Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir televizyon programı formatında olup, sunucu ve konuk olarak Harvard'a gidip gelen uzman psikiyatrist Dr. Tanju Sürmeli arasında geçen bir röportajdır. Programda ayrıca izleyicilerden gelen sorular yanıtlanmaktadır.
- Video, çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır. Dr. Sürmeli, bu bozukluğun tanımı, tanısı, nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında bilimsel bilgiler paylaşmaktadır. Özellikle 5-6 yaş grubundaki çocukların dikkat süresi, hiperaktivite belirtileri ve doğru teşhis için gerekli kriterler açıklanmaktadır.
- Programda ayrıca ilaç tedavisi istemeyen aileler için ilaçsız tedavi yöntemleri, biyofeedback yöntemi, beyin eğitimi, puzzle yapma, satranç oynama, spor yapma ve omega-3 gibi besinlerin önemi anlatılmaktadır. Erken müdahale önemi vurgulanırken, ebeveynlerin çocuklarına nasıl yaklaşması gerektiği konusunda tavsiyeler de verilmektedir.
- 00:04Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Tanıtımı
- Programda çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite konusu ele alınacak, tanılama, tedavi ve ailelere düşen görevler anlatılacak.
- Stüdyoda uzman psikiyatrist Dr. Tanju Sürmeli konuk olarak yer alıyor.
- İzleyiciler telefon numarası veya sağlıkbeyaztv.com.tr adresinden uzmanlara ulaşabilirler.
- 01:26Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Tanımları
- Dikkat eksikliği hiperaktivite, çocukların belirli bir kısmında görülen ve akademik başarısında engel teşkil eden bir durumdur.
- Beş yaşındaki çocuklar on dakika, altı yaşındaki çocuklar ise yirmi dakika dikkatini verebilmeleri beklenir.
- Dikkat eksikliği hiperaktivite teşhisi için hem okulda hem evde ders dinlerken sorun yaşanması, üç-beş dakika sonra dikkat kopması ve hareketlilik göstermesi gerekir.
- 03:43Hiperaktivite ve Beyin Olgunlaşması
- Hiperaktivite, çocukların kurallara uyamayacak ve kendini durduramayacak durumdaysa teşhis edilir.
- Okul yaşı beş buçuk yaş grubuna kadar çekildiği için, bu yaş grubunda beynin olgunlaşma süreci henüz tamamlanmamıştır.
- Beynin olgunlaşma süreci yirmiiki yaşına kadar tamamlanacak ve bu süreçte beynin yapamayacağı şeyler vardır.
- 05:51Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Oranları
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu teşhisi alanların oranı yüzde yedi ile yüzde oniki civarındadır.
- Bu gruba dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu teşhisi alanlar, öğrenme zorluğu çeken çocuklarda dikkat ve hareketlilik görülebiliyor.
- Hafif derecede çocukların geçirdiği düşmeler ve çarpmalar sonucunda kafasını çarpmaları, elektriksel devrelerde değişiklik yaratabilir ve zamanla sorun olarak karşımıza çıkabilir.
- 06:48Teşhis ve Tedavi Süreci
- Doğru teşhis koymak tedavi için çok önemlidir ve teşhis süreçlerinde evdeki süreçler de değerlendirilir.
- Teşhis için genellikle psikiyatrlar veya çocuk psikiyatri doktora yapmış psikologlara başvurulur.
- Tedavi kısmında genellikle ilaçlar önerilir, ancak bazı aileler ilaç kullanmak istemeyebilir veya reçeteyi alıp kullanmayabilir.
- 08:31Tedavi Edilmediğinde Oluşan Sorunlar
- Tedavi edilmediğinde çocuklar dikkatlerini ve öğrenme süreçlerini tam yapamadıkları için bilgileri doğru şekilde kaydedemezler.
- Bilgi eksikliği nedeniyle çocuklar bir üst sınıfa geçebilir, ancak zamanla zeka skorlarında düşme görülebilir.
- İlaçsız tedavi yöntemleri yetmişli yıllardan beri Amerika'da geliştirilmeye çalışılmaktadır.
- 09:54Elektriksel Akım Bozukluğu ve Teşhis
- Beynin elektriksel akımı bozukluğu olduğu düşünülüyor ve bu bozukluk beynin olgunlaşmasına katkıda bulunmuyor.
- Olgunlaşmayan beyinde dikkat iyi verilemiyor, tutarsız davranışlar sergileniyor ve kontrolsüz hareketlilik görülüyor.
