Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir sağlık programı formatında olup, sunucu ve çeşitli uzmanlar (Prof. Dr. Türker Şahiner, Prof. Dr. Murat Aksoy, Prof. Dr. Hasan Murat Gündüz, Serdar ve Selda Hanım) tarafından sunulmaktadır. Program, 21 Eylül Dünya Alzheimer Farkındalık Günü'nü anlatarak başlamaktadır.
- Programın ana konusu Alzheimer hastalığı ve unutkanlık olup, hastalığın belirtileri, risk faktörleri, tedavi yöntemleri ve hafızayı güçlendirmek için çeşitli yöntemler ele alınmaktadır. Video, unutkanlıkla ilgili izleyici sorularının yanıtlanması, Alzheimer hastalığının demansla arasındaki farkların açıklanması ve hastalığın farklı evrelerinde dikkat edilmesi gereken noktaları içermektedir.
- Programda ayrıca COVID-19 pandemi durumu, virüsün mutasyonları, aşı bilgileri ve B12 vitamininin demans hastalıklarındaki önemi gibi konular da ele alınmaktadır. Hafızayı güçlendirmek için önerilen yöntemler arasında satranç oynamak, sudoku çözmek, yeni beceri edinmek, sağlıklı beslenmek ve çeşitli beyin egzersizleri bulunmaktadır.
- 00:19Programın Başlangıcı ve Günün Konusu
- Programın başlangıcında günlerden Salı'nın "salihlerin günü" olarak adlandırıldığı belirtiliyor.
- 21 Eylül Dünya Alzheimer Farkındalık Günü olduğu ve programda unutkanlıklar hakkında konuşulacağı duyuruluyor.
- Özel günlerin amacının, hastalıkların varlığını hatırlatmak ve tedavi edilebilirliğini farkındalığa transfer etmek olduğu vurgulanıyor.
- 02:29Alzheimer ve Unutkanlık Hakkında
- Programda beyin egzersizleri ve unutkanlıklar hakkında konuşulacağı belirtiliyor.
- Alzheimer hastalığı hakkında merak edilen soruların cevapları, nöroloji uzmanı Profesör Dr. Türker Şahiner ile konuşulacak.
- Hafızayı güçlendirmek için yapılacaklar ve besinler hakkında Profesör Dr. Murat Aksoy'un anlatımı olacak.
- 04:19COVID-19 Durumu
- Türkiye'de 24 saat içinde tespit edilen yeni vaka sayısı 27.688, vefat sayısı 231 olarak belirtiliyor.
- Haritada iki doz aşı yapılma oranı ifade ediliyor ve Türkiye ortalaması %68,13 olarak gösteriliyor.
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde aşılanma oranı düşükken, Kırklareli (%76,40), Edirne (%75,30) ve Çanakkale gibi illerde yüksek aşılanma oranları tespit ediliyor.
- 08:36Aşı İlerlemeleri
- Pfizer ve BioNTech tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda COVID-19 aşısının 5-11 yaş arası çocuklarda güvenli olduğu ve güçlü bağışıklık tepkisi verdiği açıklanıyor.
- Aşı kullanım izni için yetkili makamlara başvurulacağı belirtiliyor.
- Faz 2 ve 3 çalışmalarında 5-11 yaş grubunda 16-25 yaş grubunda gözlenenlerle eşleşen bağışıklık tepkisi oluştuğu ve yan etki açısından sıkıntı olmadığı ifade ediliyor.
- 11:25COVID-19 Virüsünün Mutasyonları
- İngiltere'deki bilim insanları, COVID-19 virüsünün havada daha iyi yayılmak için mutasyona uğradığını açıkladı.
- Virüslerin iki ana amacı vardır: uzun yaşamak ve genlerini aktarmak/üremek.
- Virüsler kendini sürekli yeni mutasyonlar yaparak bulaşma gücünü artırmak ve havada daha uzun süre asılı kalabilmek için çalışıyor.
- 13:48Kış Mevsimi ve Virüs Bulaşıcılığı
- Havada bulaşıcı bulaşıcılığa sahip olması virüsün bulaşıcılığını ciddi derecede yükseltiyor.
