Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Hayatın Türküsü" adlı radyo programında, Gazi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Necati Demir sunuculuk yaparken, konuk Bahadır Han Çatalyürek ve sunucu Selvi Karakoç Türkülerin tarihi ve özellikleri hakkında bilgi veriyor.
- Program, Türkülerin genel özellikleri, tarihsel kökenleri ve yapı unsurlarını ele alıyor. Türkülerin milattan önce 10.000 yıl kadar geriye giden tarihsel kökleri, Göktürklerden Osmanlı dönemine kadar uzanan gelişimi ve halk edebiyatı içindeki yeri anlatılıyor. Ayrıca "Ordu'nun Dereleri" adlı bir türkünün anlamı ve tarihi de açıklanıyor.
- Programın sonunda, bir sonraki bölümde Türkülerin nasıl ortaya çıktığı, yayılışı ve TRT'nin bu konudaki katkıları hakkında bilgi verileceği belirtiliyor.
- Programın Tanıtımı
- "Hayatın Türküsü" programı, Profesör Dr. Necati Demir ve Tuncay Yakalı tarafından hazırlanıyor.
- Programda teknik yapımda Serkan Cem Çelebi, ses kayıtta Seva Şimşek, mikrofonda Selvi Karakoç bulunuyor.
- Programda Türkü konusunda Bahadır Han Çatalyürek ile sohbet ediliyor.
- 01:16Türkülerin Genel Özellikleri
- Türküler türklere mahsustur, mazlum bir metne sahiptir ve halkın ortak havzasına yerleşmiş ezgilerle söylenir.
- Türküler hem metne hem ezgisi hem de kullanılan çalgılarıyla geleneksel bir nitelik gösterir.
- Türkülerin tarihi derinliği olan çok köklü bir gelenek olduğu ve sözlü bir ortama dayandığı için yazının icadından önce ortaya çıktığı belirtiliyor.
- 02:06Türkü Geleneğinin Tarihi
- Kaya üstü resimler (petroglifler) araştırılarak, 10 bin yıl öncesine dayandırılan çalgılı türkü ile eşdeğer figürler tespit edilmiş.
- Hititlere ait belgelere bakıldığında bugün bağlamaların ucunda bulunan püskülün atası görülebiliyor.
- Türklerin İslamiyet öncesi gök tanrı dinindeki şamanlar (kan box) ezgi ile ölçülü sözler söyleyerek türküler söylüyorlardı.
- 05:25Sipsi Çalgısı
- Sipsi, ansiklopedilerde Muğla ve Burdur yöresine mahsus mali bir çalgı olarak tanımlanırken, aslında 5 bin yıllık bir geçmişi var.
- Uluhan Ata bittiği ilk Türk'ün yaratılışını anlatan kitapta sipsi (sipsagu) şeklinde geçiyor ve önce kuş avlamak için icat edilmiş.
- Türkülerin 10 bin yıl öncesinden beri var olduğu, 7. yüzyıla dayalı arkeolojik kazılarda kaval çıkmış ve 4. yüzyılda net bir şekilde türküler söyleniyor.
- 07:06RNasa Savaşı ve Türkü
- MÖ 4. yüzyılda RNasa Savaşı'na giden 10 bin kişilik Yunan ordusu, savaştan vazgeçip memleketine dönerken Fırat Vadisi'ne çıkıyor.
- Bu ordunun komutanı Kesenefon, yerli halkın kemençeye benzer bir müzik aracından bahsederek türküler söylediğini anlatıyor.
- Bu olay MÖ 2400'de gerçekleşmiş olup, türkülerin türkü şekliyle en az 2400 yıldır var olduğu belirtiliyor.
- 08:40Karadeniz Türküsü
- Bahadır Han Çatalyürek, Sivas'ta kadınlar arasında geleneksel olarak söylenen kırk kadar türküyü derlemiş ve şaheser bağlamasıyla sahneye çıkmaya devam etmiş.
- Programda Ordu yöresinden "Ordu'nun Dereleri" adlı bir Karadeniz türküsü söyleniyor.
- 12:13Ordu'nun Dereleri Hakkında
- Ordu'nun derelerinin yukarı akması hakkında yanlış anlaşılmalar var, bu konu pek çok hemşehri tarafından tahlil edilemiyor.
- Konuşmacı, Bulgaristan'ın Şumnu şehrinde bir kütüphane kurmaya gittiğinde, orada yaşayan Türklerin saz öğreterek bağlama çalan çocukların sayısını çoğaltmaya çalıştıklarını anlatıyor.
- Ordu'nun dereleri türküsünün anlamı, sevgilisini başkalarına vermemek üzerine kurulmuş olup, "Ordunun dereleri aksa yukarı aksa vermem seni ellere" şeklinde ifade ediliyor.
- 15:24Türk'ün Tarihi ve Özellikleri
- Türk kelimesi Türkiye haliyle 15. yüzyılda rastlanıyor ve Nevai'ye göre "Türk'ü güzel söyleyen kimseleri sultan'la himaye eder" deniliyor.
- Türk'ün genellikle hece ölçüsüne sahip olduğu ve başlangıçtan beri Türk şiirinde var olduğu belirtiliyor.
- Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'u aldıktan sonra her yıl yapılan şenliklerde divan edebiyatı yanında halk edebiyatına da önem vermeye başlamış.
- 18:29Türk'ün Eski Kaynakları
- Araştırmacıların elde ettiği en eski Türk kaynağı 16. yüzyıl halk şairi Öksüz'e ait bir metin.
- Programın sonuna yaklaşırken, Türk'ün nasıl ortaya çıktığı, nasıl yayıldığı ve nasıl değerlendirildiği konularının gelecek programlarda ele alınacağı belirtiliyor.
- TRT'nin Türk'ün arşivindeki çalışmalarına katkıları ve Muzaffer Sarı Sözen'in Türk derlemelerindeki çalışmaları vurgulanıyor.