- Dijital EEG kayıtlaması yaparak teşhisin doğruluk oranı yüzde doksanların üstüne çıkarılabilir, subjektif testlerde ise doğruluk oranı yüzde otuzsekiz ile yüzde yetmişdokuz arasında değişmektedir.
- 11:09Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Biyofeedback Yöntemi
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu ayırt etmek için beyindeki elektrik değişkenliklerini (marker) inceleyen yeni bir veritabanı Amerika'daki İlaç ve Besin Birliği tarafından onaylandı.
- Biyofeedback yöntemi, ilaçsız bir tedavi yöntemi olarak, kişinin kendi vücudumuzun fizyolojisini değiştirmeyi ve olumlu yöne yönlendirmeyi öğretiyor.
- Beynin elektriksel akımında yavaşlama veya aşırı hızlanma, beynin olgunlaşmasını engelleyerek dikkat, öğrenme süreçlerini ve zekayı olumsuz etkiliyor.
- 13:06Biyofeedback Yönteminin Çalışma Prensibi
- Pavlov'un 1904 yılında Nobel Ödülü aldığı çalışmasında köpeğinin salyasını değiştirmeyi öğrettiği gibi, koşullandırma yöntemiyle beynin elektrik akımını değiştirebiliyoruz.
- Biyofeedback yönteminde, beyin dalgalarının düzensiz olanlarını tespit ettikten sonra saç telinin içine sensörler takılıp bilgisayar ekranına yansıtılıyor.
- Kişi kendi beyin dalgasını, kalp atışını, nefes alışını azaltmayı veya arttırmayı öğrenebilir.
- 15:10Biyofeedback Yönteminin Etkileri
- Biyofeedback yöntemi ilaçsız olduğu için herhangi bir yan etkisi olmaması sevindirici ve on seneyi takiplerde kalıcı olduğunu gösteren çalışmalar var.
- Çocuklarda yapılan kontrollü çalışmalarda zeka skorlarında 9-23 puan artış görüldü çünkü daha iyi dikkat ve öğrenme süreçleri oluştu.
- Bu yöntem davranışları kontrol etmede yardımcı oluyor, durup düşünüp eyleme geçmeyi öğreten kısmı beynin devreye giriyor ve farkındalığı artırıyor.
- 16:21Beyin Elektrik Akımının Diğer Bozuklukları Tespit Etmede Kullanımı
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, öğrenme zorluğu ve kafa travmasının yanında, beynin elektrik akımını kaydettiğinizde sara hastalığı veya sara'ya benzer elektrik deşarjları da tespit edilebiliyor.
- Uykuda çocuk konuşması, yürümesi veya diş gıcırdatması gibi belirtiler, beynin elektrik akımını kaydettiğinizde sara hastalığına benzer elektrik akım düzensizlikleri olarak yakalanabiliyor.
- Bu elektrik akım düzensizlikleri, çocuğun gece uyurken düzenli uyumasını ve hafızanın yapılandırılmasını engelleyerek günlük hayatında davranış ve öğrenme problemleri ortaya çıkarabiliyor.
- 18:41Doğru Teşhis ve Ebeveynlik Tarzı
- Her hiperaktivite veya dikkat eksikliği teşhisi konan çocukların doğru teşhis edilmediği, bu nedenle doğru teşhisin çok önemli olduğu vurgulanıyor.
- Ebeveynlik tarzındaki hatalar arasında "hayır" diyip kural koymamak, kural koyup takip etmemek ve çocuğun durup düşünüp eyleme geçmesini sağlamamak bulunuyor.
- Çocukların günde iki saatten fazla televizyon, bilgisayar, PlayStation veya cep telefonu kullanmaması öneriliyor çünkü bu, beynin derin merkezlerinde dopamin adlı kimyasal maddenin aşırı artmasını sağlıyor.
- 21:38Beynin Kendi Kendini İyileştirme Gücü
- Beynin kendi kendini iyileştirme gücü var ancak ona yol gösterilmezse yavaş ya da istenen sonucu alamayabiliyoruz.
- Sensörlerle beyne yol gösterildiğinde, kendini değiştirmesini öğretebiliyoruz.
- Bilinçli anne-baba olmak, sadece duyduklarımızla değil, bilenlere danışarak ve bilinçli olmak çok daha önemli.
