Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, TRT'de çalışmış ve dublaj çevirisi yapmış bir çevirmen ile yapılan röportaj formatındadır. Konuşmacı, film ve televizyon altyazı çevirisi konusunda deneyimlerini ve gözlemlerini paylaşıyor.
- Video, iyi bir altyazı çevirisinin temel özelliklerini, televizyon ve festival altyazı çevirisi arasındaki farkları, sektördeki kalite düşüşünün nedenlerini ve çevirmenlik mesleğindeki sorunları ele alıyor. Konuşmacı, "spotting" kavramını açıklayarak başlayıp, RTÜK sansürü, yaş tehdidi sistemi, festival çevirilerinin zorlukları ve çevirmenlik mesleğinin taşeronlaşma zihniyetine maruz kaldığı konularını detaylı şekilde anlatıyor.
- Röportajda ayrıca, televizyon ve festival altyazı çevirisi arasındaki farklar, festival çevirilerinin daha az sansür, daha iyi kalite ve daha keyifli bir izleme deneyimi sunduğu, çevirmenlik eğitiminin teorik olmaktan çıkıp pratik örneklerle desteklenmesi gerektiği ve meslek odasının kurulmasının mevcut çevirmenleri işten etmeyeceği gibi önemli noktalar da ele alınıyor.
- 01:00İyi Bir Altyazı Çevirisinin Özellikleri
- Altyazı çevirisi için "spotting" adı verilen bir format vardır; diyaloglar seyircinin okuyabilmesi için yaklaşık dörder saniyelik aralıklarla küçük hücrelere ayrılır.
- Altyazı çevirmenin en önemli görevi, iki satırlık ve en fazla bir satırda otuzsekiz ile kırk karakter basılabilen sınırlar içinde mesajı en doğru, sadık, yaratıcı ve ekonomik biçimde vermektedir.
- Altyazı çevirisinde aynı hücre içine çok yoğun diyaloglar girebileceği için, çevirmenin bu hücreleri nasıl ekonomize edebileceğini bilmesi gerekir.
- 02:53Dublaj Çevirisi ve Kalite Sorunları
- Dublaj çevirisi eskisi kadar yapılmamaktadır; çevirmenin sayarak, saniye sayarak ve oturtarak yapması gerekiyor, ancak seslendirenin de bunu bilerek seslendirmesi gerekiyor.
- İşin kalitesinin düşmesinin sebebi ekonomiye gelmektedir; bazı şirketler taşeronlaşma üzerinden çok düşük fiyatlara iş yaptırıyor ve bu durumda kaliteli çevirmenler tercih edilmiyor.
- Belgesellerde alt ses kullanıldığı için spotting gerekmez, ancak filmlerde ve dizilerde bu uygulama pek yapılmamaktadır.
- 05:02Televizyonda Çalışma Süreci
- Televizyonda çalışırken, dizinin tüm sezonları verilir ve çevirmenin yayın tarihini geciktirmeyecek şekilde altyazıları hazırlaması gerekir.
- Televizyonda en bağlayıcı faktör yayın tarihidir ve çevirmenin bu tarihe yetişmesi zorunludur.
- Çeviriyi evde hazırlayan çevirmen, operatörle birlikte filmi takarken altyazıları mümkün olduğu kadar kısıtlı tutmaya çalışır, ancak kaliteden ziyade ekonomiyi düşürme kaygıları ön plana çıkar.
- 07:02Çoklu Kanallarda Çeviri Sorunları
- Çoklu kanallarda aynı filmin hem altyazı hem de dublaj çevirisi olabilir, ancak bu iki çevirinin birbiriyle uymadığı, farklı anlamlara gelebileceği gözlemlenmektedir.
- Aynı filmin altyazı ve dublaj çevirileri arasında denetim mekanizması yoktur, iş hızlı olsun diye iki parçaya bölünür ve birbirleriyle karşılaştırılır.
- Televizyon kanallarının ciddi talepleri vardır ve yeterli zaman tanımadıkları için, özellikle dizi dizilerinde çok kısıtlı sürelerde fazla sayıda çevirmek zorunda kalınır.
- 08:38Çevirmenlerin Çalışma Koşulları
- Çevirmenlerin fiziki koşulları sağlanmamaktadır; artık herkes evinde çalışıyor ve teknolojik imkanlar sayesinde filmlere online olarak ulaşabilmektedir.
