Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan eğitim dersi formatında olup, öğrenme kuramı konusunu ele almaktadır.
- Video, Ver Timer'ın ortaya koyduğu problem çözme türlerini (A türü ve B türü) açıklayarak başlıyor ve ardından yaratıcı düşünce kavramını detaylandırıyor. Daha sonra yaratıcı düşünce önündeki engeller (alışkanlıklar, duygusal engeller, algısal engeller, toplumsal engeller ve işleve takılma) günlük hayattan örneklerle inceleniyor.
- Videoda merdivenden kitaplık yapma, sandaldan yatak yapma gibi yaratıcı çözümler ve bunların arkasındaki engeller üzerinden konu pekiştirilmektedir. Ayrıca KPSS matematik testi gibi sınavlarda karşılaşılan karmaşık soruların aslında kolay olabileceğini vurgulayarak, algısal engellerin nasıl ortaya çıktığını göstermektedir.
- 00:18Problem Çözme Türleri
- Ver Timer problem çözme türlerini A türü ve B türü olarak ikiye ayırır.
- A türü problem çözme, problemi anlayarak, doğasına inerek, parçaları arasındaki ilişkileri görerek yaratıcı düşünce yoluyla orijinal çözüm yolları üretilmesidir.
- B türü problem çözme ise ezbere dayalı, daha önceden öğrendiğimiz çözüm yollarının mevcut problemde kullanılmasıdır.
- 00:49Problem Çözme Örnekleri
- Yağmurlu havada şemsiye kullanırken, yerden su yükselmişse iki şemsiye kullanarak bulutta birini alta birini üste koyan kişi A türü problem çözer.
- Saç düzleştiricisi bulamayınca ütüyle saç düzleştirmeyi kavrayan kişi de A türü problem çözer.
- Ver Timer ve Katı Ona deneklere 1'den 9'a kadar 15 rakamı verip 15 saniye baktıktan sonra anımsamalarını istemiştir.
- 02:20Problem Çözme Türlerinin Uygulanması
- Rakamları ezbere tekrarlayan kişi B türü problem çözer.
- Rakamları 1'den 9'a kadar olan rakamların kareleri şeklinde eşleştiren kişi A türü problem çözer.
- A türünde problemin bileşenleri arasındaki ilişkiyi görüp, problemin doğasına inerek kavrayarak problem çözmeyi halletmiş oluruz.
- 03:35Yaratıcı Düşünce
- Yaratıcı düşünce, bir nesneyi alışılagelmiş amacının dışında kullanma ya da iki nesne arasında o güne kadar kurulmamış bir ilişki kurmadır.
- Yaratıcı düşünce sosyal öğrenme değil, düşünüp nesne ve araçların problemle ilişkisini kurup kullanarak problemi çözmektir.
- Yaratıcı düşünce A türü problem çözme türünde kullanılır.
- 04:14Yaratıcı Düşünce Örnekleri
- Tenis topunu mektup tutturacağı veya anahtar askısı olarak kullanmak yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- Çivi çakmak için mandal kullanmak yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- Ütü ve saç kurutma makinesini kullanarak pizzayı ısıtmak yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- Eskiyen araba lastiklerinden sehpa ve sandalye yapmak yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- Bulaşık makinesini konserveleri pişirmek için kullanmak yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- 05:17Yaratıcı Düşünce Önündeki Engeller
- Yaratıcı düşünce önünde işleve takılma engeli vardır.
- İşleve takılma, bir nesneyi alışılagelmiş amacının dışında kullanma ya da iki nesne arasında o güne kadar kurulmamış bir ilişki kurmadır.
- Türk halkı genellikle işleve takılmayan bir halktır, örneğin çatalı televizyon antenini tamir etmek için kullanmak yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- Gazeteden şapka yapmak, masa örtüsü yapmak, tedavi aracı olarak kullanmak işleve takılmadığının göstergesidir.
- Terliği dayak aracı olarak, masanın dengesini sağlamak için, kapanın örtülmesini engellemek için kullanmak işleve takılmadığının göstergesidir.
- Plastik şişelerin ağızlarını kesip bardak gibi kullanmak, elektrik süpürgesinden saç toplamak yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- Masayı sadece materyallerin koyulacağı bir araç olarak görmek işleve takılmak, perde asmak, yemek yemek, ders anlatmak için kullanmak yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- 07:44Toplumsal Engeller
- Yaratıcı düşünce önünde toplumsal (kültürel) engeller vardır.
- Problemin ya da çözümünün bireyin inançlarına, toplumun değerlerine ters düşmesidir.
- Bireyi her zaman toplumsal değerlere ve geleneklere uygun hareket edecek olursa karşılaştığı problemlere yaratıcı çözümler getiremez.
- "Elalem ne der" mantığı, toplum bizi ayıplamasın diye yeni çözüm yolları denemeyi engeller.
- Müslüman bir kişinin domuzlarla ilgili araştırma yapması veya Müslüman bir doktorun organ naklinin caiz olmadığına dair inancı varsa, bu konularda yaratıcı düşünme yolunu kullanması beklenemez.
- Aşiret kültüründe yaşayanlar yeni çözüm üretmez, sadece mevcut çözüm yollarını uygularlar.
- 09:20Alışkanlıklar
- Alışkanlıklar ve geçmişte yapılan çözüm yolları yeni çözüm yollarını denememizi engeller.
- "En iyi yol bildiğim yoldur" diyen bir kişi yeni çözüm yolları denemeyecektir.
- Eşek veya at gitmek istemiyorsa, normal alışkanlık olarak zorla götürmek yerine hayvanın seveceği yiyeceği önüne tutup yavaş yavaş ilerletmek yaratıcı düşünceyi kullanmaktır.
- 10:18Engeller ve Yaratıcı Düşünce
- Alışkanlıklar engeli, bireyin en iyi bildiği yolu tercih etmesi ve yeni çözüm yollarını denememesi durumudur.
- Duygusal engeller, problemin bireyin duygularına ters düşmesi durumudur; utangaçlık, aptal yerine koyulma korkusu, yanlış yapma korkusu ve aşırı özeleştiri bu gruba girer.
- Algısal engeller, bireyin algı ve zeka kapasitesinin düşük olması veya problemle ilgili yeterli bilgilere sahip olmaması durumudur.
- 13:04Algısal Engellerin Örnekleri
- Algısal set oluşturma, bireylerin nesneleri, olayları ya da insanları belli referanslara, beklentilere ve önyargılara göre algılama eğilimidir.
- Yorgunluk, uykusuzluk veya hastalık gibi fiziksel durumlar algı kapasitesini düşürerek yaratıcı düşünceyi engelleyebilir.
- Toplumsal engeller, bireyin toplumsal değerlere ve inançlara aykırı düşen durumları kabul etmemesidir.
- 14:23Yaratıcı Düşünce Örnekleri
- Ayşe, babasının vefat ettikten sonra merdivenden kitaplık yaparak oturma odasına koymak istemiştir; bu yaratıcı bir düşünce sergilemesidir.
- Meslek lisesinde mobilya bölümünde usta öğretici olan Selim Bey, öğrencilerinden eski bir sandal kullanarak yatak yapabileceklerini sormuştur.
- Hamza, resimdeki gibi bir tasarım yaparak sandaldan yatak yapmayı başararak yaratıcı düşünceyi göstermiştir.
- 17:11Engellerin Farklı Alanlarda Etkileri
- Ayşe saçlarını toplamak için toka aramış ancak bulamamış, kalemi kullanıp saçlarını toplamak aklına gelmemişse, kalemi üretiliş amacı doğrultusunda kullanmıştır.
- Fatih, öğretmenin verdiği domuzların sağlıklı gelişimi ile ilgili proje çalışmasına orijinal öneriler getirememiş, inançlarına ve değerlerine aykırı düşmüştür.
- KPSS matematik testinde karmaşık sorulan kolay bir soruyu adayların çoğunluğu yanlış yapıyorsa, soru aslında kolay fakat karmaşık bir görüntüye sahipse burada algısal engeller vardır.
- 18:14Algısal Engeller
- Öğrenciler soruyu algılayamamış veya algılayıp anlam yükleseler de doğru cevapları verememişlerdir.
- Elinde mal kaldığında sürekli indirim yapan esnaf, modaya uydurup satmayı akıl edemediyse ve indirim yaparak satmayı denediyse, geçmişteki alışkanlıklarını kullanarak problemi çözmeye çalışıyor.
- Ali gece geç saatlere kadar ders çalışmış ama son çözdüğü soruların çoğunun yanlış çıktığını görünce yatıp uyumuştur, sabah yanlış yaptığı sorulara bakınca "ben bunları nasıl yanlış yaptım?" demiştir çünkü yorgunlukla beraber algı kapasitesi düşmüştür.
- 18:58Alışkanlıklar ve Duygusal Engeller
- Köklü sayılar sorularını sürekli uzun yoldan çözen Mahmut, denemede gelen soruyu daha kısa yoldan nasıl çözerim diye düşünmemiş, yine uzun yoldan çözmüştür.
- Rehber öğretmen Selda Hanım nefret ettiği bir öğrencisinin danışmak için yanına geldiğinde sorunu çözmek için alternatif yollar geliştirememiştir, bu duygusal engeldir.
- Organ naklinin caiz olup olmadığı konusunda şüpheleri olan Müslüman bir bilim adamı organ nakli konusunda etkin araştırmalar yapamıyorsa, inançlarına, değerlerine aykırı düştüğü için toplumsal engeller yaşıyor.
- 19:42İşlevle Takılma ve Toplumsal Engeller
- Mehmet bozulan radyosunu tamir etmek için içini açmaya çalışmış fakat tornavida bulamadığı için başarılı olamamıştır, abisinin bıçağı kullan önerisine "bıçakla ekmek kesilir, dalga mı geçiyorsun?" demiştir, yani bıçağı üretiliş amacı dışında kullanamıyor, işleve takılmış durumda.
- Ali duvara bir çivi çakması gerektiğinde yana yakıla çekiç arar bulamaz ama etrafında çekicin yerine kullanabileceği birçok sert objeyi kullanmayı düşünemez, niye duvara çivi çakacaksam bunu sadece çekiçle çakarım diyor, işlere takılıyor.
- Mehmet eşi ile birlikte gezerken güneşten rahatsız olup elindeki gazeteden şapka yapmış, eşi "elalem ne der" deyip onu engellemişse, şimdi "elalem ne der" diyorsa eşinin önündeki engeli toplumsal engeldir.
- 20:33Duygusal Engeller ve Yaratıcı Düşünce
- Selin öğretmenin tahtaya yazdığı soruyu yanlış çözersem acaba arkadaşlarım benimle dalga geçer mi? diye düşünmüş ve çözmekten vazgeçmiştir, yani duygusal engeller söz konusudur.
- Eleştirinin olduğu yerde duygusal engeller vardır ve yaratıcı düşünceden uzaklaşılır.
- Parasını sürekli dövize yatıran Kamil, bitcoin gibi sanal paralar üzerinde düşünmemiş ve yatırım yapmamıştır, birkaç yıl içinde sanal paraların çok yükseldiğini görüp pişman olmuştur.
- 21:01Algı Kapasitesi ve Algısal Engeller
- Kamil dolara euro'ya yatırdı ekstra unsurlara yatırım yapmadı ve daha az kazandı, alışkanlıkların etkisiyle yeni para kazanma yollarını denemedi.
- Elektrik mühendisi Mahmut, yeni çalışmaya başladığı fabrikada bir makinanın arızası için yanına gitmiş ama ilk kez gördüğü bu makinanın nasıl çalıştığını bilmediği için çözüm üretememiştir.
- Makinayı ilk kez gördüğüne göre makina ile ilgili yeterli bilgiye sahip değil, bu da algı kapasitesini yani anlam yükleme kapasitesini düşürmüş oluyor, burada da algısal engellerin olduğunu söylüyoruz.