- 21:59Çocuklarda Dikkat Sorunları ve Tedavi
- Çocuklarda dikkat sorunları konusunda ilaçlardan çekinme eğilimi vardır, ancak "yaramazlık" olarak nitelendirmek yerine tedavi almak önemlidir.
- Çocuklarda aşırı hareketlilik, konsantre olamama gibi durumlar okul yaşı (5,5-6 yaş) başladığında tedirginlik yaratabilir, ancak bu yaşta akademik başarı beklemek zordur.
- Eğer çocuk kurallara uymuyor, küfür ediyor, hakaret ediyor, bağırıyor, ağlıyorsa veya gece diş gıcırdatmaları, altına kaçırmalar gibi davranışlar gösteriyorsa, tedavi için soru işareti olmalıdır.
- 23:40Genetik Faktörler ve Tedavi Süreci
- Bazı sorunlar genetik olabilir, ancak aile bireyleri genellikle kendi zorluklarını unutarak "ben de vardı" diyerek yardımcı olmayı erteleyebilirler.
- Tedavi süreci elektriksel akım ve kayıtlamalar, dikkat testleri ve ebeveynlik hataları gibi faktörlerle etkilenir ve genellikle 1-3 ay sürer.
- Bilimsel yayınlar, bu tedavi yönteminin %80 oranında kalıcı sonuçlar verdiğini göstermektedir.
- 25:50İlaç Tedavisi ve Yan Etkileri
- İlaçlar genellikle 4-12 saat etkili olurken, amfetamin grubu ilaçların etkisi kısıtlı ve kalıcı değildir.
- Amerikan hükümeti tarafından yapılan takiplerde, ilaçların etkisinin 14 aydan sonra azaldığı ve 24 aydan sonra diğer tedavi yöntemlerinden daha üstün olmadığı tespit edilmiştir.
- Amfetamin grubu ilaçlar kilo kaybı, tikler ve hırçınlık gibi yan etkileri olabilirken, EG Biyofitback yöntemi bilimsel çalışmalarda herhangi bir yan etki rapor etmemiştir.
- 27:20EG Biyofitback Yöntemi
- EG Biyofitback yöntemi, beyne elektrik vermek yerine beyni eğitmeye yönelik bir yöntemdir.
- Çocuk kendi beynini nasıl regüle edeceği ve düzenleyeceğini öğrenmesini istenir, başarılı olamıyorsa yönlendirmeler yapılır.
- Alfa dalgalarını artırmak için çocuk sakinleştirilir, sevdiği bir şey düşünmesi istenir veya bilgisayarda 3 boyutlu oyunlar oynatılır.
- 29:08Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliği Soruları
- İzleyiciler hiperaktivite ve dikkat eksikliği ile ilgili çeşitli sorular sormuştur.
- Sorular arasında dikkat dağınıklığı, deneme sınavlarında cevap kaydırma, puzzle yapma ve hiperaktivite bozukluğu gibi konular yer almaktadır.
- Bilgisayar oyunları çağımızın önemli sorunlarından biri olarak belirtilmiş, çocukların ciddi anlamda bir yere oturulmasını sağladığı ve grup halinde oynadıkları için etkileşimde oldukları vurgulanmıştır.
- 30:43Dikkat Eksikliği ve Tedavi Yöntemleri
- Sınav kaygısı yaşayanlar ve dikkat hatası olanlar cevap kaydırma yapabilirler, bu durum beyin uyarması yapamaması sonucu ortaya çıkar.
- Puzzle, satranç gibi aktiviteler ve disipline edici ama vücuda darbe almayacak sporlar (yürüyüş, yüzme) dikkat süresini artırmada yardımcı olabilir.
- Balık yağı, omega-3 ve antioksidan özelliği olan besinler dikkat ve öğrenme süreçlerine yardımcı olabilir, ağır metallerin beynin dikkat ve öğrenme süreçlerine olumsuz etkisi olduğu belirtilmiştir.
- 32:58Ailelerin Çocuklara Yönelik Davranışları
- Ceza ve ödül sistemi işe yarıyor, ancak ceza dövmek, vurmak veya aşağılamak değil, durup düşünüp beynin mekanizmasını devreye sokmaya çalışmak içindir.
- Her yaş grubuna göre ceza aralığı belirlenmelidir (3 yaşta 3 dakika, 5 yaşta 5 dakika gibi).
- Çocukları sürekli aşağılamak beyin dokusunda azalma tespit edilmesine neden olabilir, bu nedenle ortasını bulmak önemlidir.