Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Architecture Academy mezunu ve mimar Aslı Özbay'ın Türkiye Tasarım Vakfı'nın bir etkinliğinde yaptığı bir sunumudur. Özbay, son 17 yıldır Kapadokya'da mimarlık yapan ve projelerinin uygulamalarını da deneyimleyen bir uzmandır.
- Sunumda Kapadokya'nın mimari mirası, koruma çalışmaları ve tarihi değeri ele alınmaktadır. Özbay, Uçhisar köyünde 23 yıllık bir kırsal dönüşüm projesi olan otel projesinin hikayesini anlatarak, bölgedeki restorasyon çalışmaları, yeraltı mekanlarının korunması ve rekonstrüksiyonun önemi hakkında bilgiler paylaşmaktadır. Ayrıca, Kapadokya'daki modern inşaatların tarihi yapıları yerini almaya başlaması ve bunun kültürel miras üzerindeki etkileri de ele alınmaktadır.
- Sunumda ayrıca, Uçhisar'daki 14 yıllık restorasyon tecrübesi, Turgut Cansever ile yapılan işbirliği, yeraltı mekanlarının tarihsel dönüşümleri ve 2023 deprem sonrası yıkım çalışmaları gibi konular da detaylı olarak anlatılmaktadır. Konuşmacı, bölgenin beş-altı yüz yıllık birlikte yaşama kültürünün ve farklı etnik-dini grupların ortak yaşamının bir ürünü olduğunu vurgulayarak, bu mekanların korunmasının önemini vurgulamaktadır.
- 01:18Konuşmacının Tanıtımı ve Kapadokya'ya Giriş
- Aslı Özbay, 1988'de mimarlık akademisinden mezun olmuş ve son 17 yıldır Kapadokya'da mimarlık yapıyor, son 10 yıldır da projelerinin uygulamalarını da yapmacasına bir mimarlık deneyimi yaşıyor.
- Kapadokya, Türkiye'nin toskanası olarak tanımlanıyor ve Türkiye'nin olağanüstü güzellikteki mimari mirasının büyük ölçüde kentlerde kaybedildiği bir döneme doğanlar için, kırsalda hala daha çok esaslı bir miras var.
- Kapadokya, Türkiye'nin bir dünya hazinesi olmasına rağmen, Türkler hala çok az şey biliyor ve akademi çok az çalışıyor.
- 02:53Kapadokya'nın Önemi ve Koruma Sorunları
- Son 30 yılda Kapadokya'nın üzerinde sadece 80 tez yapılmış, bunların sadece 6'sı doktora tezi, geri kalanları yüksek lisans tezleri.
- Sivil mimari ile ilgili neredeyse hiçbir şey bilinmiyor, doğru kaynaklar ve kayıtlar yok, bu konuda çalışma yaparken hala yurtdışı kaynaklara müracaat ediliyor.
- Kapadokya'da ağırlıkla koruma işi ile uğraşılıyor, ancak doğru koruma uygulaması konusunda sorunlar var, örneğin bir Roma dönemindeki bazilikayı restore etme çabalarında yapıya zarar verici yöntemler kullanılıyor.
- 07:34Kapadokya'nın Coğrafi ve Tarihsel Özellikleri
- Kapadokya, Konya, Kayseri, Nevşehir, Niğde gibi beş-altı ilin içinde yer alıyor ve Hollanda büyüklüğünde bir alana sahip.
- Kapadokya volkanik bir tüf ile oluşmuş, çok özel coğrafyalar ve o coğrafyanın içinde yapılmış güzel köylerden oluşan devasa bir alan.
- Kapadokya'da bulunan peri bacaları yaklaşık 60 milyon yıl önce oluşmaya başlamış ve insanlar bu doğa harikasının içine girip yaşamayı keşfetmiş, en az 3000 yıl önce Hititlerden bu yana tarım toplumu olarak yaşamışlar.
