Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü'nde öğretim üyesi olan Doçent Doktor Çelebi Uluyl tarafından sunulan bir eğitim dersidir.
- Ders, yeni okuryazarlıklar kapsamında bilgi okuryazarlığı, internet okuryazarlığı ve medya okuryazarlığı kavramlarını ele almaktadır. İçerik, bilgi piramidi, bilgi güvenliği, internet üzerindeki riskler (zorbalık, gizlilik ihlali, dolandırıcılık) ve siber zorbalık türleri gibi konuları kapsamaktadır. Ayrıca güvenli internet kullanımı için gizlilik ayarları, güvenli olmayan uygulamaların kullanımı ve içerik paylaşımı gibi pratik tavsiyeler sunulmaktadır.
- Eğitim, eğitim sisteminin temel bileşenlerini (öğrenci, öğretmen, müfredat) açıklayarak başlıyor ve öğretmenlerin bilgi okuryazarlığına sahip olması gerektiğini vurguluyor. Ayrıca arama motorlarının çalışma prensipleri, gelişmiş arama seçenekleri ve çevrimiçi oyunların güvenlik açısından değerlendirilmesi gibi konular da detaylı olarak ele alınmaktadır.
- 00:10Yeni Okuryazarlıklar ve Dijital Güvenlik
- Doçent Doktor Çelebi Uluyl, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü'nde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.
- Eğitimde bilgi okuryazarlığı, internet okuryazarlığı, medya okuryazarlığı ve dijital güvenlik boyutları ele alınacaktır.
- 00:44Bilgi Piramidi
- Bilgi okuryazarlığı, veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik olarak adlandırılan bilgi piramidi olarak düşünülebilir.
- Veri (data), işlem görmemiş sayılar olarak ifade edilir ve toplanan öğelerin kullanım durumuna göre filtrelenmeden önce havuzda biriktirilme aşamasıdır.
- Bilgi piramidinde, harfler ve noktalama işaretleri data, kelime ve hece grupları information, gramer kurallarına göre cümleler knowledge, bilgelik ise bilgelik olarak adlandırılır.
- 03:52Bilgi Güvenliği ve Bilgi Okuryazarlığı
- Bilgi güvenliği alanında çeşitli tanımlamalar bulunmaktadır ve bu tanımların ortak özellikleri olduğu gibi birbirinden farklı noktaları da vardır.
- Bilgi okuryazarlığı, bilgi gereksinimini tanımlama, gereksinim duyulan bilgiyi bulma, değerlendirme ve etkin şekilde kullanma becerisidir.
- Bilgi okuryazarı, problem çözmek ve karar vermek için gereksinim duyulan bilgiyi bulma ve kullanma becerilerine sahip olan bireydir.
- 04:57Bilgi Okuryazarlığının Özellikleri
- Bilgi okuryazarı birey doğru ve yeterli bilginin karar vermedeki önemini bilir ve bilgiyi nereden ve nasıl kullanacağı konusunda fikir sahibidir.
- Bilgi okuryazarı bilgi üreticisidir, bilginin nasıl düzenleneceği konusunda bilgi sahibidir ve kendini yönlendirme becerisine sahiptir.
- Bilgi okuryazarı kendi kendine öğrenme becerisine sahiptir ve değişime kolay ayak uydurur.
- 05:30Değişim ve Bilgi Okuryazarlığı
- Değişim, bir zaman dilimi içindeki değişikliklerin bütünü olarak tanımlanır ve kişinin veya bir şirketin ürünün yaşam döngüsü içerisinde karşılaştığı değişikliklerin tamamıdır.
- Değişime ayak uyduramayanlar rekabet güçlerini yitirecektir ve değişimden etkilenmeyen meslek ya da birey yok denecek kadar azdır.
- Günümüzde diplomaların ömrü kısalmaya başlamış, toplum gereksinimlerini sorgulamaya başlamış ve iş güçleri yeniden tanımlanmaya başlamıştır.