- Kuzey yarım kürede kış mevsimi geldiğinde insanlar daha fazla kapalı ortamlarda kalacak.
- Muhtemelen lokantalar daha fazla açık alanda olacak, soğuk havada bile ısıtıcılarla dışarıda yemek yemek mümkün olabilir.
- 14:27Aşı Önerileri
- Coronavirüs Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Hasan Murat Gündüz, aşısız veya eksik aşılı vatandaşların sonbahar ve kış dönemine aşılarını yaptırmasını önerdi.
- Aşısız olanlarda COVID-19 ağır seyretme ihtimali daha yüksek.
- Aşılı olanlar bile enfekte olabilir ancak daha hafif geçirebilirler.
- 15:49Unutkanlık Hakkında Konuşma
- Unutkanlık bazen insanın yararına olan bir şeydir, kötü şeyleri unutmak insanı rahatlatabilir.
- Konuşmacılar kendi unutkanlık hikayelerini paylaşıyor: biri çantayı çöpe attığını, diğeri telefonunu arabanın üstünde unuttuğunu anlatıyor.
- Bir konuşmacı, Marsilya'da kongre için aldığını burs parasını otelin telefonun altında unuttuğunu ve sonra bulabildiğini anlatıyor.
- 19:25Unutkanlık ve Alzheimer
- Programda izleyicilerin unutkanlık tecrübeleri paylaşılıyor, ancak bunların normal unutkanlıklar olduğu ve Alzheimer belirtisi olmadığı vurgulanıyor.
- İzleyiciler telefon aramak için telefonu aramak, okuduğu kitapları ve izlediği filmleri unutmak gibi durumları paylaşıyor.
- Tiroid hastalığı olan bir izleyici, beyninin 5-10 dakika boyunca sıfırlanmasından şikayet ediyor ve bu durumun tiroidle ilgisi olabileceği belirtiliyor.
- 22:31Alaska'da Yeni Bir Virüs
- ABD'nin Alaska eyaletinde "Alaska çiçeği" olarak anılan yeni bir virüs tespit edilmiş ve bu virüs COVID-19'dan farklı olarak iki kişide (bir çocuk ve orta yaşlı bir kadın) görülmüş.
- Virüsün tespit edilmesine neden olan ciltte görülen lezyonlar, virüsün adının "Alaska çiçeği" olarak belirlenmesine yol açmış.
- Uzman, ozon tabakasının genişlemesiyle iklim değişikliğinin artması ve buzulların erimesiyle donmuş virüslerin ortaya çıkabileceği görüşünü paylaşıyor.
- 24:43İzleyici Soruları
- Gut hastalığı olan bir izleyici, kırmızı et tüketiminden şikayet ediyor ve bu durumun tedavisi için bir dahiliye uzmanıyla görüşmesi öneriliyor.
- Çok çay tüketimiyle ilgili soruya verilen cevapta, çayın demir emilimini azalttığı ve fazla tüketimde demir eksikliği anemisi riski olduğu belirtiliyor.
- 27:49Hayvanların Hafızası
- Yunuslar bilimsel çalışmalar sonucunda en güçlü hafızaya sahip hayvan olarak tespit edilmiştir.
- Yunuslar yıllar sonra bile sesinden birbirlerini tanıyabilmektedir.
- 28:55Hafızayı Artırma Yöntemleri
- Alzheimer hastalığı beyinde organik değişikliklerle ilgilidir, ancak basit unutkanlıktan kurtulmak için çeşitli yöntemler bulunmaktadır.
- Satranç, sudoku, puzzle gibi oyunlar oynamak beyini çalıştırmak için etkili bir yöntemdir.
- Vücuttaki organlar gibi beyin de kullanıldıkça gelişir, kullanılmadıkça geriler.
- 30:12Kelime Dağarcığını Genişletme
- Bulmaca çözmek kelime dağarcığını genişletmek için etkili bir yöntemdir.
- Her gün aynı bulmacayı çözmek yerine farklı bulmacaları çözmek daha etkilidir.