- 10:52Uçhisar Köyü ve Kırsal Dönüşüm Projesi
- Uçhisar, Kapadokya'nın en yüksek noktasıdır ve Erciyes'e sırtını dönüp kuzeybatıya baktığınızda görülebilir.
- Uçhisar'ın tepesinde Roma mezarları vardır ve her bölgeyi işgal eden egemen güç önce gelip buraya yerleşmiş, stratejik bir tepe olduğu için herkesin ilk ele geçirip etrafı kontrol altına almak istediği nokta haline gelmiş.
- Konuşmacı, Uçhisar'ın içinde tesadüflerle gelişen, sürprizlerle gelişen ve bugün 23. yılını tamamlayan bir kırsal dönüşüm projesi anlatacağını belirtiyor.
- 13:44Uçhisar'ın Manzarası ve Projelendirme
- Uçhisar'dan bakıldığında Erzincan'ın manzarası doyumsuz bir görünüme sahiptir ve bir platoya bakar.
- Otelin bulunduğu alanlar mavi parsellerle gösterilirken, yeşillerle gösterilen alanlar bağ-bahçe alanlarını içerir.
- Mor renkli alanlarda kişisel evler, oteller ve belediye tarafından yapılan kültür merkezleri gibi yapılar bulunmaktadır.
- 15:07Uçhisar'ın Tarihsel Sorunu
- 1968 yılında Uçhisar'da kaya düşmesi afet konusu ilan edilmiş ve bölge milletvekillerine kanun hükmünde kararname çıkarılmıştır.
- Bu kararname, deprem, sel ve yangın gibi afetlere maruz kalanlara bedelsiz imarlı alan ve düşük faizli konut kredisi verme amaçlıdır.
- Kapadokya'da kaya düşmesi bir afet sebebi olsa da, bu politika aslında sosyal konut edindirme projesi olarak uygulanmıştır.
- 16:22Uçhisar'ın Çöküşü ve Yıkımı
- Korumacılar için "dama nefes korur" sözü önemlidir; bir mekan içinde yaşanmadığı zaman korunmaz.
- Uçhisar'da insanlar yeni verilen 80 metrekarelik evlere sığamamış, eski evlerini söker ahırlarını ve mutfaklarını yapmışlardır.
- Yeni yerleşim alanının molozları eski köyün üzerine boşaltılarak, eski köy hafriyat alanı haline getirilmiştir.
- 17:13Uçhisar'ın Durumu ve Potansiyeli
- 2000'lerin başında Emine Hatun Camii'nin etrafında Uçhisar henüz terk edilmemişti, ancak 1970'lerden itibaren köy hızla çökmeye başlamıştır.
- Uçhisar'da yaklaşık %70 kadarı kendi köylüleri tarafından yok edilmiş, bu durum sosyolojik açıdan incelenmesi gereken bir durumdur.
- Bu yıkım günün birinde bir potansiyele dönüşebilir.
- 18:22Argos Projesi ve Restorasyon Süreci
- Gökşin İliçali adlı bir kişi Uçhisar'ı tatil için ziyaret edip beğenmiş ve köyde bir şey yapmak istemiştir.
- Turgut Cansever ile tanışmasıyla başlayıp, Turgut Bey'in ilk sekiz yılında gökşin İliçali'ya danışmanlık yapmasıyla birlikte Argos projesi başlamıştır.
- Restorasyon sürecinde mimarın kralı olduğu gibi, zanaatkarların, taş ustalarının, kaya ustalarının ve ahşap ustalarının da çok önemli bir yeri vardır.
- 21:11Restorasyon Sürecinin Detayları
- Gökşin İliçali iki parseli ve bahçesini satın almış, bahçedeki molozları temizlemeye başlamıştır.
- Molozun altındaki istinat duvarı çıkarılıp indirilince, üst kottaki mağaralar ortaya çıkmaya başlamıştır.
- Zemin kodunda devasa kemerlerle tutulmuş bir alan bulunmuş ve bu alanın içi boşaltıldığında bugün Kapadokya'nın en etkileyici buluşma mekanlarından biri olarak kullanılan devasa bir mekan ortaya çıkmıştır.