- Çevirmenlik zor bir meslektir; kısa sürede çeviri yetiştirip teslim etmek gerekiyor, bu nedenle çoğu zaman sabahlayabiliyor ve yeteri kadar konsantrasyona sahip olamıyor.
- Çevirmenlerin çoğu evinde ve ortamında çalışıyor, bu da diş hastalıkları, duruş bozuklukları ve omurga problemleri gibi fiziksel sorunlara yol açmaktadır.
- 11:55Televizyonda Sansür ve Çeviri Zorlukları
- Mafya dizilerinde görüntü olarak birçok yer makaslanırken, geri kalan kısımların çevirisi yumuşatılıyor ve İngilizce bilen seyirciler ne konuşulduğunu duyuyor.
- Sansür, uyuşturucu isimleri, küfürler, vücudun organlarının isimleri, "yatmak", "sevişmek", "lezbiyen" gibi kelimeleri açıkça geçirememeyi gerektiriyor.
- RTÜK televizyonlara ciddi para cezaları keserken, televizyonlar da dizileri içeriklerine aldırmadan daha erken saatte daha çok izleyiciye ulaştırmak için makaslamak yolunu seçiyorlar.
- 13:53Çevirmenin Görünmezliği ve Sorumluluğu
- Çevirmenin üstünde baskı oluşuyor ve her zaman için çevirme alış hiç geçmeyen ama hep göz önünde olan kişi.
- İzleyiciler genellikle çevirmenin hangi şartlarda çalıştığını, ne kadar kazandığını ve nasıl geçindiğini bilmiyor ve bunları merak etmiyor.
- Çevirmenin görünür olmadığı halde yaptığı iş görünür olduğu için bir anda bütün her şey sorumlu haline geliyor.
- 14:43Yaş Tehdidi ve Sansür Sistemi
- Akıllı işaretler diye bir sistem var ve bu aslında yaş tehdidi anlamına geliyor.
- Türkiye'de yaş tehdidi uygulaması genelde yayınlayacak olan kanal kendi kendisine uyguluyor.
- Televizyon reklam verenlerin ürkmemesi için sansür uygulaması yapıyor ve çevirmeni otosansüre zorluyor.
- 16:31Çevirmenin Zorlukları ve Alternatifler
- Çevirmenler her dakika çalıştıkları kanalda her dakika papaz olamazlar ve didişemezler.
- Özgür çeviri yapmak istedikleri zaman kontrol mekanizmalarından geçmiyor ve çeşitli alternatifler, kapalı ima yöntemleri ve zekice buluşlar yaratmak bekleniyor.
- Çevirmenler sürekli olarak kısıtlı zamanda çalışırken, tabu oynuyor gibi hissediyorlar ve yasaklı kelimeleri kullanmadan muhabbeti çevirmek zorunda kalıyorlar.
- 17:31Festival Çevirisinin Tarihçesi
- Festival İstanbul Film Festivali'nde ortaya çıkan şablon, daha önce başka bir festival olmadığı için ilk festival sonrasında diğer festivallerde de devam etti.
- 1990'ların başlarında çeşitli teknik sebeplerden dolayı bütün çevirmenler bir arada çalışıyordu çünkü altyazı sistemi yurt dışından geliyordu.
- O dönemde herkesin evinde bilgisayar olmadığı için iş yerinde belli bir salonda bütün çevirmenler bir arada çalışıyordu.
- 19:45Festival Çevirisinin Özellikleri
- Festival çevirisinde aynı zamanda birilerini yetiştiriyor oluyorsunuz çünkü festivallerde kornatörlük yapan arkadaşlar da beraber yetiştiğiniz arkadaşlar.
- Festivallerde çeviri koordinatörleri genellikle yıllardır belli bir ekiple çalışır ve çevirmen ekibini çok iyi tanır.
- Festivallerde genellikle bir son okuma olur, ufak tefek taaş hataları veya maddi hataları düzeltmek için.
- 21:45Festival ve Televizyon Çevirisinin Karşılaştırması
- Festival çevirisi en düzgün şekilde işleyen tarafıdır çünkü en eskiden beri daha ciddiye alınarak yapılan bir iştir.
