrenin genişlemesi ve hızlanarak genişlemesi, karanlık enerjinin varlığını gösteriyor.
- 09:43Gelecekteki İmkanlar
- Karanlık madde ve enerji hiçbir şeyle etkileşmiyor, bu yüzden onları anlayamıyoruz ve kullanamıyoruz.
- Konuşmacı, karanlık madde enerjiden istifade edebildiğimizde dünyanın hayal edemeyeceğimiz bir hal alacağını ve maddesiz ama her şeyi yapan şeylerin olacağı bir geleceğin olacağını öngörüyor.
- Gelecekte ışınlanma gibi teknolojilerin mümkün olabileceğini ve karanlık madde enerjisinin cinler gibi varlıkların zaman-mekan kavramlarını aştığı gibi özelliklere sahip olabileceğini düşünüyor.
- 11:50Bilim ve İnanç
- Konuşmacı, bilim insanlarının çoğu ateist olduğu algısının yanlış olduğunu, ailesinin çoğunluğunun inançlı olduğunu belirtiyor.
- Amerika'daki araştırma halkının %85'inin inançlı olduğu, %15'inin ise ateist olduğu verisi sunuluyor.
- Ateist bilim insanlarının daha çok konuştuğu ve bilimsel makale yayınlama konusunda güçleri olduğu algısı ortaya atılıyor.
- 12:20Bilim ve İnanç Arasındaki İlişki
- Fen bilimcileri ve mühendislerin derdileri yoktur çünkü onlar var olanı inceleyip anlatırlar, ancak yaşam bilimlerinde ve özellikle biyoloji alanında katı bir önyargı var.
- Bazı ülkelerde bilim insanları arasında inanma oranı halka kıyasla daha yüksekken, bazı ülkelerde daha düşüktür.
- Bilim insanları Allah'ı tarif ederken "her yerde her şeyi yapan, fizik aleminin dışında her şeye müdahale edebilen" bir varlık olarak tanımlamakta zorlanır çünkü görmedikleri bir şeyi kabul etmek onları rahatsız eder.
- 13:49Madde ve Varlık İlişkisi
- Madde hiçbir şey yapamaz, maddeye ilahlık vermek akıl küçümsemesine neden olur çünkü beyin de bir et parçası olup hiçbir şey yapamaz.
- Hücre, hayal edilebilecek en sofistike kimya fabrikasıdır ve hücredeki faaliyetler kimya mühendislerinin hayallerini aşar.
- İnsan bedeninde yaklaşık kırk trilyon hücre bulunur ve bunlar beraber çalışıyor.
- 15:02Doğa ve Bilgi İlişkisi
- Hücredeki ilim, irade ve kudreti hücreye değil, arkasındaki bir iradeye vermek gerekir çünkü fizik kanunları ve kuvvetler hammaddeleri kullanır, ancak onları yönlendiren bir irade vardır.
- Elma ağacında su, güneş ve diğer malzemeler bulunur, ancak elmaların oluşması ve yaprakların enerji üretmesi fizik kanunları ve kuvvetlerine bağlı değildir.
- Bir şeyi açıklamak onun sıradan olduğunu göstermez; dikiş makinesinin nasıl çalıştığı açıklanabilir, ancak bunun ustasının olmadığını göstermez.
- 19:15Bilim ve İnancın Geleceği
- Eski fizik kanunları ve kuvvetleri artık yeterli değildir, bilim insanları her şeyin arkasında ilim olduğunu keşfetmiştir.
- Hayat bilgi olarak tanımlanmaktadır ve bilgi bilgili bir zat tarafından kullanılarak şekillendirilir.
- Zamanla insanlık inançsızlığı en mantıksız şey olarak görecek ve sonunda bir yaratıcıya inanacak.
- 21:37Fizik dışı ve madde ötesi kavramları
- Materyalist bilim insanları, eskiden açıklanamayan olayların şimdi açıklanabildiğini, ancak şimdi açıklanamayan olayların da ileride bilim tarafından açıklanabileceğini savunur.
- Beyin, bir et parçası olarak sadece fiziksel bir yapıya sahip olmasına rağmen, üç boyutlu şeyler çizme, sinyalleri lezzetlere, kokulara ve seslere çevirmesi gibi fiziksel yapıyla açıklanamayan özelliklere sahiptir.
- Beyinde titreşimlerden elektrik akımı üretilir ve bu akımdan ses, görüntü ve kokular gibi fizik dışı bir alem yaratılır.
- 23:35Materyalist bilim ve beyin açıklaması
- Materyalist bilim dünyasında, bebeğin anne karnında üç haftada can gelmesi veya hayatın gelmesi konusunda açık bir açıklama bulunmamaktadır.
- Materyalist bakış açısı, varlığın sadece maddeden (madde artı enerji) ibaret olduğunu ve bunun dışında bir varlığın olmadığını önyargısıyla her şeyi maddeye indirgemeye çalışır.
- Beyindeki nöronlar ve elektrik akımları, televizyondaki pikseller gibi sadece bir bağlantı noktasıdır ve bu sinyallerden doğrudan anlamlı bir şey ortaya çıkmaz.
