Buradasın
Türkiye'de Büyük İhalelerin Döviz Cinsinden Yapılması ve Yap-İşlet-Devret Modeli
youtube.com/watch?v=Ix8OaIBYbz0Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Türkiye'deki büyük ihalelerin neden döviz cinsinden yapıldığını açıklayan bilgilendirici bir içeriktir.
- Konuşmacı, Türkiye'de büyük ihalelerin döviz cinsinden yapılma nedenini, müteahhitlerin TL riskini almak istememesi olarak açıklıyor. Özal döneminde icat edilen ve AKP döneminde gelişen "yap- işlet- devret" modeli detaylı olarak anlatılıyor. Türkiye'nin 2023 yılına kadar 200 milyar dolarlık proje stoğu olduğu, bu projelerin dövizle yapılması nedeniyle Türk Lirası'nın değer kaybının müteahhitlere zarar verdiği ve devletin bu projelere karşı gelir eksikliği yaşadığı belirtiliyor. Ayrıca Avrasya Tüneli, Üçüncü Köprü ve Şehir Hastaneleri gibi projelerin gelecekteki bütçe sorunlarına neden olabileceği vurgulanıyor.
- 00:00Türkiye'de Büyük İhalelerin Döviz Cinsinden Yapılması
- Türkiye'de büyük ihaleler döviz cinsinden yapılıyor çünkü müteahhitler TL riskini (kur riskini) almak istemiyor.
- Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli, Özal döneminde icat edilmiş ve AKP döneminde şahikasına erişen kamu-özel sektör ortaklığı modelidir.
- Türkiye'nin 2023 yılına kadar proje stoğu 200 milyar dolara ulaşmış olup, elektrik santrallerinden otoyollara, köprülere kadar bir senede 10 milyar dolarlık yatırım ihtiyaçları vardır.
- 00:44YİD Modelinin Çalışma Prensibi
- Devlet, havalimanı, köprü ve otoyol gibi projeleri ihale açarak özel sektörden teklif alıyor.
- Müteahhitlere 20 yıl işletme hakkı veriliyor ve elde edilen gelir masraflarından sonra onlara ait oluyor, sonra devlet projeyi devrediyor veya yeni baştan ihaleye çıkıyor.
- Türk Lirası sürekli değer kaybettiği ve inşaatlarda bol miktarda yabancı para cinsinden kredi, hizmet ve malzeme kullanıldığı için müteahhitler dövizle çalışmayı tercih ediyor.
- 01:31Döviz Cinsinden İhalelerin Ekonomik Etkileri
- Bu sene şehir hastaneleri ve Avrasya Tüneli gibi YİD projeleri için devletin bütçelediği 6 milyar lira Haziran itibariyle tüketildi.
- Trafik veya hacim gerçekleşmediği için müteahhite vadettiği geliri ödeyemeyecek ve 15 milyar lira civarında para ödeyecek.
- Dolar artmaya devam ederse köprü, tünel ve hastane ücretlerine zam gelecek, bu da projelerin açık vermesine ve devletin aradaki farkı ödemesine neden olacak.
- 02:12Avrasya Tüneli ve Şehir Hastaneleri Örneği
- Avrasya Tüneli geçiş ücretleri dolara endeksli olup, en son hatırlanan 20 liradan geçen araçlar bugün günde 40 lira, ayda 800-900 lira artı benzin ödeyecek.
- Bu ücretler orta sınıf çalışanları tarafından ödenemeyecek ve her sene zam geleceği için trafikte artış olmayacak.
- Şehir hastaneleri de yararlı bir proje olmasına rağmen, özel sektörün bu hastaneleri karlı olmaları zor ve muhtemelen devlet gelir katkısı yapmaya muhtaç olacak.
- 03:22Hazine Kefil Olduğu Krediler
- Bu projeler için alınan kredilerin bir kısmında Hazine kefil oldu.
- Yaklaşık 20-30 milyar dolar civarında bir krediye Hazine kefil oldu.
- Bu projeler şu anda bütçe için büyük sıkıntı teşkil etmiyor ama önümüzdeki yıllarda bütçede giderlerin ciddi boyutta artmasına neden olacaklar.