- Festival seyircisi televizyon seyircisinden daha hassastır ve yabancı dil bilenleri yakaladıkları hatayı gördüklerinde kalkıp gelip söylerler.
- Festivallerde küfürler ve rahatsız edici şeyler sansürlenmez, film sansürlenmediği için alt metni de sansürlenmez.
- 23:09Festival Çevirisinin Avantajları
- Festival çevirisinin en ayırt edileceği niteliği televizyondaki baskının festivalde olmaması.
- Film hiçbir şekilde makaslanmaz, sansüre uğramaz ve çevirisi de sansüre uğramaz.
- Festivalde bir filmi izlemek çok daha keyiflidir çünkü gerçekten iyi bir çevirinin bir filme neler kazandırabileceğini görürsünüz.
- 23:56Festival Çevirisi ve Üslup
- Festival çevirisi, dışarıdan bakan herkesin aklına gelen lezzet ve akıcılık gibi bir özellik taşır.
- Festival çevirisi, filmle birlikte akabilmek ve karakterlerin kullandığı argoyu batmadan aktarabilmek gerektiği için çok dikkatli bir iş.
- Her çevirmenin farklı bir üslubu vardır ve festival filmleri metin, diyalog ve senaryo olarak daha talepkar, içeriği daha ağır ve dikkatle çevrilmesi gereken filmlerdir.
- 26:04Festival Çevirisi Zorlukları
- Festival filmlerini çevirmek ustalık isteyen bir iş çünkü izleyicinin kısa süre içerisinde metni okuması, algılayabilmesi ve özümseyebilmesi gerekiyor.
- Bazı çevirmenler festival çevirisi yaparken kendilerini göstermek isteyebilir, bu da çeviriye takılıp filmi kaçırmaya neden olabilir.
- Festival çevirmenleri biraz daha şanslıdır çünkü otosansür uygulamalarını gerektiren bir noktada daha serbestler ve festival seyircileri çevirileri daha açıklar.
- 27:47Çeviri Teknikleri
- Bazı çevirmenler bir şey söyleyen filmleri çevirmekten daha kolay bulurken, aksiyon Amerikan filmlerini çevirmekte daha zorlanırlar çünkü orada insanlar konuşuyorlar ama aslında hiçbir şey söylemiyorlar.
- Misva çevirilerine dikkatli olmak gerekiyor çünkü bazen ana dilinden çeviremiyorsunuz filmi ve farklı dillerde altyazıdan faydalanmak zorunda kalabiliyorsunuz.
- Festival çevirmenleri, dili bilmiyor olabilirler ama filmi dinleyerek, anlamaya çalışarak çok şey öğrenebiliyorlar.
- 31:30Altyazıların Önemi
- Yıllar içerisinde vizyona çıkan filmlerin ve eskiden altyazıların çok kalitesiz olduğunu görüyorduk, şimdi ise daha profesyonel çalışan çevirmenlerle daha kaliteli altyazılara rastlıyoruz.
- Bir filmle ilgili yaşadığınız algıyı, deneyimi altyazı çok etkileyebiliyor, özellikle konuşulanların çok önemli olduğu filmlerde.
- Özellikle duyarlı filmlerde çevirmenin rolü çok önemli, seyircinin o filmi anlayabilmesi, içine girebilmesi ve değerlendirebilmesi açısından.
- 32:46Çeviri Eğitimi
- Sinema televizyon çevresi yeterli sayılabilecek bir süre olmasına rağmen, ders verirken teorik olmaktan çıkarıp pratiğe yönelik örneklerle desteklemek son derece faydalı olacaktır.
- Bu işin teorisi maalesef olamıyor çünkü her film kendi içinde ayrı ayrı zorluklar barındırıyor.
- Derslerde örnekler verip çözüm yollarına öğrencilerin kendilerinin ulaşmasını teşvik etmeye çalışılıyor ve öğrencilerin önerileriyle çevirinin tuzaklardan nasıl sıyrıldığını ortaya koyarak farkındalık sağlanıyor.
- 34:36Film Çevirisi ve Teorik Yaklaşım
- Film çevirmenliği alanında meraklı öğrenciler ileride kendilerine iş bulabiliyorlar, bazıları sektörde film çevirmen olarak çalışmaya devam ediyor.
- Film çevirisinde teorik bir yaklaşım söz konusu olmaz, makine destekli çeviri araçları kullanılmaz.
- Yılmaz Erdoğan'ın bir tiyatro eserinde "hadi bakalım" ifadesi yirmibir defa kullanıldığında, İngilizce'ye çevirirken bağlama göre onbeş farklı karşılık kullanılır.
- 36:26Çevirmenlerin Mesleki Sorunları
- Çevirmenlerin serbest çalışması ve esnek çalışma koşulları, genellikle sözleşmesiz dışarıdan çeviri yapmaları ve kendilerini koruyan hiçbir şeyin olmaması sorun yaratıyor.
- Televizyonlarda düzenli iş gelmesine rağmen, herhangi bir sebepten dolayı bir ay sonra iş verilmeyebilir veya daha ucuza çeviri yaptırılabilir.
- Çevirmenlerin kendi emekliliğini ve sosyal sigortasını kendileri ödemeleri gerekiyor, kitap çevrimi gibi alanlarda telifler çok düşük olduğu için sosyal sigorta başlı başına bir dert haline geliyor.
- 39:02Kitap Çevirmenliğinin Ekonomik Durumu
- İyi bir kitap çevirisi için yüzde dokuz-on telif oranı verilse bile, bir kitaptan kazanılacak para çok düşük olabiliyor.
- Ortalama olarak iki ayda üçbin lira, üç ayda üçbinbeşyüz lira kazanılabiliyor.
- Çemenler Meslek Birliği'nin sözleşmesi var ve en az yüzde yedi telif verilmesi gerekiyor, ancak bu sözleşmeye uygun davranan yayınevleri ile sürekli çalışılmadığında durum ortada kalıyor.
- 40:56Taşeronlaşma ve Emek Sorunları
- Taşeronlaşma, sermaye emekçiyi köle haline getirmek ve haklarını elinden almak istediğinde uygulanan bir zihniyet olarak tanımlanıyor.
- Taşeronlaşma kavramının sorun olmasının herhangi bir meslek grubunda diğerinden farkı yok, bazılarında ölüm tehlikesini de yanında getiriyor.
- Çevirmenler Birliği'nin belirlediği fiyatları kimsenin ciddiye almaması gibi bir sorun var, meslek birliklerine ve meslek odalarına yaklaşımın sorunlu olduğu görülüyor.
- 42:21İşçilerin Ortak Sorunları
- Sağlık sigortası olmaması, mesleki hastalık yaşadığında ne yapılacağı gibi sorunların altında yatan temel sorun aynı.
- Sistemdeki temel emek sorunlarını çözmediğin sürece herhangi bir mesleğin belirgin emek sorunlarından bahsetmenin anlamı yok.
- Küreselleşmeyle beraber emeğiyle para kazanan herkes işçidir ve dünya üzerindeki bütün işçilerin meslekleri ile hayatlarını sürdürmeleri ile ilgili sorunları çevirmenlerin sorunları da aynıdır.
- 43:19Örgütlenme ve Piyasa Sorunları
- Herkes evden çalıştığı için örgütlenme pratiği eksik, birbirleriyle ilişki kurup dayanışma pratikleri biraz eksik kalıyor.
- 2006 yılında kurulmuş ve bünyesine sonradan tüzük değişikliği ile altyazı çevirmenlerini de katmış bir Çevirmenler Meslek Birliği var.
- Piyasadan kaynaklı sorunlar arasında kalite ile değil fiyatla rekabet ederek fiyatları düşürmek, çeviri bürolarının ucuz iş gücü çalıştırmaya yönelik hesapları ve nitelikli çevirmenlerin piyasadan çekilmesi bulunuyor.
- 45:53Meslek Odası Sorunu
- Piyasada mevcut çevirmenlerin arasında yaygın bir yanlış kanı var: meslek odası kurulursa çeviri bilimi veya mütercim tercümanlık bölümünden mezunların piyasada çalışan mevcut çevirmenleri işlerinden edecekleri.
- Mesleki örgütlenme, meslek odası kurulduğu tarihe kadar işini yapan kişilerin dışlanmasına yol açamaz, sadece ondan sonra mesleği yapacak kişilerin nitelikleri ile ilgili yaptırım hakları vardır.
- Bugün İngilizce biliyor ve meraklı biri film çevirisi yapmak istese, belirli standartlara uyup uymadığını kontrol edecek bir mekanizma maalesef yok.