Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, avukat Alican Elmadağ'ın yer aldığı bir anayasa programıdır. Program, Anayasa'nın 26. maddesini ve düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti konusunu ele almaktadır.
- Video, düşünce özgürlüğünün tarihsel gelişiminden başlayarak, Eski Yunan filozoflarından günümüze kadar olan süreci inceliyor. Ardından düşünce özgürlüğünün sınırlarının belirlenmesi, özgürlükçü demokrasi anlayışının temel prensipleri ve düşünce özgürlüğünün sınırlanabileceği durumlar (başkasının özgürlüğü, devletin gizli bilgilerinin açığa çıkarılması, yargılama görevini engelleme, suç teşkil eden eylemleri teşvik etme, kamu düzenini bozma ve ulusal güvenliği tehdit etme) detaylı şekilde anlatılıyor.
- Videoda ayrıca Türkiye'deki uygulamalarda yaşanan sorunlar, kitle haberleşmesi ve düşünce hürriyeti arasındaki ilişki, sınırlamalar ve eşitlik ilkesi gibi konular da ele alınıyor.
- 00:07Anayasa'nın 26. Maddesi
- Avukat Alican Elmadağ, Anayasa'nın "Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti" başlıklı 26. maddesini anlatacak.
- 26. maddenin ilk fıkrası, herkesin düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahip olduğunu belirtiyor.
- Bu hürriyet, resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar.
- 01:47Düşünceyi Açıklama Hürriyeti'nin Önemi
- Düşünceyi açıklama hürriyeti tüm hak ve hürriyetlerin esasını teşkil ediyor ve insan haklarının gelişimiyle paralellik arz ediyor.
- Otoriter ve totaliter devletlerde bu hürriyetin kullanımı son derece sınırlandırılıp kullanılmaz konuma sokuluyor.
- Düşünceyi açıklama hürriyeti sözle, yazıyla, resimle, müzikle, toplanma ile, gösteri yürüyüşü ile dernek kurma gibi yollarla kullanılabilir.
- 03:00Tarihsel Gelişimi
- Ortaçağ Avrupası'nda düşüncelerin açıklanmasına fırsat verilmiyordu, bu durum bilimin ilerlemesine engel oluşturmuştu.
- 15. ve 16. yüzyıllardaki hümanist akım sonucunda aklın özgürlüğü ve bilimin ilerlemesi sağlanabilmişti.
- Eski Yunan filozofları ve devlet adamları da düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin erdemlerinden sıkça bahsetmişlerdi.
- 04:48Uluslararası İnsan Hakları Bildirgeleri
- 1776'da Virginia İnsan Hakları Bildirgesi'nde düşünceyi açıklama özgürlüğüne yer verilmiş.
- 1789 Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi'nde düşünce ve fikirlerin iletilmesinin insanın en değerli haklarından birisi olduğu belirtilmiştir.
- 10 Aralık 1948 tarihli Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'nin 19. maddesine göre her bireyin düşünce ve düşüncesini açıklama hakkı vardır.
- 06:05Türkiye'deki Anayasa Düzenlemesi
- Anayasamız düşünce ve düşünceyi açıklama hürriyetinin iki kısım halinde ayrı ayrı düzenliyor.
- 25. maddede düşünce ve kanaat hürriyeti, 26. maddede ise düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti düzenleniyor.
- Düşünce özgürlüğü olmadan düşünceyi yayma özgürlüğünden bahsetmek mümkün değil, dolayısıyla bağlantılı hürriyetlerdir.
- 07:07Türkiye'deki Uygulamalar
- Türkiye'de kitle haberleşmesi üzerinde devlet kontrolü sağlanıyor ve haksız uygulamalara şahit olunuyor.
- Televizyonda, sinemada, dijital mecralarda toplum hayatının korunması için sınırlamalar ve yasaklar getirilmesi normal.
- Demokratik toplumun gerekleriyle bu hürriyetin kullanılması bir denge halinde tutulmayı gerekli kılıyor.
- 08:29Düşünceyi Açıklama Hürriyeti'nin İlkeleri
- Düşünceyi açıklama hürriyeti içerisinde düşünülmesi gereken ilkelerden en önemlilerinden biri eşitlik ilkesidir.
- Düşünce hürriyeti bireylere inanç hakkının kullanılması imkanı da sağlıyor.
- Düşünceyi açıklama hürriyeti açısından kişiler bu hakka ve hürriyete doğuştan sahiptirler ve insanların en doğal hakları içerisindedir.
