Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Bir Doktor Geldi" adlı programda Doç. Dr. Halit Yerebakan ve çocuk doktoru Murat Hoca, çocukların fiziksel gelişimi ve sağlıklı beslenme konularını ele almaktadır. Programda 9, 11 ve 16 yaşlarındaki çocuklar ve çeşitli anne-baba çiftleri de konuk olarak yer almaktadır.
- Program, çocukların boy ve kilo gelişimi, büyüme eğrileri, persentil sistemi, anne sütü etkisi, çocuk beslenmesi ve şeker tüketimi gibi konuları kapsamlı şekilde ele almaktadır. Özellikle ilk iki yaşın önemine vurgu yapılarak, çocukların sağlıklı beslenmesinin ömür boyu sağlığı için önemi anlatılmaktadır.
- Programda ayrıca çocukların büyümesine etki eden faktörler (genetik, beslenme, sosyal çevre, spor), anne sütünün ilk altı aydaki kritik önemi, şeker ve tatlıların sınırlı tüketilmesi gerektiği, meyvelerin ve sebzelerin doğru tüketimi, yere düşen yemeklerin yenilip yenilmediği konusundaki bilimsel açıklamalar gibi pratik bilgiler sunulmaktadır. Türk Pediatri Kurumu'nun sunduğu sağlıklı beslenme kaynakları hakkında da bilgi verilmektedir.
- 00:32Programın Tanıtımı
- Doç. Dr. Halit Yerebakan'ın "Bir Doktor Geldi" programı, çocukların büyüme ve gelişim sorularını ele alıyor.
- Programda çocukların büyümesi, kilosu, anne sütü etkisi, emzirme süresi ve beslenme konuları ele alınacak.
- Programda çocukların fiziksel gelişimi ve büyüme eğrileri hakkında bilgiler paylaşılacak.
- 01:50Çocuklarla Tanışma
- Programda Ahmet Selim (16 yaş) ve Ecr'nin Hayat (9 yaş) adında iki genç konuk bulunuyor.
- Çocukların yaşları ve spor aktiviteleri hakkında konuşuluyor.
- Ahmet'in sadece basketbol, Ecr'nin Hayat'ın ise evde oyun oynadığı belirtiliyor.
- 05:11Çocukların Beslenme Alışkanlıkları
- Ahmet'in sadece süt ve mandalina yediği, yemek olarak makarna yediği öğreniliyor.
- Ahmet'in bazen cips yediği ve bunu Kuran'a gittiğinde annesi babası tarafından ödüllendirme olarak aldığını söylüyor.
- Ecr'nin Hayat'ın henüz okula başlamadığı, Ahmet'in ise 6. sınıfta olduğu belirtiliyor.
- 07:39Çocukların Fiziksel Gelişimi
- Çocukların 0-12 yaş grubundaki fiziksel gelişimi önemlidir.
- Anne babalar genellikle çocuklarının kilosu, boyu ve geleceği hakkında sorular sorarlar.
- Çocuk doktorları, çocukların şikayetle gelmesi durumunda bile boy, kilo ve baş çevresi ölçümlerini yaparak sağlık durumunu değerlendirir.
- 08:47İlk Bin Günün Önemi
- Hayatımızın ilk bin günü (anne rahmine düştüğü günden itibaren sayılan ilk iki yıl) kaderimizi belirler.
- Sağlıklı ve sorunsuz bir gebelik, normal yolla doğum ve ilk altı ay anne sütüyle beslenme önemlidir.
- İki yaş altındaki bir çocuğun beslenmesi, onun ömür boyu sağlık durumunu belirleyecek.
- 09:59Büyüme Eğrileri
- Binlerce çocuğun ölçümleri alınıp istatistiksel analizlerden geçirilerek büyüme eğrileri oluşturulur.
- Türk çocukları için büyüme eğrilerini yıllardan beri Türkiye'de profesör Olcay Neyzi binlerce Türk çocuğunu tarayarak hazırlamıştır.
