Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı döneminde emperyalist oyunları ve Mustafa Kemal Paşa'nın stratejik kararlarını anlatan bir tarih belgeselidir. Videoda Mustafa Kemal, Kazım Karabekir ve Süleyman Necati Bey gibi tarihi şahsiyetlerin görüşleri aktarılmaktadır.
- Video, 1917 Büyük Ekim Devrimi sonrası Sovyetler Birliği ile Türkiye arasındaki ilişkileri, İngiliz emperyalizminin Kafkasya'daki planlarını ve Mustafa Kemal Paşa'nın bu oyunları nasıl bozduğunu kronolojik olarak ele almaktadır. Ayrıca, Wilson Prensipleri, Pantürkizm ve Panislamizm gibi hareketlerin emperyalizmle ilişkisi ve Kürt sorununun emperyalizmle ilişkisi de incelenmektedir.
- Belgeselde, Sovyet Kızıl Ordusu'nun Kafkasya'daki ilerleyişi, Ankara'daki coşkuyla karşılanması, "Asrın Prensipleri" makalesi ve Sivas Kongresi'ndeki beyannamenin ilk maddesi gibi önemli tarihsel olaylar da anlatılmaktadır. Video, 3 Kasım 1922 tarihinde Meclis kürsüsünden yapılan Süleyman Necati Bey'in konuşmasıyla sonlanmaktadır.
- 00:39Sovyet Devrimi ve Türkiye'nin Kurtuluşu
- 1917 Büyük Ekim Devrimi ile Çarlık Rusyası yıkılmış, yerine Türkiye'nin kurtuluşunu destekleyen Sovyet rejimi kurulmuştu.
- Sovyet devrimi önderleri gizli diplomasiyi kaldırdı ve 9 Kasım 1917'de Osmanlı topraklarını parçalamak için yapılan gizli anlaşmaları kamuoyuna açıkladı.
- 20 Kasım 1917'de Sovyet devrimi önderliği, Türkiye'nin parçalanmasına ve Ermenistan'ın Türkiye'den alınmasına dair anlaşmanın yırtılıp yok edildiğini bildirdi.
- 01:27Brest-Litos Barış Antlaşması
- Devrimci Sovyet hükümeti ile Osmanlı Devleti 3 Mart 1918'de Brest-Litos Barış Antlaşması'nı imzaladılar.
- Anlaşma uyarınca Rusya 6-8 hafta içinde işgal ettiği bölgeden çekilmeyi, Ermeni çetelerinin silahsızlandırılması ve dağıtılmasını kabul ediyordu.
- Kars, Ardahan ve Batum illeri Osmanlı Devleti'ne iade edildi.
- 01:54İngilizlerin Emperyalist Stratejisi
- İngilizler Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan'da kukla devletler kurarak direnen Türkiye ile Sovyet Rusya arasına bir set çekmişti.
- Bu stratejinin amacı devrimci Sovyet ve Ankara hükümetlerinin birleşmelerini önlemekti.
- Tarihte ilk kez emperyalizme karşı örgütlü isyan, savaş ve zafer Avrasya'dan geliyordu: Rusya'da Bolşevikler, Türkiye'de Kemalistler.
- 03:16Türkiye ve Sovyetler Birliği Arasındaki İlişki
- Mustafa Kemal Paşa'nın kumandasıyla Türkiye bu işi tam bağımsız olarak gerçekleştiriyordu.
- Sovyetler Birliği Türkiye'yi takviye ediyordu, ancak Türkiye de Sovyetler Birliği'ne takviye veriyordu.
- Kafkasya'daki seddi (emperyalizmin seddi) Amerikalılar da yapmaya çalışıyorlardı.
- 04:01Mustafa Kemal'in Kafkasya Seddi Hakkındaki Değerlendirmesi
- Mustafa Kemal Paşa 1920'nin başında bir durum değerlendirmesi ile bütün herkese yazmıştır.
- Kafkasya seddi'nin yapılmasını Türkiye'nin kesin yok olması projesi sayıp, bu seddi İtilaf Devletlerine yaptırmamak için en son çarelere başvurmak zorunda olduklarını belirtmiştir.
- Mustafa Kemal'in kuruluş planı doğuda dayanak yaratmak ve Anadolu'yu işgalden kurtarmak üzerine kurulmuştu.
- 05:30Doğu İhtilali ve İngiliz Emperyalizmi
- Atatürk'ün 10 Ocak 1920 günü çıkarmaya başladığı "Hakimiyeti Milliye" gazetesinde yer alan "Doğu İhtilali" makalesi, İngilizlerin desteğinde kurulan kukla Ermeni hükümetinin doğuda oynadığı rolü ele alıyor.
- Ermenistan, doğuda büyük bir inkılap gayesi için çalışan mazlum milletler arasında yabancı ve bozguncu bir unsur vazifesi yapıyordu.
- Kafkaslar, Sovyet Rusya ve Türkiye'nin bağımsızlık mücadelesini boğma olanağı sağlayan bir üs olmanın ötesinde, bütün Ortadoğu ve Asya kapısını İngiltere'ye açıyordu.
- 06:42İngiltere'nin Sömürge Stratejisi
- İngiltere emperyalizmi, kendisiyle iş birliği yapan Menşevit çizgideki Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan hükümetlerinin yaşatmak amacıyla büyük gayret gösterdi.
- İngiltere ana kıtasının 140 kat misli sömürgesi vardı ve sömürge ülkelerini güvenceye alabilmek için Mısır'dan başlayıp Arap Yarımadası, Irak, İran güneyi, Afganistan ve Hindistan'a kadar bir çember oluşturdu.