- 26:01Doğa yasaları ve yaratılış argümanı
- Ateistler, doğa yasalarının veya kanunların varlığına inanarak bir yaratıcıya ihtiyaç olmadığını savunurlar.
- Büyük patlama teorisi, evrenin bir başlangıcı olduğunu ve bu başlangıçtan önceki durumun bilimin araştırma konusu olmadığını göstermektedir.
- Fizik kanunları ve sabitleri, evrenin düzenli bir şekilde işleyebilmesi için belirli değerlerle ayarlanmış olup, bu değerlerin tesadüfen oluşması istatistiksel olarak mümkün değildir.
- 28:37Çoklu evren teorisi ve tartışmalar
- Materyalist bilim insanları, fizik kanunlarının tesadüfe dayanamayacağını savunmak için çoklu evren teorisini öne sürmektedir.
- Çoklu evren teorisi, sonsuz sayıda evrenin var olduğunu ve her birinin farklı fizik kanunları ve sabitleri olduğunu iddia etmektedir.
- Çoklu evren teorisi konusunda tek bir delil bulunmadığı için bilimsel bir argüman olarak kabul edilmemektedir.
- 30:25Fizik Alemi ve Kanunlar
- Kanunlar iradeden gelir ve kuvvetler bu kanunları uygular.
- Evrende görülen kuvvetler programda yapılmıştır ve madde indirgenemez olduğu için nereden geldiğini ve ne olduğunu bilmek mümkün değildir.
- Fizik alemi kanunlar, kuvvetler ve madde/enerji olmak üzere üç unsurdan oluşur ve kuvvetler hükmederken, madde/enerji edilgendir.
- 31:00Fizik Alemde Anlamlı Şeylerin Olamayışı
- Fizik alemde anlamlı bir şey (örneğin hayat) olamaz çünkü bunlar bambaşka bir boyuttadır.
- Kanunlar ve kuvvetler hiçbir şey yapamazlar.
- Arkeolojide bir iğne örneği verilerek, toprakta demir eksikliği olmasa da bir tarafı sivri, diğer tarafında delik olan bir demir parçasının kendi kendine oluşamayacağı belirtilmiştir.
- 31:35Arkeoloji ve Yaratılış
- Arkeolojik buluntular insan yapısıdır, bilerek ve kasıtla yapılmıştır; yapanların bu işi yapma gücü ve becerisi vardır.
- Fizik kanun ve kuvvetlerinde kasıt, bilgi, faydalılık gözetme ve estetik güzellik yoktur.
- Bir iğne bile fiziksel etkilerden doğal olarak oluşamaz, bu durum insanlık için kesindir.
- 32:31Doğa ve Mekanizmalar
- Bitkiler, hayvanlar, insanlar ve hücreler gibi varlıklar sadece fiziksel olmayan, bilinçli mekanizmalarla çalışır.
- Dikiş makinesi gibi bir cihaz parçaları tam uyum içinde bağlanır ve belirli bir gaye için tasarlanır.
- Bir yaprak güneş enerjisini kimyasal enerjiye çevirir, bir kimya fabrikası gibi çalışır ve zarif bir şekilde işlerini yapar.
- 34:03İçgüdü ve Güdü
- Hayvanlarda içgüdü olarak adlandırılan bir şey vardır, ancak bu içgüdü bir güdüdür ve güdü varsa güden vardır.
- Canlıların yaptığı işler onların mahiyetinde değil, bu durum dışarıdan bir etki olduğunu gösterir.
- Uzaktan kumandalı dronlar gibi, canlılar da dışarıdan bir güdüyle hareket ederler.
- 35:16İrade Kavramı
- İrade, bir şeyi yapmak için bir duruş sergileme, isteme ve onu yapma gücüdür.
- İradeyi inkar edenler bile irade kullanır, çünkü irade varlığı materyalizmi reddeder.
- İrade, bedene hükmeden fizik dışı bir şeydir ve bu beden dışı bir ajanın varlığını kabul etmek materyalizmi reddetmek demektir.
- 36:45İrade ve Hukuk
- İrade yoksa hukuk sistemi değişir, çünkü suçlu olma kavramı iradeye bağlıdır.
- Köpek örneğinde, fiziksel bir sistemin davranışını öngörebilirken, canlı bir köpeğin nehrin içinde nerede olacağını öngörebilmenin imkansızlığı iradenin varlığını gösterir.
- Köpekler ilkel bir iradeye sahip olsa da kapsamlı bir bilinçleri olmadığı için hukuken sorumlu tutulmazlar, sahipleri sorumludur.
- 39:59Deizm
- Deizm, 19. yüzyılın ikinci yarısında ve 20. yüzyıl başlarında popüler olmuştur.
- Fizik kanunlarının evrendeki düzenin bir ifadesi olduğu anlaşıldığında, bir yaratıcı fikri ortaya çıkmıştır.