- 22:06Kapadokya'daki Kaya Oyma Mekanlarının Tarihi
- Kaya oyma mekanı, 12,50 metre yüksekliğinde, 8,50 metre genişliğinde bir ana nef ve yan nefi olan bir kilise şemasına sahiptir.
- Mekanın önceden bir kilise olarak oyulduğu, sonrasında yıkım geçirdiği, Selçuklular döneminde kervansaray, Osmanlılar döneminde bezirhane olarak kullanıldığı ve sonunda çöplük haline geldiği tespit edilmiştir.
- Bu mekanın ilk oyulduğu dönem, Bizans Hristiyan İmparatorluğu ilan edildikten sonra, yani 5. veya 6. yüzyıla tarihlendirilmiştir.
- 24:10Kapadokya'daki Mekanların Dönüşüm Süreci
- Kapadokya'daki mekanlar bir amaçla yapıldıktan sonra, zaman içinde dönemin ihtiyaçlarına göre evrilen, dönüşen ve yenilenen alanlardır.
- Bu alanlar arkeolojik bir durum değil, hayatın sürekli devam ettiği yerlerdir; bu nedenle kronoloji tahminleri için yüzeylerdeki izlere ve deliklere ihtiyaç vardır.
- Mekanlarda ahşap kiriş izleri, hayvan yemlikleri ve bezirhane işleri gibi izler, bu alanların ne amaçla kullanıldığını anlatan en önemli tanıklardır.
- 25:54Kapadokya'nın Koruma Sorunu
- Kapadokya'da koruma, 3000 yıla kadar geri giden ve tarihi izlerle anlaşılmaya çalışılan mekanların korunması anlamına gelir.
- Kapadokya'da yer altını korumak çok önemlidir ancak mevcut koruma sistemleriyle bu iş zor sağlanmaktadır.
- Göreme gibi önemli bir köyde artık orijinal yer altı ve yer üstü dokusu kalmamıştır; turizm yatırımcılarının genişletme çalışmaları mekanları dejenere etmiştir.
- 28:27Restorasyon Çalışmaları ve Yeraltı Dokusu
- Restorasyon çalışmalarında önce yıkık alanlar temizlenir, traktörler dolusu çöp çıkarılır ve aylarca süren bu işlem sonunda olağanüstü güzellikte kaya mekanları ortaya çıkar.
- Roma nekropolünün üzerinde gelişen yerleşim alanlarının inşaat hafriyatları nedeniyle, yeraltı mekanlarda insan kemikleri de bulunabilir.
- Kapadokya'da yer üstünde güzel kaya formları ve kargir yapılar olsa da, bunların altında onların öncüsü olan kaya oyma mekanları vardır; örneğin Zelve'de 1960'lara kadar tüm köy kayanın içinde yaşamıştır.
- 30:51Koruma Bilincinin Önemi
- Kapadokya'da kalan yeraltı mekanlarını korumak için yerin altında ne olduğu anlaşılmak zorundadır.
- Kaya otellerinde kalındığında, hangi yapıların gerçek olduğunu, hangi alanların önceden neydi sorulmalıdır.
- Bu bilgi toplumsallaşmak zorundadır; kamuoyu, kamu yönetimi ve yerel halk bu konuda bilgilendirilip bilinçlendirilmelidir, aksi takdirde yatırımcıları suçlamak mümkün değildir.
- 31:40Kapadokya'da Kaya ve Taş İlişkisi
- Kaya-taş ilişkisini anlamak ve öğrenmek çok önemlidir, çünkü yerin üstü çok değerli bir bilgidir.
- Kaya bitki köklerinden hoşlanmaz ve bitki kökü kayayı çürütür, bu nedenle peyzaj yapmak ve yeşillendirmek için özel dikkatli olunması gerekir.
- Mühendislerin ve mimarların bilgisinin yetmediği yerlerde kaya işçilerinin ve taş işçilerinin uzmanlığından yararlanmak gerekir.
