Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Halk Kitabevi'nin "Yazı İşleri" programında, sunucu ve avukat Erdal Yıldırım, 31 Mayıs 2010'da gerçekleşen Mavi Marmara olayını ve sonrasında yaşanan tazminat sorununu tartışmaktadır.
- Program, Mavi Marmara gemisinin Gazze'ye insani yardım götürmesi sırasında İsrail donanmasının operasyonu ve 10 Türk vatandaşının hayatını kaybetmesi olayını ele almaktadır. Ardından 28 Haziran 2016'da imzalanan uluslararası sözleşme, İsrail'in 20 milyon dolar tazminat ödemeyi kabul etmesi ve bu paranın ailelere nasıl ulaştığı konusundaki hukuki karmaşayı incelemektedir.
- Programda ayrıca, anlaşma metninin belirsizlikleri, para dağıtımının nasıl yapılacağı konusundaki sorunlar, İHH Uluslararası İnsan Hakları Yardım Vakfı'nın rolü ve hükümetin tazminat davalarını şekil yokluğundan düşürme politikası da tartışılmaktadır. Erdal Yıldırım, İsrail'in tazminat teklif ettiğini ancak henüz ödenmediğini ve yaralıların, mal ve organ kaybına uğrayanların tazminat taleplerinin karşılanması gerektiğini vurgulamaktadır.
- 00:21Mavi Marmara Olayı'nın Özeti
- 22 Mayıs'ta, 7 yıl önce 31 Mayıs 2010 akşamı gece yarısından sonra Mavi Marmara gemisi İsrail'deki Gazze limanına doğru yola çıkmıştı.
- Gemi Antalya'ya yanaştığında milletvekillerinin çoğu indi, ancak gemi yola devam etti ve İsrail karasularına girmeden önce İsrail donanması tarafından kesildi.
- Helikopterlerle kalkan komandolar gemiye inmeye kalktılar ve ateş açtılar, bu ateş sonucu 9 Türk vatandaşı ve 1 kişi hayatını kaybetti.
- 01:28Olayın Sonrası ve Tazminat Süreci
- Olay sonrası İsrail ile ilişkilerde ciddi gerginlikler yaşanmaya başladı, ancak sonunda İsrail ile dostluk temelinde anlaşma yapıldı.
- Türkiye ile İsrail tekrar dostluk temelinde anlaşınca, İsrail parlamentosundan geçen karara göre ölenlere 20 milyon dolar tazminat ödenmesi kararlaştırıldı.
- Ölen herkes için yaklaşık 2 milyon dolar tazminat ödenmesi planlandı, ancak bu tazminatların ailelere ödendiği inancı yaygındı.
- 03:10Tazminatın Ödenmemesi
- Geçen haftaki programda tazminatların ailelere ödenmediği öğrenildi ve mağdurların avukatlarından Erdal Yıldırım ile görüşme yapıldı.
- Erdal Yıldırım, mağdur bir ailenin savunmasını üstlendiğini ve para ödenmediğini belirtti.
- Yıldırım, olayın siyasi açıdan nasıl tanımlandığını sorgulayan soruya cevap verirken, olayın hukuki kısmına gelindiğinde iki söz söylemek gerektiğini belirtti.
- 06:36Hukuki Süreç ve Sözleşme
- Olaydan sonra insanlar acılarıyla hemhal olma sürecini bitirdikten sonra hukuken hesaplaşma gereği duydular ve İsrail hükümetini muhatap alarak dava açtılar.
- İstanbul 7. Ağır Ceza Mahkemesi'nde İsrail hükümetinin dönemin genelkurmay başkanı, hava ve deniz komutanları ve istihbarat daire şefi olmak üzere dört kişi hakkında gıyabe dava açıldı.
- 28 Haziran 2016 yılında Türkiye Cumhuriyeti hükümeti ile İsrail hükümeti arasında uluslararası bir sözleşme imzalandı ve bu sözleşme Meclis onayıyla yasalaştı.
- 08:59Sözleşmenin İçeriği
- Sözleşme, olayın sonucunda ölen ve yaralılarla ilgili bir sorumluluk hali tam tanımlanmamış olduğunu belirtti.
- İsrail hükümeti, 10 kişinin ölümü karşısında sessiz kalmayacağını, cezayı ve sorumluluğu düşünülemez olsa da mali sorumluluk noktasında 20 milyon doları yakınlarını kaybedenlerin ailelerine ödenmek üzere Türkiye Cumhuriyeti hükümeti'nin hesabına yatıracağını belirtti.
- Sözleşme, İsrail hükümetine açılacak herhangi bir dava bu aşamadan sonra olmayacağı konusunda da bir anlaşma sağladı.
- 10:19İsrail ile Sözleşme ve Ceza Yargılaması
- İsrail hükümeti, cezayı ve sorumluluğu kabul ederek 20 milyon doları Türkiye Cumhuriyeti hükümetine havale etmeyi taahhüt etti.