- 09:33Düşünce Özgürlüğünün Sınırları
- Türkiye'de düşünce özgürlüğünün sınırlarının belirlenmesi önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.
- Batılı demokratik ülkeler düşünce açıklamalarının ideolojik içeriği bakımından sınırlanamayacağı noktasına ulaşmışlardır.
- Düşünce açıklamasının içeriği itibariyle sınırlanması, zararlı veya zararsız, tehlikeli veya tehlikesiz olduğunu kimin belirleyeceği gibi çözülmez problemlerle karşı karşıya bırakıyor.
- 10:23Düşünce Özgürlüğünün Sınırlanması ve Özgürlükçü Demokrasi
- Bazı düşüncelerin yasaklanması, siyasal gücün bireyi resmi görüşe uygun düşünmeye zorlaması anlamına geliyor.
- Bu anlayış, devletin bireyin hizmetinde bir araç olmaktan çıkıp başlı başına bir amaç haline gelmesine neden oluyor.
- Özgürlükçü demokrasi, bireyin özgür siyasal tercihlerinin sınırlanamazlığını ve devletin sınırlandırılması gereken bir araç olarak görülmesini savunuyor.
- 11:31Özgürlükçü Demokratik Sistemde Kabul Edilebilir Sınırlamalar
- Düşünce özgürlüğünün genel sınırı bir başkasının özgürlüğüdür; hakaret, iftira, sövme gibi nitelikli düşünce açıklamaları bu gruba dahildir.
- Devletin gizli olarak kabul ettiği bilgilerin açığa çıkarılmasına sebep olan haber ve açıklamalar, düşünce özgürlüğünün sınırlarından biridir.
- Yargılama görevinin gereği gibi yerine getirilmesini engelleyen düşünce açıklamaları koruma kapsamında değildir.
- 12:40Suç Teşviki ve Kamu Düzeni
- İnsanları suç teşkil eden eylemleri işlemeye tahrik ve teşvik edici nitelikli düşünce açıklamaları düşünce özgürlüğünün kapsamı dışına çıkar.
- Suç teşkil eden herhangi bir eylemin suç olmaması gerektiğine ilişkin düşünce açıklamaları sınırlandırılmamalıdır.
- Bu tür düşünce açıklamaları sayesinde hukuk donmuş kurallar yığını olmaktan kurtulup kendini yenileme olanağına kavuşur.
- 13:58Kamu Düzeni ve Ulusal Güvenlik
- Düşünce açıklamasının kamu düzenini bozucu nitelikte olmaması gerekir; kamu düzeni toplumsal yaşamın devamı için gerekli olan asgari koşulların yerine getirilmesine ilişkindir.
- Kamu düzeni sınırlamasında yasaklamaya konu olan düşüncenin kendisi değil, açıklanış biçimidir.
- Düşünce açıklamasının ulusal güvenliği tehdit eden nitelikte olmaması gerekir; devletin varlığına son vermeye yönelik yıkıcı eylemlere çağrıda bulunma ve bu tür eylemlere insanları kışkırtma niteliğindeki düşünce açıklamaları yasaklanır.
- 15:00Açık ve Yakın Tehlike Ölçütü
- Bir düşünce açıklamasının şiddet kullanmaya teşvik ve tahrik, kamu düzenini bozma veya ulusal güvenliği tehlikeye düşürme niteliğini ne zaman kazandığı konusunda ABD Yüksek Mahkemesi'nin geliştirdiği açık ve yakın tehlike ölçütü kullanılır.
- Bu ölçütte tehlikenin açık ve yakın olup olmadığı yasak koyucu tarafından soyut kurallarla değil, uygulamada mahkemeler tarafından saptanır.
- Mahkeme bu konudaki kararını verirken, düşünceyle eylem arasında varlığı ileri sürülen ilişkiyi mümkün oldukça kırmaya ve gevşetmeye çalışır.
- 16:06Türkiye'deki Uygulama Sorunları
- Demokratik rejimlerde özgürlük esas, sınırlama ise istisnadır; ancak Türkiye'de kurallar istisnaya, istisnalar kurala döndürülüyor.
- Türkiye'de birçok hukuksuz olacağı yarın öbür gün ortaya çıkacak kararlar veriliyor ve insanların düşünceyi açıklama hürriyetlerine tecavüz durumu yaratılıyor.
- Bu sorunlarla savaşmak için kalemlerle, fikirlerle ve düşüncelerle mücadele edilmelidir.