- 06:54Öğretmen ve Bilgi Okuryazarlığı
- Mevcut bilgi sürekli değişmektedir ve öğretmen kendi bilgisini sürekli güncellemek durumundadır.
- Yaşam boyu öğrenme kavramı hayatımıza girmiştir ve öğretmenin de kendisini değiştirmeye, değişime ayak uydurmaya ihtiyacı vardır.
- Günümüzde bilgi miktarı inanılmaz düzeyde artmıştır ve dünya tarihinde daha önce hiçbir zaman bu kadar çok insan, kendi başına bu kadar çok şey ve bu kadar çok insan hakkında bu kadar çok bilgi bulma olanağına sahip olmamıştır.
- 08:56Bilgi Patlaması ve Karmaşası
- Bilgi patlaması ve karmaşası günümüzde bilgi hem nicel hem de nitel açıdan geçmişle kıyaslanamayacak düzeyde artmıştır.
- Üretilen bilgi, gelişen teknoloji ile zaman ve mekan sınırları olmaksızın çok geniş kitleler tarafından elde edilebilmektedir.
- 1980'li yılların sonu itibariyle yılda bir milyondan fazla kitap yayınlanırken, 1988'de 13,20 milyon ton gazete Amerikan halkı tarafından satın alınmıştır.
- 09:44İnternet ve Bilgi Erişimi
- 2000'li yıllara geldiğimizde Eylül 2002 itibariyle internet kullanıcılarının dünyadaki sayısı 605 milyona ulaşmıştır.
- Aralık 2002 verilerine göre Google arama motoru tarafından düzenlenen ve erişime sunulan web sayfası sayısı 3 milyarın üzerindedir.
- Bilgi okuryazarlığı ile birlikte miktarı hızla artan bilginin aranması, bulunması, elde edilmesi oldukça zordur çünkü erişilen bilginin doğruluğuna, güvenilirliğine, geçerliliğine ilişkin birçok sorun bulunmaktadır.
- 11:32Bilginin Güvenilirliği ve Etik Sorunlar
- Bilginin güvenilirliği, bilimsel çalışmalar da dahil olmak üzere pek çok çalışmada internet kaynaklarına yapılan atıf sayısında günden güne bir artış olduğu görülmektedir.
- Elektronik ortamda bilginin kopyalanması oldukça kolaydır ve bilginin kaynağının takip edilmesi zordur çünkü bütün bağlantılar birbiri ile ilişkilendirilmiş, birbirlerine linkler verilmiştir.
- Sosyal web'deki bilginin aidiyetini saptamak oldukça güç olabilmektedir ve bu yeni ortamlara gönderme gerektiğini bilmek, atıfta bulunulması gerektiğini bilmek, kaynak gösterme gereksinimi oldukça önemli becerilerden biridir.
- 13:34Eğitim Anlayışının Değişimi
- Bilgi okuryazarlığının önemli bir hususu eğitim anlayışının değişmesidir.
- Öğrenen toplum ve yaşam boyu öğrenen bireylerin oluşturulması yönünde eğitimde yeniden bir yapılanma söz konusudur.
- Geleneksel öğretim öğreten merkezli, pasif, parçalanmış bir yapıdadırken, öğrenci merkezli ya da çağdaş öğretimde öğrenci daha aktiftir ve bütünleşik bir yapı söz konusudur.
- 14:22Eğitim Sistemi ve Öğretmenin Rolü
- Bilgi toplumu ve eğitim sisteminde öğrenci, öğretmen ve müfredat olmak üzere üç temel unsur bulunmaktadır.
- Eğitim sisteminin başarılı olması için bu unsurların birbiriyle uyum içinde çalışması gerekir, herhangi bir olumsuzluk sistemi derinden etkileyecektir.
- Öğretmen, eğitim sisteminde en etkin unsurdur ve son gelişmelerle rolü artmakta, çağımızda meydana gelen değişikliklere ayak uydurmak zorundadır.
- 16:07Bilgi Okuryazarlığı
- Öğretmenlerin kendilerini geliştirebilmeleri için bilgi okuryazarı olmaları gerekir, bilgi okuryazarı olmayan bir öğretmen bilgi okuryazarı beklentisi içinde bir öğrenci yetiştiremez.
- Bilgi okuryazarlığı kavramı bilgi teknolojileri, görsel, bilimsel okuryazarlık, bilgi becerileri, eleştirel düşünme, öğrenmeyi öğrenme, kütüphane becerileri, medya okuryazarlığı ve bilgisayar okuryazarlığı gibi kavramları kapsamaktadır.
- Tüm bu okuryazarlıkların neticesinde amacımız yaşam boyu öğrenen bireyler yetiştirmektir.
- 17:59İnternet ve Faydaları
- İnternet, dünya üzerindeki bütün ağların birbirine bağlandığı bilgisayar ağı olarak tanımlanabilir ve gün geçtikçe büyüyen bir iletişim ağıdır.
- İnternet bilgiye hızlı ulaşmayı, gidemediğimiz yerler hakkında bilgi sahibi olmamızı, eğlenceli vakit geçirmemizi ve sosyal iletişim ağları sayesinde yeni dostluklar edinmemizi sağlar.
- Bilgi anlamında ve görsel anlamda en hızlı iletişim aracı olan internet, ülkeleri ve insanları birbirine yaklaştıran bir iletişim aracıdır.
- 19:04İnternetin Dezavantajları
- İnternet gerektiğinden fazla kullanıldığında vakit kaybına, zararlı sitelerin ruh sağlığını bozmasına ve internet üzerinden oynanan oyunların şiddet eğilimi göstermesine sebep olabilir.
- İnternet aile içindeki sosyal paylaşımların azalmasına ve göz, boyun, bel ve el bileklerinde çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.
- İnternet üzerinden bilgi arama, bilgilenme, içerik üretme, sosyal medya platformları, araştırma yapma, eğlence, iletişim, eğitim, dizi, film, video izlemek ve oyun oynamak gibi birçok etkinlik gerçekleştirilebilir.
- 20:25İnternetin Riskleri
- İnternetin riskleri arasında zorbalık, gizlilik ihlali, dolandırıcılık, zararlı içerik, dijital ayak izi ve bağımlılık bulunmaktadır.
- İnsanlar internet ortamında yüz yüze söyleyemeyecekleri ya da yapamayacakları şeyleri kolaylıkla yapabilmektedirler.
- İnterneti doğru kullanmak için dijital vatandaşlık, dijital dünyanın sorumlulukları, dijital okuryazarlık ve siber zorbalık farkındalığına sahip olmak gerekir.
- 22:16Siber Zorbalık Türleri
- Siber zorbalığın çeşitli türleri vardır: dışlama, çevrimiçi taciz, ifsa ve farklı kişiliğe bürünme.
- Dışlama, kasıtlı olarak belli kişi ya da kişileri çevrimiçi grupların, etkinliklerin ve oyunların dışında bırakmaktır.
- Çevrimiçi taciz, dedikodu yayma, isim takma, alay etme, iftira atma ve aşağılama gibi davranışlardır.
- İfsa, bir kişiyi veya bir grubu, bir kurumu, onlarla ilgili hassas veya özel bilgileri rızaları olmaksızın çevrimiçi ortamda yaymak suretiyle onları utandırmak veya alenen aşağılamaktır.
- Farklı bir kişiliğe bürünme, kimlik bilgilerini çalma, resim gönderme veya sahte sosyal medya hesapları oluşturarak zorbalığa maruz bırakma olarak adlandırılır.
- 23:49Siber Zorbalığa Karşı Korunma
- Siber zorbalığa karşı ilk adım olarak ebeveynlerden, sevdiği bir öğretmenden veya kendisine yardım edebileceğini düşündüğü başka bir yetişkinden yardım istemektir.
- Zorbalık çevrimiçi bir platformda gerçekleşmişse zorbayı hemen engellemek ve sosyal medya platformlarına resmi olarak bildirmeyi ihmal etmemek gerekir.
- Gerektiğinde kullanmak üzere rahatsız edici içeriklerin görüntülerini alarak kendinize kanıt toplayabilirsiniz.
- Acil bir tehlike içindeysek, sürekli rahatsız ediliyorsak, sürekli aranıyorsak veya sürekli taciz altındaysak hemen devletin polisine başvurabiliriz.
- 25:56Güvenli İnternet
- Güvenli internet, internet üzerinde varlığını sürdüren büyük bir sosyal sorumluluk projesidir ve hedef kitlesi çocuk, genç ve yetişkinler olan tüm bireylerdir.
- Güvenli internet, daha güvenli bir internet içeriğini desteklemek, zararlı yazılım ve virüslere karşı kullanıcıları uyarmak ve bilinçlendirmek için faaliyet göstermektedir.
- Güvenli internet için güçlü şifreler oluşturmak, özel bilgileri kimseyle paylaşmamak ve tehlikeli WiFi ağlarından uzak durmak gerekir.
- 28:17İnternet Güvenliği ve Gizlilik
- İnternet ve mobil telefon kullanırken uygulamaların gizlilik ayarlarına dikkat etmek önemlidir.
- Güvenli olmayan uygulamaları indirmemek ve güvendiğimiz sitelerden indirmek gerekir.
- İçerik paylaşmadan önce bu içeriklerin zarar verebileceğini düşünmek ve paylaşılan fotoğrafların kötü niyetli kişiler tarafından değiştirilebileceğini unutmamak gerekir.
- 29:50Hesap Yönetimi ve Uygun İçerik
- Kullanmadığımız hesapları silmek veya devre dışı bırakmak önemlidir, aksi takdirde saldırganlar tarafından ele geçirilebilir.
- Çocuğa veya aile büyüğüne gösteremeyeceğimiz içeriklere sahip web sayfalarından uzak durmak gerekir.
- İnternet servis sağlayıcıları güvenli internet hizmeti ücretsiz olarak sunmaktadır.
- 30:58Arama Motorları ve Kullanımı
- İnternet okuryazarlığında arama motorları çok fazla kullanılır ve milyonlarca web sayfası arasından bilgi bulmayı sağlar.
- Arama motorlarını etkin kullanmak için arama motorunun nasıl çalıştığını keşfetmek ve ek parametreler eklemek gerekir.
- Çift tırnak kullanarak arama yapmak, kelimeler arasına artı işareti koyarak arama yapmak ve gelişmiş arama seçeneklerini kullanmak önemlidir.
- 33:27Arama Stratejileri ve Güvenilirlik
- Arama motoruna düzgün ifadelerle yazmak ve sorguları özelleştirmek gerekir.
- İstenmeyen sonuçları ortadan kaldırmak ve arama çeşitliliğini kullanmak hedefe ulaşmayı kolaylaştırır.
- Güvenilir olmayan web sitelerini tespit etmek ve tarayıcıların geçmişine erişerek yapılan aramaları sorgulamak önemlidir.
- 35:23Çevrimiçi Oyunlar ve Güvenlik
- Çevrimiçi oyunlar özellikle gençlerin rağbet ettiği oyun ortamlarıdır.
- Her oyun masum değildir ve kullanıcıya çeşitli mesajlar verir, özellikle şiddet içerikli görseller ön plana çıkabilir.
- Çocuklar ve gençler oyunlarda gördükleri şiddet görsellerini bilinçaltına yerleştirebilir ve gerçek hayatta agresif davranabilirler.