Buradasın

Türkiye-Rusya İlişkileri ve Tarihsel Benzerlikler

youtube.com/watch?v=IIxQXdwumvU

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

"Marjde" programında sunucu ile Doçent Dr. Evren Balta arasında geçen bu röportaj, Türkiye-Rusya ilişkilerini ve tarihsel benzerlikleri ele almaktadır. Konuk, Rusya'daki tarih eğitimi ve ulusal kimlik konularında uzman bilgiler sunmaktadır.
Video, Osmanlı ve Rus imparatorluklarının 19. yüzyılda Batı karşısında yaşadığı yenilgi ve 20. yüzyılda yaşanan küçülme travmalarının siyasi kimliklerine etkisini incelemektedir. Ayrıca Rusya'daki tarih ders kitaplarında Türkiye'nin nasıl tasvir edildiği, Putin dönemindeki tarih eğitiminin tek tipleşmesi ve Türkiye-Rusya ilişkilerindeki benzerlikler tartışılmaktadır.
Röportajda ayrıca Çeçenistan Savaşı, Putin'in medyayı nasıl kullandığı, sosyal medyada gerçeklikleri nasıl inşa ettiği ve Türkiye'deki PKK ile benzerlikler de ele alınmaktadır. Konuşmacılar, tarihsel referansların siyasi söylemlerdeki rolünü, din faktörünün siyasetteki önemini ve Rusya'nın Suriye politikası ile Türkiye'nin 1990'lardaki durumu arasındaki benzerlikleri de tartışmaktadır.