- Çocuğun büyüme eğrisinde orantısal değişiklikler olmaması sağlıklı bir gelişim anlamına gelir.
- 10:44Çocukların Büyüme Persentilleri
- Çocuk doktoru, çocuğun boyunu, kilosunu ve baş çevresini ölçerek persentil değerlendirmesi yapar.
- Persentil, çocuğun ayni gün dogan 100 çocuğun sıralamasında nerede yer aldığını gösterir; 75. persentilde olan bir çocuk 75 tanesini geride bırakmış olur.
- Hem kilo hem boy hem baş çevresi için ayrı ayrı persentil değerlendirmesi yapılır ve 3. persentil altı kısa boy, 97. persentil üstü uzun boy olarak kabul edilir.
- 12:05Persentil Değerlendirmesinin Önemi
- Persentil değerlendirmesi her muayenede yapılır ve sürekli takip edilir, çünkü persentildeki değişimler (örneğin 75. persentilden 25. persentile düşme) bir hastalık veya beslenme sorununu gösterebilir.
- Persentil değerlendirmesi, henüz belirgin bulgu vermemiş sinsi bir hastalık veya beslenme sorununu erken tespit etmeye yardımcı olur.
- 12:59Çocukların Takip Süreci
- Sağlık sorunu olmayan bir bebeğin ilk altı ayı her ay kontrol edilir.
- Altı aydan sonra kontrol aralıkları uzayabilir, bir yaşından sonra her üç ayda bir kontrol edilir.
- Bir buçuk yaşından sonra iki-üç yaş arası altı ayda bir, üç yaşından sonra yıllık kontroller yapılır.
- 14:06Çocuğun Boyu ile Anne-Babası Arasındaki İlişki
- Çocuğun boyu ile anne-babası arasında bir ilişki vardır ve bu ilişki formüle göre hesaplanabilir.
- Erkek çocuğun beklenen boyu: (anne boyu + baba boyu + 13) / 2.
- Kız çocuğun beklenen boyu: (anne boyu + baba boyu - 13,5) / 2, çünkü Türk erişkinlerinde erkeklerin boyu kadınlara göre ortalama 13 cm daha uzundur.
- 15:30Çocukların Boy ve Ağırlık Develerinin İzlenmesi
- Çocukların boyunu ölçmek ve izlemek önemlidir, duvarda çizik atarak boyunun uzadığını görebilirsiniz.
- Bir çocuk hayatında, özellikle iki yaşındaki boyun çarpı iki ile ergenlik dönemindeki boyu tahmin edebilirsiniz.
- Bebekler doğduğunda genellikle 45-50 cm boyda olurlar, bir yaşındayken 75 cm, iki yaşındayken 85 cm civarında olurlar.
- 19:03Çocukların Ağırlık Develeri
- Doğumdaki ideal ağırlık 3-3,5 kilogram arasında olmalıdır, bir yaşındaki standart ağırlık ortalama 10 kilogram, beş yaşındaki 20 kg ve on yaşındaki 30 kg civarındadır.
- Çocukların ağırlığını aşırı fazla veya az tutmak istenmez, ideal ağırlıkta olması önemlidir.
- Aşırı beslenen çocuklar obezite riski taşıyabilir, bu nedenle çocukların ağırlıklarının persentil eğrilerinde sabit kalması hedeflenir.
- 20:41Çocuk Büyüme Formülleri
- İki yaşındaki çocuğun boyu, ergenlik döneminde yaklaşık iki katına ulaşacaktır.
- Çocuğun olması gereken alt limit kilosu "yaş çarpı iki artı sekiz" formülüyle hesaplanabilir.
- Çocuğun olması gereken boyu "yaş çarpı beş artı seksen" formülüyle tahmin edilebilir.
- 24:45Çocuk Büyümesine Etki Eden Faktörler
- Çocukların büyümesine etki eden faktörler arasında genetik, beslenme ve sosyal çevre bulunmaktadır.
- Mutlu çocuklar daha çok büyürler, sevgiden mahrum kalan çocuklar büyüme sorunları yaşayabilir.
- Kronik hastalıklar büyüme üzerine olumsuz etki edebilir.
- 25:43Spor ve Çocuk Büyümesi
- Spor, çocukların mutluluğunu artırır ve boy uzamasına katkı sağlar.
- Vücudu esnetmeye yönelik hareketler (voleybol, basketbol, zıplama) boy uzamasına yardımcı olabilir.
- Belirli sporların boy uzamasına garantili bir etkisi yoktur, genetik faktörler de büyüme üzerinde önemli rol oynar.
- 27:55Çocuk Beslenmesi ve Boy Uzaması
- Çocuklarda beslenmede karbonhidratlar önemli olup, enerji kaynağı olarak gereklidir.
- Büyüme sürecinde proteinler yapı taşları olarak kullanılır ve yaklaşık enerjisinin yüzde onunu proteinlerden alması gerekir.
- Kaliteli yağlar özellikle beyin gelişimi için önemlidir ve omega-3 gibi yağlar okul başarısında olumlu etkiler göstermektedir.
- 31:15Anne Sütü ve Ek Gıda
- İlk altı ay anne sütü, altıncı aydan sonra ek besinlerle birlikte beslenme başlar.
- Dokuzuncu aya kadar %70 anne sütü, %30 ek besinler oranında beslenme yapılır.
- Dokuzuncu aydan sonra ek besinlerin oranı %50'ye çıkar ve bir yaşından sonra anne sütü ikinci plana düşer ancak kesilmez.
- 31:42Anne Sütünün Etkileri
- Anne sütünü uzun süre kullanmak hem annenin hem de çocuğun erişkin yaşındaki sağlığını olumlu yönde etkiler.
- Anne sütü uzun süre alan çocuklar metabolik hastalıklara, diyabet, hipertansiyon ve obezite riski daha azdır.
- Dünya Sağlık Örgütü bir yaşından sonra anne sütü ikinci planda olmak üzere iki yaşa kadar emzirilmesini tavsiye eder.
- 33:42Anne Sütü Bırakma Süreci
- Bazı bebekler anne memesi dışında hiçbir şey yemeyebilir, bu durumda daha erken anne memesinden ayrılabilirler.
- Bazı aileler anne memesini bırakmak için acı biber, salça gibi yöntemler kullanmışlardır.
- Çocuklar genellikle iki yaş civarında kendi istekleriyle anne memesinden ayrılabilirler.
- 36:27Çocuk Beslenmesi ve Beslenme Önerileri
- Çocuklar basit karbonhidratlardan (şeker, çikolata) uzak durmalı, ancak bunları tamamen yasaklamak pratikte mümkün değil.
- Çikolata gibi tatlılar özel günlerde ödül olarak verilebilir, ancak rutin olarak evde tutulmamalıdır.
- Meyveler vitamin açısından önemlidir, ancak yemeğin hemen arkasından tüketilmelidir ve ayrı bir meyve öğünü yapmak yerine tatlı yerine meyve alınmalıdır.
- 40:00Boy Uzaması ve Beslenme
- Boy uzamasını olumlu yönde etkileyebilecek arjinin aminoasit zengin besinler tüketilebilir.
- Kuruyemişler, süt ürünlerinde omega-3 yağlar bulunur ve süt ürünleri özellikle iki yaştan sonra tüketilebilir.
- Peynir tüketimi bir yaşından sonra başlayabilir, yumuşak peynirler ve rendelenmiş kaşar peyniri kalsiyum açısından faydalıdır.
- 43:03Çocuk Beslenmesinde Diğer Öneriler
- Kavanoz meyve ve sebze püreleri çocuklar için zararlı değildir, ancak hayat bunlardan ibaret olmamalıdır.
