Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi TİCARAT Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Gülce Korkmaz'ın sunduğu Uygulamalı Rekabet Seminerlerinin onuncu oturumudur. Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde gerçekleşen bu seminerde Turgut Hanım, Aytaçoğlu Hanım, Osman Hoca, Zühtü Hoca ve diğer hukuk uzmanları da panelde yer almaktadır.
- Sunum, Rekabet Kurulu'nun kamu kuruluşlarının rekabeti bozucu eylemleri konusundaki kararlarını ve uygulamalarını ele almaktadır. Konuşmacı, teşebbüs kavramı, kurumun kullandığı yasal dayanak ve yetki kullanımı ölçütleri ile rekabet savunuculuğu enstrümanı gibi üç ana başlık altında konuyu incelemektedir. PTT, SGK, Diyanet İşleri, Belediyeler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı gibi kamu kuruluşları ve meslek kuruluşları örneklerle analiz edilmektedir.
- Seminerde ayrıca Rekabet Kurulu'nun kamu kurumlarıyla ilişkisi, "hukuka uygunluk sebebi" terminolojisi, idari ceza verme yetkisi ve kurumun normatif açıdan performansı gibi konular tartışılmaktadır. Video, bir akademik tartışmanın son kısmıyla ve "işgücü pazarları, rekabetin uygulanması" konulu ikinci sunumun yapılacağı duyurusuyla sona ermektedir.
- 00:27Uygulamalı Rekabet Semineri Tanıtımı
- Uygulamalı Rekabet Seminerleri'nin onuncu toplantısı düzenleniyor ve programın sonuna yaklaşılıyor.
- Günün ilk sunumu Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Tük Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Gülce Korkmaz tarafından "Kamu Teşebbüsleri ve Rekabet Hukuku" konulu sunulacak.
- Konuşmacı, Türkiye'de Rekabet Hukuku'nun uygulandığı andan itibaren kamu teşebbüsleri, rekabet kurallarının uygulanışı ve istisnaları hakkında bilgi verecek.
- 02:35Konuşmacının Tanıtımı
- Gülce Korkmaz, Bilkent Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olarak çalışmakta ve aynı zamanda Ticaret Hukuku alanında yüksek lisans yapmaktadır.
- İstanbul'da avukatlık yapmış ve rekabet hukuk bürolarında üç farklı bürodaki tecrübesi bulunmaktadır.
- Konuşmacı, Rekabet Kurulu'nun güncel kararları ışığında kamu kuruluşlarının rekabeti bozucu işlem ve eylemleri ve bunlara uygulanabilecek yaptırımlar hakkında konuşacaktır.
- 05:01Rekabet Hukuku ve Kamu Teşebbüsleri
- Temel soru: Kamu kuruluşlarının rekabet hukuku alanına giren ve yaptırım gerektiren faaliyetleri olabilir mi?
- Konuşmacı, teşebbüs kavramı, kurumun kullandığı iki ölçüt (yasal dayanak ve yetki kullanımı) ve rekabet savunuculuğu enstrümanı üzerinden konuyu ele alacaktır.
- Rekabet Kurulu'nun markajına giren kamu kuruluşları arasında Türkiye Bankalar Birliği, TÜRSAB, Türk Eczacıları Birliği, Mühendis ve Mimar Odaları Birliği gibi kurumlar bulunmaktadır.
- 07:03Teşebbüs Kavramı ve Rekabet Hukuku
- Rekabet Hukuku kuralları teşebbüslere uygulanır ve teşebbüs, piyasada mal ve hizmet üreten, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden gerçek ve tüzel kişilerdir.
- Rekabet hukukunda kamu teşebbüsü-özel hukuk aktörü ayrımı yapılmamakta ve rekabet kurallarının ekonomik faaliyette bulunan her teşebbüse uygulanması gerektiği belirtilmektedir.
- Anayasa 167. maddesinin gerekçesinde devletin piyasada ortaya çıkacak rekabeti bozan teşebbüslere karşı önlem alması hem özel hem de kamu kesimi için öngörülmektedir.
- 08:32Kamu Kuruluşlarının Teşebbüs Niteliği
- Rekabet Kurulu, bir kamu kuruluşunun teşebbüs niteliği taşıyıp taşımadığı araştırırken ilk olarak ekonomik faaliyetin bulunup bulunmadığına bakmaktadır.
- SGK'nın sosyal güvenlik hizmetleri kapsamında yaptığı faaliyetlerin ekonomik faaliyet sayılmadığı, ancak ilac verilerini Datamat'e satma faaliyetinin ekonomik faaliyet olduğu belirlenmiştir.
- Teşebbüs tanımı, bir kuruluşa yapıştırılan ve çıkamayan etiket değil, her bir faaliyeti bakımından ilgili kuruluşun teşebbüs olup olmadığı değerlendirilmelidir.
- 11:08Kamu Kuruluşlarının Teşebbüs Olup Olmadığı
- Diyanet İşleri'nin hac ve umre seyahatleri organizasyonu ekonomik faaliyet olarak değerlendirilerek teşebbüs olduğu belirtilmiştir.
- Ekonomik faaliyetin özel seyahat acenteleri tarafından sunulan hizmetle benzer nitelik taşıdığı ve piyasada rakip olduğu vurgulanmıştır.
- Kamusal yetki kullanılarak idari görevin yerine getirilmesi kapsamında yürütülen ekonomik faaliyetler teşebbüs olarak nitelendirilemez.
- 15:29Kamu Teşebbüsleri ve Örnekleri
- Kamu iktisadi teşebbüsleri (KIT) ve belediye iktisadi teşebbüsleri (BIT) genellikle kamu kurumları olarak ihlalde bulunmuştur.
- Kamu teşebbüsleri genellikle bir kamu idaresinin çoğunluk hissesine sahip olduğu veya yönetimi kontrol ettiği teşebbüslerdir.
- KIT'ler iktisadi devlet teşekkülleri (İDT) ve iktisadi kurumlar olarak ikiye ayrılır; İDT'ler kar amacı güden, kurumlar ise kamu yararı gözeterek faaliyet gösterir.
- 17:20PTT ve Devlet Hava Meydanları İşletmesi Örnekleri
- PTT, e-devlet şifrelerinin dağıtımında hakim durumdaydı ancak ulaştırma bakanlığının belirlediği ücretleri uyguladığı için kötüye kullanma durumu tespit edilemedi.
- Devlet Hava Meydanları İşletmesi, havalimanlarını işletmesi veya kiralayarak havaalanı işletmeciliği pazarında hakim durumdadır.
- Devlet Hava Meydanları İşletmesi'nin teşebbüs olduğu konusunda farklı görüşler vardır; bazıları kira tarifelerinin bakanlıkça onaylandığını, diğerleri ise teşebbüs faaliyeti olduğunu belirtmektedir.
- 21:14İktisadi Devlet Teşekkülleri Örnekleri
- Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu ve Ege Litleri İşletmesi Müessesesi Müdürlüğü, iktisadi devlet teşekkülleri olarak teşebbüs kabul edilmiştir.
- Et ve Balık Kurumu, ithal hayvanlardan elde edilen ürünlerin satışında perakendeciler derneğine ayrıcalık tanındığı iddiasıyla incelenmiştir.
- 22:46Teşebbüs Tanımı ve Kamusal Yetki Kullanımı
- Bir kurumun teşebbüs olarak değerlendirilmesi için öncelikle ekonomik bir faaliyet yürütmeli ve bu faaliyet yasal veya idari düzenlemeden kaynaklanan kamusal bir yetkinin kullanımı olmamalıdır.
- Et ve Balık Kurumu örneğinde, kurumun ekonomik faaliyet yürüttüğü, bu faaliyetin kamusal yetki kullanımı olmadığı ve bağımsız karar alma mekanizması kullandığı için teşebbüs olarak değerlendirilmiştir.
- Kamusal yetki kullanımı durumunda, kurumun bağımsız olamayacağı ve 4054 sayılı kanunun kapsamı dışında olacağı belirtilmiştir.
- 25:05Kamusal Yetki Kullanımı Örnekleri
- Et ve Balık Kurumu'nun faaliyetlerinin hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici rol üstlenmesi için yasayla öngörüldüğü ve bu nedenle kamusal yetki kullanarak faaliyet yürüttüğü belirtilmiştir.
- Kamusal yetki kullanımı, kanunlarla verilen görev üzerine yönetim kurulu kararı alınması ve bu kararın uygulanması şeklinde açıklanmıştır.
- Ekonomik faaliyet ve kamusal yetki kullanımı ölçütlerinin teşebbüs tanımlamasında baskın olarak kullanıldığı vurgulanmıştır.
- 26:02Merkezi İdare Örnekleri
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın yaptığı sözleşmelerde, bakanlığın ekonomik faaliyette bulunmadığı ve teşebbüs niteliğine sahip olmadığı, sözleşmenin yaka yönetmeliği kapsamında bir idari işlem olduğu belirtilmiştir.
- Enerjisa ile yapılan sözleşmede de bakanlığın teşebbüs olmadığı sonucuna varılmıştır.
- İBB ile ilgili kararda, elektronik haberleşme kanunu kapsamında geçiş hakkını sağlayan İBB'nin bir kamu yetkisi kullandığı ve bu nedenle teşebbüs vasfı taşımadığı belirtilmiştir.
- 29:33Meslek Kuruluşları ve Kamusal Yetki Kullanımı
- Meslek kuruluşları, kamu kurumu niteliği çerçevesinde üyelerine ilişkin bağlayıcı kararlar alabiliyor ve kamusal yetkiler kullanabiliyorlar.
- Türkiye Eczacıları Birliği, Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Bankalar Birliği, Türsab, Seyahat Acenteleri Birliği gibi kurumlar incelenmiştir.
- Meslek kuruluşlarının teşebbüs olup olmadığından ziyade, faaliyetlerinin ihlal teşkil edip etmediği noktasında ihtilaf toplanmıştır.
- 32:01Yasal Dayanak ve Yetki Kullanımı Ölçütleri
- Kamu kuruluşlarının rekabeti bozduğu iddia edilen faaliyeti bir yasal veya idari düzenlemeden kaynaklanıyorsa, Rekabet Kurumu soruşturma açmaksızın başvuruyu ön araştırmada reddediyor.
- İşlemler kanuni bir yetkiye dayanmıyorsa, kurul ceza verebiliyor ve görüş gönderebiliyor.
- Ulaşım Koordinasyon Merkezi ve UKOME gibi kurumların kararlarının idari işlemler olduğu ve bu nedenle Rekabet Kanunu kapsamında işlem yapılmasına gerek olmadığı belirtilmiştir.
- 34:21Kamu Teşebbüslerinin Rekabet Kanunu kapsamında değerlendirilmesi
- Rekabet Kurulu, yasal ve yetki kullanımına dayanan idari işlemlerde sadece görüş gönderme yoluna gidiyor.
- Yasal dayanağın verdiği yetki kullanımı söz konusu olduğunda, kanun kapsamında inceleme yapılmıyor.
- Yasayla kurulmuş kamu tüzel kişiliğine sahip teşebbüs birliklerinin yasal yetkiye dayanmayan karar ve uygulamaları rekabet kanununun kapsamındadır.
- 35:54Yasal Çatışmalar ve Kurul Kararları
- Kamu teşebbüslerinin mevzuat hükümlerine uygun hareket etme yükümlülüğü vardır.
- 2009 tarihli bir kurul kararı, asgari ücret belirlenmesi yetkisini veren ikincil mevzuatın rekabet kanunu ile çatışması durumunda, üstün norm olan kanun hükümlerinin uygulanması gerektiğini belirtmiştir.
- Kurul, kanunla açıkça verilen yetkiye dayanmayan konularda kamu teşebbüslerinin rekabeti kısıtlayıcı eylemleri meşrulaştırmak için yönetmelik çıkarmasının olamayacağını vurgulamıştır.
- 38:48Rekabet Savunuculuğu
- Rekabet savunuculuğu, kanunun kuruma verdiği görev olarak, rekabet hukukuyla ilgili mevzuatta yapılması gerekli değişiklikler konusunda doğrudan ve bakanlığın talebi üzerine görüş bildirmektir.
- Rekabet savunuculuğu, idari işlem olduğu için para cezası verilemediği durumlarda başvurulan bir enstrümandır.
- 2020 yılında toplam 10 görüş gönderilmiş, bunların 7'si taslak mevzuatla ilgilidir.
- 41:39Rekabet Savunuculuğu Çalışmaları
- Kurum, 2015 yılında hazırladığı "Rekabet Politikası Perspektifinden Ülkemiz Mevzuatının Taranması" başlıklı raporda toplam 10.398 mevzuat incelenmiştir.
- İncelenen mevzuatlar, bir firma diğerine göre avantaj sağlayıp sağlamadığı, kamuya özel sektörün üzerinde avantaj sağlayıp sağlamadığı ve bir grup alıcıya diğerlerinden daha fazla fayda sağlayıp sağlamadığı ölçütleriyle değerlendirilmiştir.
- 2009-2020 stratejik planında, rekabete aykırı düzenlemelerle ilgili hükümlerin tespit edilmesi ve değiştirilmesi için adımlar atılması gerektiği belirtilmiştir.
- 43:45Sonuç ve Soru İşaretleri
- Kamusal yetki kullanımından arınarak bağımsız ekonomik faaliyet yürüten kamu kuruluşları teşebbüs olarak değerlendirilir ve 4054 sayılı kanun kapsamında değerlendirilir.
- Kamu kuruluşunun teşebbüs olup olmadığı belirlendikten sonra, faaliyetinin kanun kapsamında incelenebilmesi için yasal dayanak ve yetki kullanımı unsurlarının mevcut olmaması gerekir.
- Rekabet kurulunun tespitlerinin özel hukuk tazminat davalarında önem taşıdığı ve dosyaları soruşturma açmadan sonuçlandırması yerine ihlal olup olmadığını inceleyerek karara bağlaması gerektiği belirtilmiştir.
- 46:32Sunumun Değerlendirilmesi
- Sunum sahibi sunumunu tamamladıktan sonra soruları kabul ettiğini belirtti.
- Sunum, Rekabet Kurulu'nun önemli kararlarını kapsadığı ve iyi hazırlanmış olduğu takdir edildi.
- Konuşmacı, kamu teşebbüsünün rekabet kurallarına uyma, istisna durumları ve ekonomik faaliyet unsurlarının yorumlanması konularında kriterler sunmuştu.
- 48:28TMM Kararı İptali
- Caner, TMM kararı idare mahkemesi tarafından iptal edildiğini ve bu kararın Rekabet Kurulu'nun uyguladığı yaklaşımı etkileyeceğini belirtti.
- İdare Mahkemesi, yönetmeliklerin hukuka uygun olduğu ve bu yönetmeliklere dayalı olarak verilen kararların rekabet kanununa aykırı olarak değerlendirilemeyeceğini belirtmişti.
- Konuşmacı, bu durumun rekabet kurallarının uygulanması konusunda bir paradigma değişimine yol açabileceğini düşündüğünü ifade etti.
- 52:05İdare Hukuku Açısından Değerlendirme
- Konuşmacı, idarenin yetkili olması için kanunla yetkilendirilmesi gerektiğini ve yetki kullanımının kamu gücü kullanmak ve bireylerin hak ve özgürlüklerini sınırlamak olduğunu vurguladı.
- İdare hukukunda, idare işlerinin kanunla düzenlenmesi gerektiği ve idarenin yetkili olması için kanunla yetkilendirilmesi gerektiğini belirtti.
- Rekabet Kurulu'nun, diğer kanunların uygulanmasını ihmal ederek sadece kendi kanununu uygulaması, idari yargı mercilerinin sahip olduğu bir yetki olmaması gerektiği vurgulandı.
- 56:52Rekabet Kurumu ve Hukuka Uygunluk
- Kamu düzenini sağlamak temel hak ve özgürlüklerin kullanılmasını bir araçtır, ancak temel hak ve özgürlükler olmadan kamu düzeni yeterli değildir.
- Rekabet Kurumu, idari ceza vermeye gerek olmadığını belirtiyor, bu durumda kurumun aslında bu yetkisine sahip olduğunu ancak kullanmakta isteksiz olduğunu göstermektedir.
- Rekabet Kurumu, hukuka uygunluk kalesinden faydalanarak yönetmelikleri uymak zorunda olduğunu savunmaktadır.
- 57:53Rekabet Kanunu ve Diğer Kanunlar Arasındaki Çatışma
- Rekabet Kanunu diğer tüm kanunları geçerli kılan bir kanun olarak görülürken, bu durum özel kanun ve genel kanun çatışması olarak değerlendirilmektedir.
- Eğer Rekabet Kanunu her durumda özel kanun kabul edilirse, Rekabet Kurumu fonksiyon gaspı yaparak kanunları anayasanın öngörmediği şekilde değiştirebilir ve kendini kanun koyucu yerine koyabilir.
- İdarelerin kendilerine kanunla verilmiş yetkilerini kullanmaları, hukuka uygunluk sebebi olarak kabul edilip edilmeyeceği tartışmalıdır.
- 59:21Rekabet Kurumu'nun Fonksiyonu ve Uygulaması
- Rekabet Kurumu'nun uygulamasında önce teşebbüs var mı tespiti yapılır, sonra kamusal yetki kullanımı ve yasal dayanak unsurları incelenir.
- Rekabet Kurumu'nun temel problemi, hukuka bütüncül bakamaması ve rekabet kültürünü yaygınlaştırmak için gereken enstrümanları elinde bulunduramamasıdır.
- Rekabet Kurumu'nun diğer idare çatısı altındaki kamu kurumlarıyla ilişkisinin netleşmemesi, kurumun bağımsız idari otorite olarak işlevini yerine getirememesine neden olmaktadır.
- 1:03:52Rekabet Kurulu Üyesi Yorumu
- Eski Rekabet Kurulu üyesi, kamu sektöründe müşterek ölçütlerin istikrarlı bir biçimde konabilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
- Mevzuatın dağınıklığı ve her yerdeki muafiyetler, Rekabet Kurumu'nun işini zorlaştırırken, politik gayelerden uzak, istikrarlı kararların verilmesi konuyu basitleştirecektir.
- 1:05:43Rekabet Kurulu Kararlarının Değerlendirilmesi
- Rekabet Kurulu'nun kamu teşebbüslerine ve kamu kurumu niteliğindeki meslek örgütlerine uyguladığı kriterler tutarlı bir şekilde uygulanmaktadır.
- Teşebbüs saptaması ve teşebbüs olduğu saptaması yapıldıktan sonraki ölçütler ilk on yıldaki kararlardaki ölçütlerle tutarlıdır.
- Rekabet Kurulu'nun bu konudaki karar sayısı giderek azalmaktadır, son yıllarda sadece senede sekiz-altı karara kadar düşmüştür.
- 1:08:31Rekabet Kurulu ve Kamu Kuruluşları
- Ahmet Fatih Özkan, yaklaşık 12-13 yıl önce Turgut Hoca'nın tez danışmanlığında yazdığı "Kamu Kuruluşlarının Rekabeti Bozucu Davranışları" dönem projesini anlatıyor.
- 2016 yılına kadar takip ettiği konuda büyük değişiklikler olduğunu, Rekabet Kurulu'nun başlangıçta bu konuda çare bulmaya çalıştığını ancak etkili olmadığını belirtiyor.
- Rekabet Kurulu'nun 2016 yılında Orman Mühendisleri Odası ve Turist Rehberleri konusunda önemli kararlar vermesine rağmen, kamu kurumlarına karşı rekabet savunuculuğunu (207/17 maddesi) kullanmaya sonradan çekindiğini ifade ediyor.
- 1:11:24Rekabetin Siyasi Boyutu
- Konunun siyasi boyutunu vurgulayarak, TMMOB kararı gibi durumların konjonktürdeki siyasi faktörlerden etkilendiğini belirtiyor.
- 2016'da Varlık Fonu Kanunu'nda açıkça bir maddeyle Rekabet Kurulu'nun 4054 sayılı yasadan istisna edildiğini, konunun bambaşka bir yere geldiğini söylüyor.
- Sunumun tutarlı bir uygulaması olduğunu ve Rekabet Kurulu'nun sunulan kriterleri uyguladığını ve sistematik açıdan karar verdiğini belirtiyor.
- 1:13:26Oturum Kapanışı
- İlk oturumun süresini epey geçtiklerini belirterek oturumu kapatıyor.
- İkinci sunumun 20-30 dakika sonra Orhan Bey tarafından "İşgücü Pazarları ve Rekabetin Uygulanması" konusuyla ele alınacağını duyuruyor.