00:24Türkiye-Rusya İlişkilerinin Tarihsel Benzerlikleri: Programda Türkiye-Rusya ilişkileri, tarihsel benzerlikleri ve gündeme dair konular ele alınacak.
Türkiye ve Rusya, 19. yüzyılda dünya siyasetini domine eden iki büyük imparatorluk olarak birbirleriyle savaşmışlardır.
Her iki imparatorluğun da temel kimlik algısını belirleyen en merkezi ilişki Batı'yla olan ilişkileridir.
02:0520. Yüzyılda İmparatorlukların Küçülmesi: 20. yüzyılın başlarında her iki imparatorluk da Birinci Dünya Savaşı sonrası süreçte Batı karşısında büyük yenilgiye uğrayarak küçülmüştür.
Her iki imparatorluk da büyük küçülme travmasından ve kaybetmişlik duygusundan dolayı topraklarını koruma arzusuyla jeostratejik yollar kullanmıştır.
Türkiye'de Sevr paranoyası, Rusya'da da benzer bir paranoyası vardır ve bu yenilginin telafi etme arzusu siyasal elitler tarafından önemli bir araç olarak kullanılmaktadır.
03:37Batı İlişkileri ve Otoriter Paternler: Her iki ülke de birbirini Batı karşısında yeterince güçlü olmamak ve Batı'yla ittifak yapmak zorunda hissetmiştir.
Batı, her iki ülke içinde kendi öz kimliklerinin kuruluşunda hem araçsal hem de kurucu bir rol oynamıştır.
Her iki ülkede de imparatorluk geçmişinden gelen benzer bir otoriteryanizm paterni vardır ve her iki ülke de birbirini daha fazla otoriteryen olmakla suçlamaktadır.
06:00Çok Etnik ve Çok Kimlikli Yapılar: Her iki imparatorluk da çok etnikli ve çok kimlikli yapıya sahiptir ve 19. yüzyılda parçalanma sonrasında farklı patenleri olsa da bu kimlik yapısını sürdürmüştür.
Her iki ülkede de etnik grupları idare etme stratejilerinde temel mekanizma olarak baskıyla içermenin tarihsel olarak iç içe gittiği görülmektedir.
Her iki ülkenin de ayaklanmış ve ülkeyi parçalamış etnik grupların içeride kalan artıklarının ülkeyi yeniden parçalayacağına dair büyük bir endişesi vardır.
07:25Etnik Meselenin Çözümü ve Muhalefet: Sovyetler Birliği, etnik meseleyi çözerken ulusların kendi kaderini tayin hakkı, ulusal milliyetçiliklerin tanınması, kültürel özerkliğin tanınması ve dil hakkının tanınması gibi politikaları benimsemiştir.
Sovyetler Birliği tarihçileri, milletleri dondurup kendi eliyle inşa ettiğini, hatta olmayan milletleri yarattığını bile söylerler.
Etnik grupları dahil etme biçimlerinin farklılaşması, her iki devlete de olan muhalefetin karakterini belirlemiştir; örneğin Çeçen muhalefetinin radikalleşmesi, Sovyet ve Rus devletinin milliyetçiliği içerebiliyor olmasıyla ilişkilidir.
09:36Çeçen Siyaseti ve Muhalefetin Şekillenmesi: Sovyetler Birliği ve sonrasında Rusya'da, Türkiye ile karşılaştırılamayacak kadar çok hak verilmiş ve devlet bunu en azından soğurabileceği bir alanda alandaydı.
Çeçen siyasetinde "çeçenleştirme" yöntemi, Çeçenlerin iktidarda olması, Çeçen kültürü ve Çeçen hakları üzerinden muhalefetin nasıl olacağını belirleyen bir çözüm yöntemidir.
İktidarın neyi dışarıda bıraktığı, muhalefetin şeklini büyük oranda belirler; Suriye'de de siyasal İslam'ın bastırılması, radikalleşen hareketlerin oluşmasına neden olmuştur.
11:54Rusya'da Tarih Yazımının Değişimi: 2000'lerle birlikte Rusya'da putizm'in güçlenmesiyle tarih yazımında değişiklikler olmuştur.
Sovyetler Birliği'ndeki tarih yazımdan radikal olarak bambaşka bir tarih yazımına, özellikle 1990'lı yıllarda revizyonist ve daha liberal bir tarih yazımına geçilmiştir.
2000'li yıllarda yeniden putinleşmeyle birlikte tarih yazımı tek tipleşmeye başlamış, merkezi organlar yoluyla tarih ders kitapları denetlenmeye ve doğrudan görevlendirilen kişiler eliyle tarih kitapları yazılmasına başlanmıştır.
14:42Rus Tarih Ders Kitaplarında Türkiye ve Osmanlı İmajı: Rus tarih ders kitaplarında Türkiye'nin kimliğinin Batı karşısında şekillendiği, en temel ötekisinin Batı olduğu ve en temel tehdit algısının Batıdan geldiği belirtilmiştir.
Türkiye, güvenilmez bir partner olarak tanımlanmış, her zaman saf değiştirdiği, kendi özerk kimliğine sahip olamadığı ve Batı'nın çıkarlarını savunduğu vurgulanmıştır.
Türkiye, Batı'nın yapamadığını, coğrafi yakınlığı nedeniyle Batı'nın yaptırdığı bir "maşa" olarak görülmüş, Batı'nın kendi gündemini Türkiye'nin Rusya'yla savaşarak sürdürmesi gerektiği belirtilmiştir.
16:33Azınlıklar ve Rusya'nın Dış Politikası: Rus tarih ders kitaplarında "Türk mezalimi" kavramı sıkça geçer, özellikle Ermeniler için soykırım kelimesi kullanılır.