- Çocuklar normal yemekleri de yemelidir, konserveler sadece özel durumlarda (yolculuk, seyahat) kullanılabilecek bir seçenek olmalıdır.
- Çocukların büyümesi spor, beslenme, mutlu bir çevrede yaşam ve genetik faktörlerin bir bütününden oluşur.
- 44:41Beslenme ve Porsiyon Kontrolü
- Besinlerin çok tüketilmesi gerekir ancak her şeyin bir sınırı olmalıdır.
- Çikolata ve şekerli yiyeceklerin az tüketilmesi önerilir.
- Meyvelerde de porsiyon kontrolü önemlidir, bir oturuşta çok fazla tüketilmemelidir.
- 47:05Çocuğun Beslenme Alışkanlıkları
- Çocuk sebzeleri sever, özellikle karnabahar ve lahana gibi sebzeleri tercih eder.
- Yeşil yapraklar folik asit açısından zengin olup, kalsiyum açısından da faydalıdır.
- Çocuk et ürünleri arasında kıymayı ve musakka'yı sever, ayrıca patlıcanı çok sevmektedir.
- 49:11Çocuk Beslenmesi ve Hayat Boyu Etkileri
- Çocuk beslenmesi doğrudan yaşam süresini belirler.
- Zayıf beslenen ve aşırı kilo alan çocukların yaşam süresi daha kısa olmaktadır.
- Çocukların büyüme evresinde 3 ile 37 arasında kalmaları gerekir.
- 50:25Çocuk Beslenmesi Öğretimi
- Çocuklara gıdaları tanıtma BLW teknik kullanılır.
- Çocuklar bizi taklit ederek beslenme alışkanlıklarını öğrenirler.
- Evde tüm aile fertlerinin dengeli beslenme alışkanlıkları kazanması gerekir.
- 51:05Çocuk Sağlığı Kaynakları
- Türk Pediatri Kurumu'nun çocuklar için sağlıklı beslenme konulu bir web sayfası vardır.
- Bu web sayfasında çocuk beslenmesiyle ilgili tüm bilgiler bulunabilir.
- Sağlıklı beslenen çocuğun ömür boyu sağlıklı olması önemlidir.
- 52:29Çocukların Beslenmesi Hakkında Öneriler
- Dr. Halit Yerebakan, evde neler yaptığını anlatırken, kendi fikirlerini paylaşacağını ancak bunların kesinlikle doğru olmayabileceğini belirtiyor.
- Çocuklara meyve suyu vermemek gerekiyor çünkü saf şeker olup posa içermez, bu da kan şekerini hızlı yükseltir.
- Meyve suyu yerine meyvenin kendisini normal porsiyon olarak tüketmek gerekir çünkü meyvenin dokusu kan şekerinin hızlı yükselmeyi önler.
- 54:43Şeker ve Çocuk Beslenmesi
- Şekerlerin çocukları hiperaktif yapan bir inanış var ancak bu gerçekte doğru değildir.
- Şekerler kısa süreli bir enerji kaynağı olarak beyninize enerji verebilir, ancak kan şekerinin dengede olmasını istiyoruz.
- Çocukların mutluluğu tatlı şeylerle değil, geleceğini düşünerek sağlıklı beslenmelerine dikkat ederek sağlanmalıdır.
- 55:48Sağlıklı Beslenme Önerileri
- Çocuklar haftada iki gün balık tüketmelidir.
- Kırmızı et ve köfte yiyebilirler, ancak marketten alınan kıyma yerine evde hazırlanan kıyma tercih edilmelidir.
- Tavuk alırken organik tavuk olmasına dikkat edilmelidir.
- 56:44Yeşillikler ve Şeker Alışkanlığı
- Çocukların iki veya üç yaşına kadar şeker sürülmediği ve tatlı öğretildiği sürece, ileride sebzeleri sevmeleri daha olasıdır.
- Çocuklara üç yaşından önce şeker öğretildiğinde erken diş çürükleri ve süt dişlerini erken kaybetme durumu başlar.