- Kelime dağarcığını genişletmek için yabancı dil öğrenmek, çok kitap okumak ve bulmaca çözmek önemlidir.
- 31:09Dijital Bağımlılıktan Kaçınma
- Son yıllarda telefonlar ve tabletler kendi beynimizin yerine kullanılmaya başlanmış, bu hafızayı zayıflatmaktadır.
- Telefon numaralarını, adresleri ve navigasyon bilgilerini ezbere bilmek beyini çalıştırır.
- 31:57Ters El ve Ters Ayak Kullanımı
- Ters el ve ters ayak kullanmak beyindeki hücrelerin arasındaki bağlantıların gelişmesini sağlar.
- Diş fırçasını, saç fırçasını veya yazmayı ters elinizle yapmak beyin-kol-motor koordinasyonunu artırır.
- Beynin yarısını kaybeden çocuklar bile karşı taraftan kompanse edebilirler çünkü beyin kendini yenileyebilir ve yeni yollar açabilir.
- 33:48Yeni Beceri ve Hobi Edinme
- Yeni bir beceri veya hobi edinmek beyini çalıştırır.
- 33:53Sağlıklı Beslenme
- Sağlıklı beslenme hafızayı güçlendirmek için önemlidir.
- Renkli yiyecekler (şeftali, mandalina, elma, muz) içindeki antioksidanlar ve vitaminler beyni besler.
- Omega-3 içeren semizotu, süt ve süt ürünleri, kuruyemişler ve baklagiller (fasulye, nohut) beyin sağlığı için faydalıdır.
- 35:49Beyin Egzersizleri
- Kartlarla eşleştirme oyunları beyini çalıştırmak için evde yapabileceğiniz basit bir yöntemdir.
- 37:26Hafıza Teknikleri ve Öğrenme Yöntemleri
- Demans ve Alzheimer hastalığı ortak noktaları olsa da, Alzheimer hastalığının dikkat edilmesi gereken özel bölümleri vardır.
- Herkesin öğrenme becerisi farklıdır; bazıları video ile, bazıları okuyarak, yazarak veya anlatarak öğrenir.
- Yeni nesil çocukların beyin yapıları küçüklükten itibaren farklı şekillenmeye başladığı için öğrenme şekilleri eski nesilden farklıdır.
- 39:32Unutkanlık ve Hafıza Teknikleri
- İsim unutmak yaygın bir sorundur, bunun için bir teknik olarak biriyle tanıştığınızda sanki o kişinin alnında ismi yazıyormuş gibi düşünmeniz önerilir.
- Birisiyle tanışırken "anda kalmak" (mindfulness) önemlidir, çünkü genellikle ismi değil, kişinin görünümüne veya kıyafetine odaklanırız.
- Unutkanlık ve Alzheimer farklı konulardır; unutkanlık normal bir durumdur, Alzheimer ise daha ciddi bir durumdur.
- 42:03Alzheimer ve Demans Arasındaki Farklar
- Demans ve Alzheimer aynı şey değildir; demans yaşla kesinlikle gelecek bir durum değil, Alzheimer ise farklı bir durumdur.
- Alzheimer, bilgileri kombine birleştirip yeni yaratıcılık yapma yeteneğinin kaybolmasıdır.
- Alzheimer hastalığında, kişinin bildiği bilgileri tekrar eder ve aynı şeyleri sürekli anlatır çünkü dağarcığındaki detayları unutmuştur.
- 46:29Alzheimer Hastalığının Özellikleri
- Demans her zaman Alzheimer'dan oluşmaz, alkol, felç, beyin damar tıkanıklıkları ve toksik maddeye maruz kalma da bunama nedeni olabilir.
- Alzheimer hastalığında beyinde protein birikimi olur ve bunu durdurmak mümkün değildir.
- Alzheimer hastalığında ilk bulgular yaratıcılıkların kaybolmasıdır, unutkanlık daha sonra gelir ve hastalar genellikle anksiyete ve kaygı yaşar.
- 48:54Alzheimer Hastalığının Genetik Riski
- Alzheimer hastalığı genetik bir hastalık olarak geçiş yapabilir, ancak ailede Alzheimer varsa herkesin mutlaka olacağını anlamına gelmez.
- Tüm Alzheimer hastalarının içinde genetik risk faktöründen dolayı erken yaşta hastalığa yakalanma oranı sadece yüzde on'unu bulmuyor.
- Genetik pay sadece çok genç yaşta Alzheimer başlayan hastalarda bulunur ve bunlar tüm hastaların yüzde on'dan az.
- 49:58Alzheimer ve Depresyon İlişkisi
- Alzheimer risk faktörlerinin başında ruhsal stresler gelir, depresyon yaşayanlarda beyin daha kolay haraplanıyor.
- Depresyonun önemli bir risk faktörü olduğu belirtiliyor.
- Depresyon ilaçlarının etkisi konusunda tartışılan bir konu olup, süre, miktar ve doğru dozun çok önemli olduğu vurgulanıyor.
- 50:48Alzheimer'ın Erken Yaşta Başlangıcı
- Her kişide Alzheimer riski vardır, seksenbeş yaşına gelen bir kişide neredeyse iki kişiden birisi alzheimer oluyor.
- Erken yaşta Alzheimer başlangıcı konusunda kesin bir cevap vermek zordur.
- Alzheimer için erken tarama teknikleri artık mevcuttur, 2010'lardan sonra araştırmalarda kullanılan PET-MR teknikleri beyindeki amiloid proteinini renkli olarak gösterebiliyor.
- 52:03Alzheimer Taraması ve Tedavisi
- Beyindeki amiloid görüntüleme her yaşta yapılabilir ve beyindeki kolesterol seviyesini takip edip ilerideki kalp riskini bildiren bir merkez gibi çalışır.
- Bu teknik halen birçok ülkede ve Türkiye'de de geri ödemeye girmiş, oldukça masraflı bir tekniktir.
- 2022 Temmuz ayından sonra çıkan yeni amiloid ilaçlarından biri beyindeki bu proteini temizleyebiliyor, ancak henüz Türkiye'de satışa sunulmamış.
- 53:24Unutkanlık ve Alzheimer İlişkisi
- Düzenli bir unutkanlık anlamlı olabilir, ancak hemen Alzheimer aklına gelmemeli.
- Günümüzde çok fazla uyaran, cep telefonlarının kabiliyet kazanması ve bilgi bombardımanı anlık hafızayı hata yapmasına neden olabilir.
- Tehlikeli olan bu hatanın yarattığı stresle karşı tedbir almamak, bu durumda çözüm üretmesi gerekiyor.
- 54:27Unutkanlığa Neden Olabilecek Faktörler
- Bir şeyi hatırlatmak için karşınızdakinin stresini düşürmeniz gerekiyor.
- Öğrenmenin keyif verici olması sağlanmalı.
- Kişinin yaşadığı stresler ve psikiyatrik problemler mutlaka çözülmeli.
- Beynin rezerv kapasitesini artırarak, işimize yarayacak bilgileri stokladığımızda beyin bir bölgesi hastalandığında kalan bölgeler devreye girerek daha güçlü bir hafıza sağlar.
- 56:17Unutkanlığın Pozitif Yönleri
- Unutkanlık her zaman kötü bir şey değil, beynimizin kullandığı en önemli refleks korunma becerisidir.
- Beynin unutkanlık önemli bir silahıdır, unutamamak birçok konuda çok fazla strese yol açar.
- Bu tür unutkanlıklar hemen bir hastalıkla bağdaştırılmamalı, ancak çok uzun sürüyorsa depresyon açısından gözden geçirilmeli.
- 57:18Alzheimer ve Diğer Hastalıklar İlişkisi
- Stentin Alzheimer'a yol açtığı iddiası kesinlikle yanlıştır, bilimsel veriye rastlanmamıştır.
- İyi bir koroner dolaşım ve beynin oksijenlenmesi Alzheimer açısından koruyucudur.
- 57:49Alzheimer Hastalarının Bakımı
- Alzheimer hastalarının evde mi yoksa klinikte mi bakılması, yakınları için zor bir konudur.
- Hastalık ilerledikçe hasta daha rahat olurken, stresi yakınları üstlenir.
- Erken evrelerde hasta yakınlarıyla birlikte paylaşılabilir ancak uzun süreli olmamalı, profesyonel yardım alınmalı.
- Hastanın yaşadığı yeri korumak, ortamını değiştirmek yerine çözümleri kendi ortamında üretmek önemlidir.
- 59:50Yaşamda Unutkanlık ve Alzheimer Endişesi
- Yaşamda yakınlarımızda ve bizde bazen aynı şeyleri tekrar etmeyi unutup tekrarlamak normaldir, ancak yaş ilerledikçe bu durumda endişelenmek gerekir.
- 60 yaşın üzerinde yakın hafıza defektlerine dikkatli olmak gerekir.
- 40 yaşındaki bir kişinin panik atağı ve takıntıları nedeniyle unutkanlık göstermesi Alzheimer belirtisi olmaktan çok, beyinin stres altında kendini tahrip etmesi olabilir.
- 1:01:36Alzheimer Hastalığının Bakımı
- Alzheimer hastalarının bakımında ilaçların takibi ve yeme içmenin takibi önemlidir, ileri evrelerde susuz kalabilirler.
- Erken ve orta evrede hastalar hemen hemen her şeyi kendi yapabilir, ancak hastalık ilerledikçe hata payı artar.
- Ev dışı tedbirlerde yön bulma ve kaybolma endişesi daha büyük risk oluşturur.
- 1:03:02Alzheimer Hastalarının Davranışları
- Alzheimer hastalarında ajitasyon (istediği şeyi yapma konusunda ısrar etme) görülebilir.
- Hastaların inatçı olduğu konuları suçlayıcı tarzda paylaşmak yerine, konuyu değiştirip ilgisini başka konularda çekmek gerekir.
- Alzheimer yakını hastasının davranış örneklerine göre kendi davranış örneklerini geliştirmek önemlidir.
- 1:04:10Pandemi ve Alzheimer
- Pandemi sürecinde Alzheimer hastaları olumsuz etkilendi, kapalı ortamda kalmak ve televizyondaki haberler onları kolayca korkutuyordu.
- Hareket kısıtlılığı ve evdeki huzursuzluk birçok hastanın klinik tablosunu hızla kötüleştirdi.
- Alzheimer hastalarının hastalık seyrinin pandemi döneminde daha hızlı gittiği gözlemlendi, ancak COVID-19'un doğrudan etkisi henüz kanıtlanmamıştır.
- 1:05:35Cinsiyet ve Alzheimer
- Alzheimer hastalığı kadınlarda daha çok görülür, eski epidemiyolojik çalışmalarda üç hanıma iki erkek oranında görülüyordu.
- Vasküler demans (damarsal bunama) türünde demansta erkeklerin sigara tüketimi ve kadınların menopoz sonrası hormonal değişiklikleri dezavantaj oluşturabilir.
- Bu konu tartışmalı olsa da, bazı çalışmalar kadınların Alzheimer hastalığına daha dezavantajlı olduğunu göstermektedir.
- 1:06:40Beslenme ve Alzheimer
- Vejeteryanlık bir yaşam tarzıdır ve Alzheimer hastalığının daha sık görülmesiyle doğrudan ilişkisi yoktur.
- B12 vitamininin eksikliği Alzheimer'ın olmasa bile tüm demansların hızını artıran bir faktördür.
- B12 vitamininin eksikliği nedeniyle oluşan sinir hasarı geri dönüşü olmayan bir hasardır.
- 1:08:09Genç Kuşak ve Unutkanlık
- 30 yaşındaki bir kişinin okuduğu kitapları kısa sürede unutması normal olabilir.
- Günümüz genç kuşağının unutkanlık nedenlerinin en başında akıllı telefonlar, internet ortamının yoğun bilgi bombardımanı ve duygusal stres vardır.
- Genç kuşaklarda gece boyu uykusuzluklar da unutkanlığı artırabilir.