Rus tarih ders kitapları, Balkanlar'da ve Türkiye'de yaşayan Ortodoksların haklarını korumak konusunda güçlü bir duruşa sahiptir.
Rusya'nın dış politikası, azınlıkların haklarını korumak gibi insani bir hedefle birlikte, kendi çıkarlarıyla uyuşmadığı zaman bunu yapamayacağı realist bir yaklaşım sergiler.
19:43Tarih Ders Kitaplarının Güncelliği: Tarih ders kitaplarındaki referanslar güncel tartışmalara da yansımaktadır; Putin'in Batı'yla Türkiye'nin ilişkilerini eleştirmesi ve devleti yönetenlere ağır küfürler etmesi, tarih ders kitaplarının siyasete tahvil edilmiş hali olarak görülebilir.
Çalışma 2013 civarında bitirilmiş, o dönemde Türkiye ile Rusya'nın ilişkileri çok iyiydi, pek çok ortak işbirliği anlaşması vardı ve ticari ilişkiler gelişiyordu.
20:34Türkiye-Rusya İlişkilerinde Tarihsel Algıların Etkisi: Türkiye'nin eksen kayması ve Rusya için Türkiye'nin uluslararası hat geliştirip geliştiremeyeceği konusu tartışılmaktadır.
Tarih ders kitaplarındaki ulusal çıkar ve kültür algısı, iki ülkenin birbirine yönelik şüpheler üzerine kurduğu ilişkileri etkilemektedir.
Uzun soluklu bir ilişkinin kurulabilmesinin önündeki önemli engellerden biri eleştirel uluslararası ilişkiler çalışanlarının belirttiği gibi, tarih ders kitaplarındaki güvenilmez partner ve mezalim yapan gibi ifadelerin temizlenmemesidir.
22:27Siyasal Referanslar ve Dış Siyaset Bakış Açısı: Türkiye ve Rusya'da kullanılan tarihsel referanslar siyasete tahvil edilmiş siyasal referanslardır; Rusya'da Ortodoks kimliği ve Çarlık, Türkiye'de ise Yeni Osmanlıcılık vurgulanmaktadır.
Yeni Osmanlıcılık söylemi, Rusya'nın Türkiye'yi güvenilmez unsur kategorisine koyması için bir araç olarak kullanılmaktadır.
Kemalist dönem Rusya'yla Soğuk Savaş yıllarına rağmen kısmen tehdit oluşturmayan bir unsurken, Yeni Osmanlı söylemiyle dış politikada Rusya'ya doğudan bir rakip olarak görülmektedir.
23:35Rusya'nın Türkiye Hakkındaki Görüşleri: Rusya, Osmanlı'nın yayılmacı olduğuna yönelik ve Türkiye Cumhuriyeti'nin yayılmacı dış politika hedefini bıraktığını, daha statükocu bir dış politika hedefinde olduğunu düşünmektedir.
Rusya, laikliğin ve sekülerliğin dini azınlıkları koruyan temel bir mekanizma sunduğunu, bu görevin Türkiye'deki laik kurumlara devredilmiş olduğunu ve kendisinin devreye girmesini gerekmeyeceğini düşünmektedir.
Putin ve Erdoğan, siyaset etme tarzları itibariyle hem uluslararası kamuoyunda hem siyaset bilimi literatürde çok benzetilen iki liderdir.
25:30Şanlı Geçmiş ve Yeniden Güçlü Olma Arzusu: Erdoğan, Abdülhamid ve Osmanlı neo-Osmanlıcılık siyaset etme tarzını, Osmanlı'nın şanlı dönemini çok beğendiğini söylüyor.
Batı karşısında kaybedileni geri alma arzusu, oraya geri dönüp yeniden başlama arzusu derin bir arzu olarak görülüyor.
Şanlı geçmişimizi geri alacağız dediğimizde gerçekten almamız lazım diyen bir grup ve alınabileceğini düşünen geniş bir kitle var.
26:32Din Faktörü ve Rusya'nın Siyasi Yaklaşımı: Sovyetler Birliği'nden sonra Rusya'nın daha seküler olduğu düşünülse de, son altı-yedi yılda Putin çok Ortodoks Kilisesi'ne döndü ve yaptığı her şeyi Ortodokslukla meşrulaştırıyor.
Rusya'da çok fazla Müslüman var (on milyon civarı) ve bu din faktörünün güçlendiği bir siyaset etme tarzına nasıl entegre edileceği önemli bir sorun.
Rusya, Müslüman topluluklara yönelik camiler açıyor, cami açılışlarına gidiyor ve Müslümanlara her zaman iyi bakacaklarını sinyal gönderiyor.
28:23Çeçen Sorunu ve Türkiye'nin Benzerlikleri: Rusya'nın en başından beri Çeçen sorunu ile birlikte en önemli muhalefet ekseni Türkiye'nin daha ulusal bir muhalefet ekseni olarak görülüyor.
Çeçenistan mücadelesi başından beri ilk savaşta, ikinci savaşta ulusal tınılar daha ön plandaydı ancak dini motifler ve dini referanslar Çeçen toplumunda çok etkiliydi.
Türkiye'nin son dönemi ile Çeçenistan'ın 1990'ları arasında benzerlikler taşıyor; her iki durumda da Putin'in parlatılması ve iktidara yürümesi için inşa edilmiş bir savaş yaşanmıştır.
29:37Çatışma Dinamikleri ve Baskı Stratejileri: Çatışma dinamikleri, devletin gücüne bağlı olarak tüm ülkelerde benzer şekilde gelişir ve çözüm süreçleri de benzerdir.
Baskı stratejileri küresel olarak gelişir; örneğin köy boşaltmaları kentleşmeyi yaratırken, devletler kentsel isyan dalgasına karşı yeni baskı stratejileri geliştirirler.
Baskı ve muhalefet arasında bir etki-tepki süreci vardır; baskı muhalefeti şekillendirirken, şekillenen muhalefet baskıyı yeniden şekillendirir.