- 32:51Uçhisar'daki Su Kanalı Tüneli
- Uçhisar'da bulunan üç buçuk kilometre uzunluğunda bir tünel aslında bir su kanalıdır.
- Köyün iki buçuk kilometre ilerisindeki tepede kayaların içine oyularak yeraltı sularının toplandığı sarnıçlar yapılmıştır.
- Bu tünel, Uçhisar'ın batı yamacı boyunca gelip kalenin etrafından kuzeye doğru dönen ve köye su tedarik eden bir kanaldır.
- 34:00Turizmin Etkisi ve Rekonstrüksiyon
- Turizm, unutulmuş bilgilerin hayata döndüğü durumları sağlar ve bu bir avantajdır.
- Kapadokya'da mimarlık kısmen keşif, kısmen anlamaya çalışma ve bilinmeyen bilgiyi toplamaya, derlemeye ve belgelemeye uğraşma içerir.
- Kapadokya'da mimarlık yapmanın var olan değeri ortaya çıkarmak ve onun yanında kendini göstermek ama sahtekarlık yapmamak sorumluluğu vardır.
- 36:23Modern Teknolojiler ve Rekonstrüksiyon
- Günümüz teknolojileri ile kaya detaylarını ve sorunlarını daha rahat anlamak mümkün hale gelmiştir.
- Üç D tarama işleri ve yukarıdan ölçekli planlar almak, eski dokunun temel izlerini görmek için kullanılır.
- Kapadokya'da rekonstrüksiyon yapmak, Celsus kitaplığını ayağa kaldırmaktan farklıdır ve bu alan koruma camiasının tersine yaklaşması gerektiği bir konudur.
- 39:15Uçhisar'daki Son Keşifler
- 2015'te Uçhisar'ın Emine Hatun Camii'nin arkasında iki parselde yıkıntı hallerindeki evlerin çalışması sırasında, molozları kaldırırken zeminin boş olduğunu fark ettiler.
- Temizlik sırasında yerin altında kanallar ve bir değirmen taşı (bezirhane) keşfedildi.
- Kapadokya'da tek bir tane içinde ahşap aksamını da koruyan bezirhane, Nevşehir'in yakınındaki Nar kasabasında bulunmaktadır.
- 43:47Kapadokya'da Bezirhane Projesi
- Proje, 10,50 metre açıklığında büyük bir alanda, 5-6 metrelik odalar tonozlarla kalkarak inşa edildi.
- Tonozun üzerinde kullanılan çelik kirişin derinliği için dört farklı mühendisten ölçü alındı ve sonunda 36 cm'lik kirişler tercih edildi.
- Proje, konvansiyonel ve vernaküler mimarlıktan çıkıp, farklı dönemlerin (18-19. yüzyıl ve 7-9. yüzyıl) kitlelerini süperpoze etmek durumunda kaldı.
- 46:04Tonoz ve Cam Döşeme Uygulaması
- Tonoz, usta lamur ile birlikte tasarlandı ve 45 günde bitirildi.
- Cam döşeme yapımında kepçeler ve vinçler kullanılamadığı için insan gücüyle 270 küsur kiloluk cam parçalar taşındı ve bazıları kırıldı.
- 2017 sonunda döşeme tamamlandı ve 2018'de Erdal Erzincan'ın konseriyle mekan kullanıma açıldı.
- 47:38Mekanın Kullanımı ve Kapadokya'da Çalışma
- Mekan, otel müşterilerinin çocukları için pijama partilerinden yoga seanslarına kadar çeşitli etkinlikler için kullanılıyor.
- Kapadokya'da yeni yapılar, eski yapılarla doğru dil konuşarak, taklit etmeden, yeni yapıldıkları gösterilerek oluşturuluyor.
- Merdivenler, oradaki taşın kullanılması ve yeni teknoloji ile ustaların zanaat bilgilerinin birleştirilmesiyle ilginç detaylar oluşturulabiliyor.