- Deizmde Allah kanunları ve kuvvetleri yaratmış, düzeni kurmuş ve sonra emekliye ayrılmıştır, bu model "mekanik saat modeli" olarak adlandırılır.
- 41:15Yaprakların Kimya Fabrikası Benzerliği
- Bir yaprak, kimya mühendislerinin hayal edemeyeceği kadar karmaşık bir kimya fabrikası gibi çalışır.
- Fırında un ve su gibi malzemelerden ekmek çıkması gibi, yapraklar da karmaşık bir şekilde işlev görür.
- Dünyadaki her canlı sürekli değişime uğrar, hiçbir şey yerinde aynısı kalmaz.
- 42:32Deizm Fikri ve Türkiye'deki Durum
- Deizm fikri Türkiye'de ölmüş durumdadır.
- Türkiye'de insanlar din ile hürriyetsizliği ve baskıyı bağdaştırıyor ve buna özellikle gençler itiraz ediyor.
- İnsanlar baskıya karşı tepki olarak ateist veya deist olduğunu iftihar ediyorlar, bu tepkisel bir durumdur.
- 43:32Çözüm Önerisi
- Bu durumun çözümü deizm eğitimi vermek değil, kişisel hak ve hürriyetleri genişletmektir.
- İnsanlara ifade hürriyeti vermek, önyargı oluşmadan ve tepkiselliğe girmek zorunda hissetmeden rahatça konuşabilme ve çalışabilme imkanı sağlamalıdır.
- 43:58Fizik ve Fizik Dışı Boyutlar
- Bilim dünyasında yaygın bir önyargı vardır: her şey fiziktir, maddedir; bilinç, hayat, duygular, görme ve matematik gibi konular ise fizik dışı olarak görülür.
- Fizik, fiziksel maddeyi içerirken, uzay, zaman, özellikler ve matematik gibi kavramlar fizik dışıdır.
- Fizik, fiziksel maddeyi sadece teyit eder; örneğin, proton bir hidrojendir, ancak 79 proton bir araya geldiğinde altın oluşturur ve bu özellikler fizikten gelmez.
- 45:38Fizik Dışı Deneyimler
- Duygular, bilinç ve algılar fizik dışıdır; örneğin, görme, aslında ışığın gözlerimize çarpması ve beyne elektrik sinyalleri olarak dönüştürülmesiyle gerçekleşir.
- Tat, ağrı gibi duygular da beyinde elektrik sinyallerinden oluşan fizik dışı deneyimlerdir.
- Biz aslında fizik dışı bir sanal alemde yaşıyoruz, bu alem bilinç, duygular ve algılar gibi fizik dışı deneyimleri içerir.
- 48:00Bilim ve Yaratılış
- Fotosentez, güneş enerjisini kimyasal enerjiye çeviren doğal bir süreçtir ve bilim insanları bu süreci taklit etmeye çalışıyorlar.
- Bilimsel icatlar için bilgi, irade, planlama, beceri ve güç gerekirken, böbrek gibi doğal yapılar bu özelliklere sahip olmadan bile daha etkili çalışır.
- Bilim insanları aynı bilgiye bakıp farklı yorumlar yapabilir; bazıları ateizme, bazıları ise bir yaratıcıya inanabilir.
- 52:13Evrim Tartışmasının Zeminleri
- Konuşmacı, evrim konusuna girmek istemediğini, çünkü evrim tartışmasının zeminin kaybolduğunu belirtiyor.
- DNA'nın olması, mutasyonlar ve canlıların genlerindeki benzerlik gibi bazı şeylerin gözlemlenen bilimsel gerçekler olduğunu vurguluyor.
- Big Bang teorisi gibi diğer bilimsel teorilerin ideolojik bir ortama çekilmediğini, tartışmaya açık ve mantıklı olduğunu ifade ediyor.
- 53:49Evrim Teorisinin Felsefi Boyutu
- Evrim teorisinin içindeki ideolojik şeylerin, her şeyin tesadüfen oluştuğu ve kasaatin olmadığı gibi dayanağı olmayan iddialar içerdiğini belirtiyor.
- Bir türün başka bir türe dönüşmesinin DNA gibi bilimsel gerçeklerle çeliştiğini ve bunun bilimsel bir dayanağı olmadığını söylüyor.
- Cep telefonu modelleri gibi, yeni bir organizmanın tesadüfen daha üst düzey bir organizmaya dönüşmesinin bilimsel değil, felsefi bir argüman olduğunu vurguluyor.
- 55:15Yaratılış Argümanı
- Her yeni modelin arkasında ne yapacağını bilen, karar veren ve bunu yapma gücü olan bir mühendis ordusu olduğunu örnekleyerek yaratılış argümanını sunuyor.
- Arabalardan, akıllı telefonlardan, çamaşır makinelere kadar her şeyin arkasında irade ve kudret sahibi bir ordu olduğunu belirtiyor.
- Canlıların bile bu nesnelerden daha harika olduğunu ve bu nedenle de aynı iradenin ürünü olduğunu, "hepsi aynı ustanın malı veyahut aynı tezgahtan çıkmış" olduğunu ifade ediyor.