30:48Çeçen Savaşı'nın Başlangıcı: 1994-1996 yıllarında Rusya, Çeçenistan'da büyük bir yenilgi aldı ve Çeçenistan'dan çekilmek zorunda kaldı.
1999'da Çeçenistan'ın bağımsızlığı yeniden referanduma gidecekti ve bu süreçte Yeltsin ve Putin'in oylarında yolsuzluk iddialarıyla ciddi düşüşler yaşanıyordu.
Çeçenistan'ın içi de karışıktı; muhalefetin parçalanmış olması, radikalizasyonu, kaçırılma olayları, mafyalaşma ve sosyal devletin çöküşü gibi sorunlar vardı.
32:15İkinci Çeçen Savaşı: Moskova'da art arda gerçekleşen apartman bombalamaları ve 200-300 civarında insanın ölümüyle büyük bir infial yarattı.
Putin, FSB'nin güvenlik aygıtının başındaydı ve Çeçen Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Rusya, Çeçenistan'a daha organize ve ağır bir şekilde girdi.
Savaşın en temel unsuru havadan bombardıman oldu; 2006'da Birleşmiş Milletler Grozni'yi dünyanın en kötü harap edilmiş kenti ilan etti.
33:15Savaşın Sonuçları ve Etkileri: 800 binlik Çeçen nüfusunun yaklaşık yarısı, 300-400 bin civarında insan bombalamalardan kaçmak için başka yerlere göç etmek zorunda kaldı.
Savaşta 14 yaşından 70 yaşına kadar bütün erkeklerin terörist ilan edilmesi ve sivil ve isyancı arasındaki ayrımı yapamama durumu büyük insani sonuçlara yol açtı.
Çeçen muhalefetinin radikalleşmesi ve ülke dışına çıkması, Kuzey Kafkasların diğer bölgelerine yayılmasına neden oldu.
34:43Rusya'da Savaşın Bastırılması: Rusya'da savaşın bastırılabilmesinin önemli nedenlerinden biri, uluslararası toplumun devlete olan yakınlığıydı.
İslam'ın radikalizasyonu o dönemde bastırılması gereken bir şey olarak görülüyordu ve ne olursa olsun bu durumun bitmesi gerekiyordu.
Çeçen hareketinin kullandığı şiddet yanlısı yöntemler hem Rusya'nın içinde hem de Batı kamuoyunda ciddi bir dönüşüm yarattı.
36:58Çeçenistan Algısı ve Medya Kontrolü: Türkiye'de Medetne cinayet davasıyla ilgili bir tartışma sırasında, Çeçen olunca insan olunmuyor mu sorusu, üretilen algının güçlü olduğunu gösteriyor.
11 Eylül sonrası Al Kaide gibi örgütlerin İslam'ın radikalizasyonuyla beslendiği söylenirken, Çeçenistan'daki savaş ve iki Çeçen savaşı arasındaki kontrolsüz dönem bu örgütlerin asıl beslendiği yer olarak görülüyor.
Putin, medyayı kullanarak "her Çeçen eşittir terörist" diyebilmek için uluslararası basının Çeçenistan'a girmesini yasakladı, insan hakları ihlallerinin rapor edilmesini engelledi ve basını el değiştirmesini sağladı.
39:27Sosyal Medya ve Gerçeklik İnşası: Sosyal medya döneminde Putin'in stratejisi, farklı gerçeklikler inşa ederek hakikatin ne olduğunun eksenini kaydırmak.
Rusya'da örgütlü ve kurumsal bir şekilde sosyal medyada alternatif gerçeklikler inşa edilerek muhaliflerin etkililiği ve inandırıcılığı azaltılmaya çalışılıyor.
2000'li yıllardaki gibi bilgiyi denetlemek artık kolay değil, tamamen gerçekliğin yok olduğu bir dönemi yaşıyoruz.
41:23Çeçenistan ve Türkiye'deki Benzerlikler: 1990'lı yılların Çeçenistan'ıyla Türkiye'nin son savaş döneminde uyguladığı stratejilerde fotoğrafik bir benzerlik var.
Çeçenistan'da tankın arkasına bağlanmış bir Çeçen isyancı öldürülmüş ve sürüklenen fotoğraf, Türkiye'de Hacı Lokman Birliği'nin benzer bir fotoğrafıyla benzerlik gösteriyor.
Ölü bedenlerin siyasallaşması ve fotoğrafik hafızanın silinmemesi, toplumlarda farklı sonuçlar doğuruyor.
42:39Savaş ve Ölü Bedenler: Savaş sadece canlı bedenlere değil, ölü bedenlere de yönelik bir şey olup, fiziken son demek insanı çaresiz bırakan ve savaşma kapasitesini azaltan bir şey.
İsyancı gruplar için "ölümden öte bir yer var, şehitlik var, mezarlıklar var, kültürümüz var" söylemi, kişinin öldüğünü ama topluluğun devam ettiğini gösteriyor.
Çeçenistan'da sivillerin tamamını öldürmek, ayrım gözetmeksizin öldürmek, sivilleri devlet olarak kaybetme olasılığını artırıyor çünkü desteği kaybediliyor.
45:14Sivillerin Durumu ve Kontrol: Eğer isyancı gruplar sivillere koruma sağlayabilirse, şiddetten alternatif dayanışma aldığını gösterebilirse ve hedefin ne olduğuna dair ikna edici olabilirse, sivillerin çıkarları isyana katılma yönünde değişebilir.
İnsanlar çatışma durumunda kontrol istiyorlar, tahmin edilebilir ve öngörülebilir bir şey istiyorlar.
Çeçenistan'da radikalizasyon ve parçalanma, sivil halka kontrol verilememesini sağladığı için Rusya'nın elini güçlendiriyor.

Türkiye-Rusya İlişkileri ve Tarihsel Benzerlikler

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir