Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademik ders formatında sunulan uluslararası ilişkiler teorisi serisinin ikinci oturumudur. Konuşmacı, uluslararası ilişkiler teorisindeki liberalizm akımını detaylı bir şekilde ele almaktadır.
- Video, liberalizmin temel prensiplerini, uluslararası ilişkilerdeki rolünü ve barış üretme kapasitesini incelemektedir. İçerik, liberalizmin birey fikri üzerine kurulu temel unsurlarından başlayarak, serbest ticaret, demokrasi, uluslararası hukuk, uluslararası kurumlar ve kimlik/norm değerleri gibi barış üretme unsurlarını ele almaktadır. Ayrıca, demokratik barış teorisi, Kant'ın "Ebedi Barış" eseri ve neoliberal kurumsalcılık gibi liberalizmin önemli varyantları da detaylı olarak incelenmektedir.
- Videoda, liberalizmin uluslararası ilişkilerdeki aktör görüşü, savaşları bir hastalık olarak görmesi, kapitalizm ve serbest ticaret gibi kurumların barışa katkıları ve uluslararası kurumların anarşinin yarattığı belirsizliği azaltma kapasitesi gibi konular da ele alınmaktadır. Neorealizm ve neoliberal kurumsalcılık arasındaki tartışmalar da videoda yer almaktadır.
- 00:08Uluslararası İlişkiler Teorisi Serisi
- Bu derste uluslararası ilişkiler teorisi serisinin ikinci oturumunda liberal uluslararası ilişkiler teorisi ele alınacaktır.
- Liberalizm, modernliği tanımlayan geniş bir düşünce çerçevesi, ideoloji ve felsefe olup, uluslararası ilişkiler teorisinde de bu düşünce okulundan çıkarımlar yapılmıştır.
- Realizm gibi bir felsefe değil, siyaset ve uluslararası ilişkilerle doğrudan bağlantılı bir yaklaşım olup, liberalizm daha geniş bir teorik ve felsefi çerçevede birçok farklı yaklaşım ve ekol içerir.
- 01:24Liberalizmin Temel Özellikleri
- Liberalizmin temelinde birey fikri yer alır; birey, bölünemez bir toplumsal atom olarak görülür ve liberalizm bireyin hakları ve hürriyetleri üzerine inşa edilmiş bir felsefedir.
- Liberalizmde bireyin sahip olduğu haklar arasında insan hakları, siyasal haklar, medeni haklar ve özellikle mülkiyet hakkı bulunmaktadır.
- Liberalizm bir serbest piyasa itikadıdır ve devletin müdahalesinden arınmış, kendi kendini düzelten bir mekanizma olarak piyasayı merkeze alan bir yaklaşım sunar.
- 03:58Akıl ve İlerleme Fikri
- Akıl, bireyin hayatını şekillendiren en temel unsur olarak liberalizmin içerisinde önemli bir yer tutar.
- Liberalizm, bireylerin haklarla donatılmış ve akıl kullanarak daha iyi bir dünya yaratabileceklerine inanır.
- İlerleme fikri, liberalizmin tanımlayıcı unsurlarından biri olup, uluslararası ilişkiler alanında savaşların azaltılması ve barışın genişletilmesi anlamına gelir.
- 06:03Uluslararası İlişkilerde Liberal Yaklaşım
- Uluslararası ilişkilerde liberaller ana aktör olarak bireyleri ve bireylerin bir araya gelmesiyle oluşan kolektiviteleri (çıkar grupları, sivil toplum örgütleri, uluslararası kurumlar) alır.
- Klasik liberaller devleti üniter değil, içinde farklı gruplar ve kolektiviteler bulunan bir yapı olarak görürler.
- Liberalizm, realizmin sert iç politika-dış politika ayrımını reddeder; iç politikada olan süreçler ve dinamikler dış politikaya yansır ve devletleri etkiler.
- 08:42Savaş ve Barış
- Liberaller savaşı insan topluluklarının ürettiği bir hastalık olarak görür ve tedavisi olan bir durum olarak değerlendirirler.
- Bazı liberaller savaşın etkilerinin azaltılabilip barışın genişletilebileceğini düşünürken, bazıları evrensel ve ebedi bir barışın olabileceğini savunur.
- Liberaller uluslararası ilişkilerde içten dışa bir yaklaşım benimserler ve kapitalizm, serbest ticaret gibi kavramları ve kurumları etrafında uluslararası işleri düşünürler.
- 11:20Liberalizmin Barış Üretme Teorisi
- Liberalizm, uluslararası ticaretin temel mukayeseli üstünlükler mantığını genişleterek, engellerin olmadığı bir dünyada küresel refahın maksimize edileceğini savunur.
- Liberaller serbest ticaretin pasifize edici ve barış üretici yönüne vurgu yapar; Richard Cobden'in "serbest ticaret tanrı'nın diplomasisidir" sözüyle ifade edilen bu görüşe göre, ticaret toplumları birbirine bağlar ve karşılıklı bağımlılıklar oluşturur.
- Montesque'nin "ticaret en yıkıcı önyargıların devasıdır" sözüyle desteklenen bu görüşe göre, kapitalist ekonominin ürettiği serbest piyasa dinamikleri barışı destekler.
- 15:02Liberalizmin Barış Üretme Unsurları
- Liberalizmin ikinci unsur olarak demokrasi görülür; zamanla liberalizmle demokrasi birlikte hareket etmeye başlamış, liberal demokrasi fikri oturmuştur.
- Üçüncü unsur uluslararası hukuk olup, liberaller uluslararası hukukun barış üretme kapasitesine inanırlar; uluslararası ilişkilerde merkezi otorite olmadığı için hukuk yoktur, ancak uluslararası hukukun derinleşmesi ve yaptırım gücü artmasıyla devletler arasında düzen oluşabilir.
- Dördüncü unsur uluslararası kurumlar ve örgütlerdir; liberaller bu kurumların devletleri bir araya getirip müzakere ortamı sağladığı için barış üretme etkisine sahip olduğunu düşünürler.
- 22:13Liberalizmin Varyantları
- Liberalizm farklı varyantlara ayrılmıştır: cumhuriyetçi liberalizm, ticari liberalizm, düzenleyici liberalizm veya sosyolojik liberalizm gibi.
- Konuşmacı, vaktin darlığını düşünerek liberalizmin iki önemli varyantını inceleyeceğini belirtiyor: demokratik barış teorisi ve neoliberal kurumsalcılık.
- 23:09Demokratik Barış Teorisi
- Michael Doyle, 1980'lerin başında yazdığı makalelerde, 18. yüzyıldan itibaren anayasal olarak liberal olan devletlerin birbirleriyle savaşmadığını gözlemlemiştir.
- Demokratik barış teorisi (veya önermesi) olarak bilinen bu iddianın temelinde, demokrasilerin birbiriyle savaşmadığı fikri yer almaktadır.
- Eğer bu iddia doğruysa, dünyanın her yerinde demokrasileri yayarak savaşın sona erdirilebileceği sonuç çıkarılabilir.
- 25:46Teorinin Önemi ve Uygulanması
- 1990'ların sonunda 217 tane demokrasi olduğu söylenirken, demokratikleşme dalgaları sayesinde bu sayı artmaya devam etmiştir.
- Demokratik barış teorisi, özellikle 1990'ların ve 2000'lerin başlarında uluslararası ilişkiler teorisi literatüründe çok tartışılan ve üzerine çok eser yayınlanan bir konu olmuştur.
- Amerikan başkanları, özellikle iki Bush ve Bill Clinton, bu teoriyi Ortadoğu'ya demokrasi getirmek için kullanmışlardır.
- 27:12Teorinin Değerlendirilmesi
- Jack Levy, uluslararası ilişkiler uzmanı olarak, bu teorinin uluslararası ilişkilerde "yasa olmaya yakın bir şey" olduğunu belirtmiştir.
- Teori, mona (tekli) ve dia (ikili) olarak iki farklı varyantı bulunmaktadır.
- Mona versiyonuna göre liberal demokrasi herkesle barışçıl olurken, dia modeline göre liberal demokratik devletler sadece diğer liberal devletlere karşı barışçıl olur.
- 29:07Teorinin Kökeni
- Demokratik barış teorisinin kökeni Immanuel Kant'a gider.
- Kant, 1795 yılında "Ebedi Barış" başlıklı bir metinde, devletlerin üç temel prensibi kabul eden bir anlaşmanın içine girmeleri durumunda kendi aralarında bir barış adacığı oluşturacaklarını belirtmiştir.
- 30:00Kant'ın Ebedi Barış Teorisi
- Kant, devletlerin barış konfederasyonu veya federasyonu gibi bir anlaşmaya katılmasıyla ebedi barışın mümkün olabileceğini savunuyor.
- Kant'ın barış anlaşmasının üç temel şartı vardır: anayasal şart, uluslararası şart ve kozmopolitan şart.
- Anayasal şart, her devletin kendi içinde cumhuriyetçi ilkelere göre örgütleneceği ve vatandaşlarının temel haklarını (yaşam hakkı, mülkiyet hakkı, temel siyasal haklar) tanıyacağı anlamına gelir.
- 31:33Savaş ve Barış Meselesi
- Kant, savaş-barış meselesinin kararını bir kişinin elinden almak için halkın seçimiyle gelmiş bir meclisin bu kararlara yetki verilmesini savunuyor.
- Kant'a göre, yöneticiler savaşları başlatabilirken hiçbir zarar görmezler, ancak halk savaşın acısını çektiğinden, halk hiçbir zaman savaşı seçmeyecektir.