- Çocukları şekersiz bir hayata alıştırmak, geleceklerinde daha sağlıklı olmalarını sağlamada önemlidir.
- 59:23Hazır gıdalar ve diyet
- Renkli kekler, kurabiyeler ve bisküviler gibi hazır gıdalarda mavi rengin kanser yapıcı özelliği vardır.
- Çocuklara alıştırdığımız hazır gıdalarda doğal olmayan malzemeler bulunur.
- Çikolata tüketirken yüzde seksenin üzerinde kakao ihtiva eden bitter çikolatalar tercih edilmelidir.
- 1:02:42Pasta ve Diyet
- Pastalarda şeker ve krem bulunur, krem yumuşak ve sıcak olduğu için bakteri büyümeye yarar.
- Pasta yiyeceğinizde veya aldığınızda hemen tüketmek gerekir.
- Hazır pastalarda hazır yağ bulunur ve bu gıdalar sağlıklı değildir.
- 1:03:24Yere Düşen Yemekler Hakkında Görüşler
- Konuşmacılar "beş saniye kuralı" hakkında konuşuyor ve yere düşen bir şeyi beş saniye içinde alıp üfleyerek yiyebileceğimizi iddia eden bir görüşle karşılaşıyorlar.
- Bir kişi, annesinin Peygamber'in kuru bir şeyi alıp üfleyip yediğini söylediğini ve kendisinin de kuru şeyleri bu şekilde yediğini belirtiyor.
- Konuşmacılar, yere düşen bir şeyin hangi zeminde (halı, fayans, taş) düşerse düşsün yenilip yenemeyeceğini sorguluyorlar.
- 1:05:39Profesörün Görüşü
- Konuşmacılar, yaşça biraz daha büyük bir profesörden yere düşen bir şeyi yemek konusunda görüşünü soruyorlar.
- Profesör, yere düşen bir şeyin asla yenmemesi gerektiğini, düşme anında mikropların üzerine yapıştığını belirtiyor.
- Konuşmacılar, ıslak ve kuru yemeklerin yere düştüğünde fark edip edilmediğini sorguluyorlar.
- 1:06:35Yere Düşen Yemeklerin Bilimsel Açıklaması
- Zeminlerin (halı, fayans, taş) farklı olduğunu belirtirken, konuşmacı yere düşen her şeyin mikroplarla dolu olduğunu vurguluyor.
- Kabuğunu soyulabilecek meyveler gibi yıkanabilecek yemeklerin, yere düştükten sonra yıkanıp yenilebileceğini açıklıyor.
- Islak yemeklerin mikroplara daha fazla yapışabileceğini ve dolayısıyla yenilmeyeceğini belirtiyor.
- 1:08:35Farklı Zeminlerde Mikrop Yüklü Yemekler
- Konuşmacı, farklı zeminlerde (halı, fayans, taş) düşen yemeklerin hangisinin daha fazla mikrop kapayacağını soruyor.
- Yapılan araştırmaların, pürüzsüz fayans zeminlerinin mikroplara daha fazla yapıştığı, halının ise yüzeyinin pütü olduğu için daha az mikrop kapayacağı sonucuna ulaştığını açıklıyor.
- Kuru yemeklerin (kek, kurabiye) de yenilmeyeceğini belirtiyor.
- 1:09:58Mikropların Etkisi ve Sonuç
- Yere düşen yemekleri yiyen kişinin mutlaka o anda hasta olmayacağını, ancak mide-bağırsak sistemine zarar verebilecek bakterilerin (brusella, ekoli, salmonella, shigella) varlığını belirtiyor.
- Farklı bakterilerin hastalığı farklı zamanlarda (dört saat, ertesi gün, üç gün sonra) tetikleyebileceğini açıklıyor.
- Yere düşen yemeklerin mutlaka yıkanması gerektiğini, ancak yıkanamayan yemeklerin yenilmemesi gerektiğini vurguluyor.