- Meclis tarafından onandıktan sonra İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi'nde açılan dört kişi aleyhindeki cezai takibat, uluslararası sözleşme nedeniyle kovuşturma engelinden dolayı düşürüldü.
- Sözleşme imzalandıktan sonra yakalama müzakereleri geri çekildi, kırmızı bültenler ortadan kaldırıldı ve tüm yargılama masrafları Türkiye Cumhuriyeti hükümeti nezdinde bırakıldı.
- 12:19Para Akıbeti ve Tazminat Davaları
- 1 Ekim 2016 itibariyle 20 milyon dolar Türkiye Cumhuriyeti hükümeti hesabına aktarıldı ve sekiz aydır Türkiye'de bulunuyor.
- Sözleşme gereği para on aileye paylaştırılması gerekiyor, ancak bu süreç kaotik bir şekilde ilerliyor.
- Sözleşmeden önce İsrail'e karşı Türkiye Cumhuriyeti'ni hedef edinerek açılmış tazminat davaları vardı, ancak bazıları şekil şartı ikmal edilemediği için hüküm altına alınamadı.
- 16:08Sözleşmenin İçeriği ve Sorunları
- Sözleşme metni tek sayfadan ibaret ve iki müsteşar büyükelçi sıfatıyla imza koymuş.
- Sözleşme "yakınlarını kaybedenlerin ailelerine ödenmek üzere" ifadesini kullanıyor, bu da yaralılar için geçerli olmadığını gösteriyor.
- Sözleşmede paranın adı belirtilmemiş, bu da kavramsallık sorunlarına yol açıyor ve hukuksal kargaşaya sebebiyet veriyor.
- 18:45Kurumların Durumu ve Çözüm Arayışı
- Türkiye Cumhuriyeti hükümeti, Adalet Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, İsrail Masası ve Maliye Bakanlığı arasında karmaşayı çözmekle ilgili gayretler sürüyor.
- Adalet Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı ne yapacaklarını bilmiyor, muhatap kim olacak konusunda belirsizlik var.
- Maliye Bakanlığı, açılmış olan davalara dahili davalı oluyor, ancak bu durumun hukuki olarak uygun olmadığı belirtiliyor.
- 21:43Mavi Marmara Olayı Sonrası Tazminat Sorunu
- İsrail hükümeti Türkiye ile bir anlaşma imzalayıp 20 milyon dolar göndermiş, ancak 10 kişinin aileleri tek tek dava açarak bu parayı almaya çalışıyorlar.
- Sözleşmenin varlığı 2016-2028 Haziran'a gösterdiği için, o zaman rakam belli olmadığı için sözleşmenin bir hükmü yoktur.
- Türkiye üzerinden açılmış davalar var ve aileler "insanımı kaybettim, bunun karşılığında para istiyorum" diyerek tazminat talep ediyorlar.
- 23:04Hukuki Süreç ve Sorunlar
- Her iki durum da yapılmış: daha önce açılmış bir dava var ve sonradan bir idari başvuru yapılmış, ancak sonradan davaya dönüştü.
- 20 milyon dolar, her aileye 2 milyon dolar düşmek şekliyle dağıtılmak üzere.
- Sekiz ay olmuş Türkiye Cumhuriyeti hükümetinin hesabında bu para duruyor ve daha tek bir aileye tek bir kuruş ödenmiş değil.
- 24:51Sözleşmenin Sorunları
- Sözleşmenin kötü kaleme alınması ve metne dönüştürülmesi, yakınlarını kaybedenlerin aileleri gibi sınırları belli olmayan bir terminoloji içerisinde garabete düşmeyi kaçınılmaz kılıyor.
- Bazı aileler genç evlerinde yaşıyor, bazıları ise yaşları daha iyidir, evlenmiş çocukları var, eşi var ama anne baba da var.
- Yirmi milyon doları bütün olayın tazminatı olarak alan devlet, mağdur olan herkesin hakkını verecek mi diye sorgulanıyor.
- 26:22Davaların Durumu
- Şu anda çekilmiş herhangi bir dava yok, sadece ceza hukuku açısından takibat bitmiştir.
- Mali mesuliyet davasında (tazminat hukuku açısından) yürütülen davalar hiçbiri çekinmemiştir, yürürlüktedir.
- Devlet muhtemelen "bu davaları çekin muhatap olalım, bunu ödeyelim" akıl dibi ile hareket etmektedir.
- 27:50Bağlı Yetki Kuralı ve Çözüm Önerileri
- İdare hukukta bağlı yetki kuralı gereği, rakam bellidir ve muhatapları kim alacaksanız adını koyun.
- Metin kötü kaleme alındığı için, yakınlarını kaybedenlerin ailelerine vefatı vurguladığı kesin, ancak yaralıları kapsayan bir terminoloji ve kavramsallık yok.
- Sekiz aydır paranın hükümet veznesinde olmasına rağmen tek bir kuruş dahi ödenmemiş olmasının bir fecaat olduğu belirtiliyor.
- 30:22İHH ve Mavi Marmara Olayı
- Mavi Marmara'yı düzenleyen ve kötü olayın yaşanmasına sebep olan İHH Uluslararası İnsan Hakları Yardım Vakfı var.
- Son dönemde Tayyip Erdoğan'ın "Mavi Marmara manyakları" ifadesi ortalığı karıştırmış.
- Konuşmacı, ilgili vakıf adına konuşacak durumda olmadığını ancak kendi bahçesinden konuşabileceğini belirtiyor.
- 31:41Ceza Yargılamasının Noktalanması ve Ailelerin Tepkisi
- Ceza yargılamasının noktalanması ailelerde garabet ve gazap duygusu yaratmış, "para değil hak peşindeyiz" şeklindeki bir kalkışma ortaya çıkmıştır.
- Aileler, cinayet ve haksız fiil olduğu için muhatapların ceza almasını istiyorlar, ancak hükümetin sözleşmesi davayı şekil yokluğundan düşürdüğünde adalet arayışlarını dile getirmeye devam ettiler.
- Bazı aileler sembolik rakamlara (1 TL) dava açmış, İsrail'den para tahsilatının mümkün olmadığını bildikleri için bu davaların infaz kabiliyeti kazanamayacağı varsayımı üzerinden tasarlanmış olabilir.
- 33:22Devletin Sorumluluğu ve Ödeme Sorunu
- Sorunlu durumlarda devlet blokaj yapabilir, ancak almak isteyenler dava açmış olduklarını hatırladığımızda tahsilatla ilgili talep içindedirler.
- Konuşmacı, temsil ettiği ailenin yıllardır hukuksal süreç yürüttüğünü ve henüz ödeme yapılmadığını belirtiyor.
- Aileler Filistin'e bağışlamak veya siyasi mülahazalarla işlem yürüten bir hukuksal deklarasyonda bulunmadıklarını, sadece muhatap olarak alınmak istediklerini vurguluyor.
- 36:14Mavi Marmara Olayı ve Kamuoyu Tepkisi
- Konuşmacı, "Mavi Marmara manyakları" ifadesinin yakınlarını kaybetmiş aileleri inciten, rahatsızlık duygusu yaratan ve tahkir eden bir söylem olduğunu belirtiyor.
- Mavi Marmara ile ilgili kişilerin iktidarın başını ağrıtacak şeyler yaptıkları izlenimi oluşuyor, ancak bu durumun kamuoyuna yansımış olmadığı vurgulanıyor.
- Ceza davalarının düşürülmüş olmasından kaynaklı bir gazap duygusu var, ancak devletin kişinin ölümü üzerine affeden konumuna girmemesi gerektiği belirtiliyor.
- 40:03Hukuk ve Hak Arayışı
- Hukuk muhafazakar bir kurumdur ve uluslararası sözleşme meclis tarafından onanırsa yasalaşır, uygulama yönetmeliği çıkarılmalıdır.
- Hak arayışı yüksek sesle dile getirilmesi gereken bir arayış biçimidir, sessiz çığlıkla götürmeye çalışmak uygun değildir.
- Tazminat hukuku evrensel bir kurumdur ve ailelerin yaralarına merhem sürmek için muhataplarını bulup dava yollu değil, maliye bakanlığı davalara dilekçe yollayıp davalı olmak yerine bu yöntem kullanılmaktadır.
- 43:18Mavi Marmara Olayı ve Hukuki Çözüm
- İsrail devleti mali, hukuki ve cezai mesuliyeti üzerine almayacak şekilde bağlanmıştır.
- Uludere vakasında benzer bir yol seçilmiş, ancak sekiz aydır tek bir kuruş dahi ödenmemiştir.
- İsrail'in 20 milyon dolar vereceği belirtilmiş, ancak bu paranın ödendiği konusunda kamuoyu şüpheye düşmüştür.
- 45:13Yaralıların Durumu ve Devletin Sorumluluğu
- Toplam 20 milyon dolardan 2 milyon dolar, yakınları kaybedenlerin ailelerine ödenmek üzere belirlenmiştir.
- Yaralıların organ kaybı olmuş olabileceği, silahlı yaralamalar neticesinde bu tip vakalarda yaşanabileceği belirtilmiştir.
- Devletin kurumsal yapısına saygıyla yürütülen bir talepkarlık olduğu, vatandaşların artık Türkiye Cumhuriyeti hükümetini muhatap alacakları vurgulanmıştır.
- 47:34Programın Sonu ve Yarınki Konuk
- Programda Mavi Marmara'da hayatını kaybedenlerden birinin ailesinin hukuki savunucusu Erdal Yıldırım konuk olmuştur.
- Yarınki programda ekonomist Bartu Soral konuk olacak ve Avrupa Birliği ile ilişkiler, Türkiye ekonomisinin durumu ve 2019'a doğru giden Türkiye'de ekonomiyi neler beklediği konuları ele alınacaktır.