- Uluslararası şart, devletlerin birbirlerinin egemenliğine saygı duyacakları ve komşu devletlerin zayıfladığında onlara savaş açamayacakları anlamına gelir.
- 33:17Kozmopolitan Şart ve Ebedi Barış
- Kozmopolitan şart, evrensel içerikli bir misafirperverlik anlaşması olarak tanımlanır ve insanların farklı ülkeler arasında rahatça gezebilecekleri anlamına gelir.
- Kant, ticaretin önünü açmak ve ticari bağları artırmak için bu evrensel misafirperverlik şartını vurgulamaktadır.
- Kant'ın teorisi ütopik olmakla eleştirilse de, Michael Doyle'a göre bu teori tarihte gerçekleşmiş ve günümüzde de devam etmektedir.
- 35:31Liberal Demokratik Barış Teorisi ve Eleştirileri
- Liberal demokratik barış teorisi, demokrasinin ve savaşın tartışmalı kavramlar olduğunu vurgulamaktadır.
- Eleştirilere göre, bu teori sömürge savaşlarını, iç savaşları ve gizli müdahaleleri göz ardı etmektedir.
- Örneğin, Fransa'nın Cezayir'de yaptığı savaş, Cezayir'in Fransa'nın parçası olduğu için savaş olarak sayılmamıştır.
- 38:28Neoliberal Kurumsalcılık
- Liberalizmin diğer etkili varyantı olan neoliberal kurumsalcılık, 1970'lerin sonları ve 1980'lerin başlarında Robert Kohen tarafından geliştirilmiştir.
- Neoliberal kurumsalcılık, 1980'lerde neorealizmin dominant hale gelmesiyle ortaya çıkmıştır.
- Robert Kohen'ın "After Hegemon" isimli kitabında bu teoriyi detaylı şekilde ele almıştır.
- 39:32Neoliberal Kurumsalcılık Teorisi
- Neoliberal kurumsalcılık, liberalizmin bazı önermelerinden vazgeçip neorealizmin varsayımlarını kabul ederek, uluslararası işlerde işbirliğine daha fazla alan açılabileceğini göstermeyi amaçlar.
- Kohen, uluslararası kurumların devletlerin işbirliğini artırmaya ve çatışmaların sayısını ve şiddetini azaltmaya yönelik bir kabiliyeti olduğunu savunur.
- Bu yaklaşım, klasik liberalizmden farklı olarak sadece ticaret ve demokrasi değil, kurumlar aracılığıyla barışçıl ilişkilerin geliştirilebileceğini düşünür.
- 42:24Kurumların Önemi
- Kurum, tekrar eden pratikler anlamına gelir ve uluslararası işlerde öngörülebilirlik sağlar; hem yazılı hem yazılı olmayan kurallar kurum oluşturabilir.
- Kurumsallaşmalar uluslararası işlerin anarşik tabiatını yok etmez ancak anarşinin çatışma üretici etkisini azaltır.
- Rejim teorisi, devletlerin kurallar, normlar ve prosedürlerle kendi davranışlarını öngörülebilir hale getirmesini ifade eder.
- 45:02Taahhüdün Değeri ve Kurumların Rolü
- Uluslararası ilişkilerde anarşinin yarattığı en büyük problem, verilen sözlerin güvenilebilirliği sorunu olup, realistler için taahhüdün bir değeri yoktur.
- Kurumlar, devletlerin sözlerini tutmalarını ve organizasyon kurallarına riayet etmelerini sağlayan yapılar oluşturur.
- Kurumlar işlem maliyetini azaltır, bilgi akışını artırır ve devletlerin birbirlerinin niyetlerini açık etmeleri için iletişim ortamları sağlar.
- 48:42Neo-Realizm ve Neo-Liberal Kurumsalcılık Tartışması
- 1980'lerde ve 1990'larda neo-realizmle neoliberal kurumsalcılık arasındaki tartışma "neo-neo tartışması" olarak bilinir ve "neo-neo sentezi" olarak adlandırılır.
- Tartışmanın merkezi konusu, kurumların işbirliği üretebilme ve çatışmayı azaltabilme kapasiteleriyle ilgilidir.
- Liberal yaklaşımlar, modernliği tanımlayan bir düşünce sistematiğidir ve kapitalizmin barış üreteceğine inanır.
- 49:51Liberalizmin Temel Özellikleri
- Liberal düşünürler, kapitalizmin, serbest piyasanın, serbest ticaretin, uluslararası hukukun ve liberal demokratik yönetim tarzının barış üreteceğine inanırlar.
- Steven Pinker gibi düşünürler, tarihteki en barışçıl dönemde yaşadığımızı savunur.
- Liberalizm, aydınlanma değerleriyle, akıl, bilim ve kurumlarla barışın mümkün olduğunu düşünen bir teorik çerçevedir.