- 50:21Kapadokya'da Yeni Projeler ve Kış Dönemi
- 80'lerde yapılmış çirkin bir kaçak bina yıkılıp yerine inanılmaz mağaralar ve devasa mekanlar ortaya çıktı.
- Kapadokya'nın kışı çok güzel, kar ve güneş bir arada görülüyor ve ziyaretçileri çekici.
- Son yıllarda mimarlık eğitimi serüveninde yaratma hevesinin pompalandığı ortamda, Kapadokya tam tersini vaaz eden keyifli bir çalışma ortamı sunuyor.
- 51:56Kapadokya'da Zanaatkarlar ve Endişeler
- 23 yıldır aynı alanda çalışarak oradaki zanaatın gelişmesine vesile olundu ve ustaların çocukları da bu mesleğe devam ediyor.
- Stajyerler genellikle iki sene keyfini alanlar kaçıyor, ancak orada kalanlar çok değerli bir donanıma sahip oluyor.
- Kapadokya'da doğru donanımlı mimarların ve teknik insanların çalışmaya devam etmesi hayati önemli.
- 53:20Deprem Sonrası Yıkımlar ve Endişeler
- Şubat ayında yaşanan 9 şiddetindeki deprem sonrası, hükümet yetkilileri binaların dibine yapılması konusunda farkına vardı ve yıkımlar başladı.
- Göreme'de yapılan otellerin kalitesi çok düşük, eski yapıları korumak yetmiyor, yeni yapıların da doğru ve dozunda yapılması gerekiyor.
- Kurul onaylı, anlı şanlı mimarların imzalarını taşıyan binalar yıkılırken, daha ufak ölçekli yatırımlarda insanlar hapis yatırılıyor, bu durum halkı tutamaz.
- 56:08Göreme ve Mustafa Paşa'daki Koruma Sorunları
- Göreme, Roma mezarları ve anıt heykeli gibi peri bacalarıyla dokunun iç içe olduğu özel bir köydür.
- Göreme'de, parçalı dokunun yerine yekpare oteller yapılmış ve bu yapılar kurul onaylıdır.
- Mustafa Paşa'da muazzam güzellikte bir vadide, kervansaray benzeri oteller inşa edilmiş ve bu yapılar da kurul onaylıdır.
- 58:16Uçhisar ve Kapadokya'daki İkinci Yasağın Sorunları
- Uçhisar'da belediye başkanlığına aday olan bir kişinin kaçak binası yıkılmış, ancak adaylıkla bunu kurtarmaya çalışmıştır.
- Kapadokya'da pasif enerji kullanımı zorlaşmaktadır çünkü teraslar manzaranın parçasıdır.
- Bölgede inovatif altyapı yatırımları yapılması ve evlerin haklarının dozunu kaçıranların uyarılması gerekmektedir.
- 59:54Kapadokya'nın Tarihi ve Kültürel Önemi
- Kapadokya, Osmanlı'nın yaklaşık 5-600 yıl iktidar göstermediği, etnisite ve dinsel farklılıklarına rağmen ortak bir yaşam kültürü geliştirdiği özel bir bölgedir.
- Bölgede Roma'dan itibaren dini figürlerin birbirini tekrar ettiği, sürdürülebilir bir yaşam ve inanç kültürü anlayışı vardır.
- Kurtuluş Savaşı'nda Ege ve Akdeniz'de kopan kıyametin Kopmadığı, mübadelede insanların daha barışçıl şekilde memleketlerini terk ettiği bir hümanist ortam vardır.
- 1:00:49Kapadokya'nın Korunması
- Kapadokya'daki mekanlar kaybedilirse, bu mekanlarla ilişkili bilgiler de kaybedilecektir.
- Kapadokya çok özel ve müthiş bir bölgedir, ilgilenene çok iyi davrandığı ve bakir bir alan olduğu için her türlü ilgiye büyük bir şefkatle cevap verir.
- Konuşmacı, izleyicilerden önce bölgeyi görüp öğrenmelerini, sonra da koruma çabalarına katılmalarını istemektedir.