- İngiltere, Anadolu hareketini ve Moskova hareketini boğabilmek için İstanbul düğümüne el atmıştı.
- 08:05İngiltere'nin Asya Tehlikesi Planı
- İngiltere, Anadolu güneyinde Irak'ın bir kısmı da dahil olmak üzere bir Kürdistan, Van Gölü'ne kadar, Van Gölü'nün kuzeyinden Erivan'a kadar büyütülmüş bir Ermenistan kurmayı planlıyordu.
- Bu şekilde Hazar petrol sahası ile Basra petrol sahasını kendi güdümünde bir koridorla sağlamış olacaktı.
- Mustafa Kemal, Moskova'nın da ortaklığını sağlayarak bu koridoru kırar, Sevr'in bu oyununu parçalar.
- 08:51Günümüzdeki Emperyalist Stratejiler
- Günümüzde İngiltere'nin 1920'lerde kurduğu çemberin gene İngiltere'nin ortaklığında ABD tarafından kurulmakta olduğunu görüyoruz.
- Irak'tan kuzeye doğru Türkiye üzerinde bir Kürdistan gündemdedir ve mücadelesi verilmektedir.
- Kafkaslar bölgesinde ABD'nin Gürcistan'da, Ermenistan'da, yabancı sermaye ile de Azerbaycan'da üsleri vardır.
- 10:42Emperyalistlerin Planının Tutmaması
- Emperyalistlerin planı tutmadı, Bolşevikler Türk milli hareketinin yardımıyla 28 Nisan 1920 günü Azerbaycan'da iktidarı ele geçirdiler.
- Ankara'daki devrimci karargah Azerbaycan'ın Bolşevik olması için bizzat çalıştı.
- İngiltere buna rağmen Gürcistan'ın başkenti Çiftçisi kendi üssü haline getirdi ve oradan destekleyerek Dağıslar ve Terek bölgesinde kendisiyle işbirliği yapan bir hükümet kurdu.
- 11:46Ermeni Sorununun Tahlili
- Ermenistan, doğu ihtilal makinesinin iyi işlemesine mani olmak için bu ihtilalden etkilenecekler tarafından makinenin çarkları arasına sıkıştırılmış yabancı bir cisimden başka bir şey değildir.
- Makineyi işletmek isteyenler büyük bir maharetle bu yabancı cismi çarklar arasından çıkarmayı başardılar.
- Ermeni meselesi, dar milliyetçi bakış açısından değil, dünya tarihinin bir parçası olarak tahlil edilmiştir.
- 12:58Ermeni Sorununun Gerçek Anlamı
- Dünya ikiye ayrılmıştır: emperyalistler vardır, ezilenler vardır ve ezilenler emperyalistlere karşı mücadelelerinde birlik olmak durumundadırlar.
- Ermeniler ise ezilenlerin emperyalistlere karşı yürüttükleri bu mücadelenin arasına sokulmuş bir kamadır ve İngiliz emperyalizminin bölgedeki dayanak noktasıdır.
- Ermenilerin MPS'ler tarafından kışkırtılarak bölgede olumsuz bir rol oynamaya başlamalarının ne gibi bir tehlike arz edeceğini hesap etmeleri söz konusudur.
- 14:11Sovyet Kızıl Ordusu'nun Kafkasya İlerleyişi
- Sovyet Kızıl Ordusu batıdaki işini bitirdikten sonra Kafkasya'da ilerlemeye başladı ve bu ilerleme Ankara'da coşkuyla karşılandı.
- Sovyetler Birliği'nde iç savaş bitmiş değildi; Kafkasya, Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan'da İngilizlerin desteklediği Menşevik iktidarlar vardı.
- Kızıl Ordu'nun Kafkasya'da kazandığı her başarı, Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde büyük sevinçle karşılanıyordu.
- 15:52İki Devrimci Hükümet Arasındaki İlişki
- İki devrimci hükümet arasındaki yakın ilişki emperyalizmin oyununu bozdu; Sovyet ordusu kuzeyden ve doğudan, Türk ordusu ise batıdan yüklenerek İngiliz işbirlikçisi rejimleri iki cephede savaşmak zorunda bıraktı.
- İngilizler ellerindeki mevzileri kaybetti, Rusya'daki iç savaşta yenildi ve Gürcistan ve Ermenistan'daki İngiliz hükümetlerinin devrilmesiyle emperyalizmin Kafkaslardaki son nevzileri düştü.
- Atatürk'ün ve Kemalist önderliğin bir doğu ihtilali sonucunu çıkarması, Anadolu'daki bir mücadelenin başarısı açısından değil, yeni devrimci dalgaların geleceğini ve bunların bir topyekun doğu devrimine yol açacağı tespiti olarak değerlendirilmelidir.
- 17:43Asrın Prensipleri Makalesi
- Milli Gazete'nin 21 Şubat 1920 tarihinde yer alan "Asrın Prensipleri" makalesi, Kemalist önderliğin milliyetçilik ilkesinin temellerini oluşturur.
- Makale, Wilson Prensiplerinden hareketle Kemalist önderliğin ulusal soruna bakış açısını ve siyasetini özetliyor.
- Ulusal sorun, sömürgeler, sömürge milletlerin ve uluslaşma sürecindeki milletlerin hakları meselesidir.
- 19:19Wilson Prensipleri ve Milliyetçilik
- Wilson'un ulusların kendi kaderlerini, sömürge ulusların bağımsızlıklarını kazanma konusundaki esas çıkış noktası, o dönemki sömürge imparatorluklarıyla Amerika'nın rekabetinden kaynaklanan bir dayanaktır.
- İrklara ve tarihin açıklıkla tayin edemediği hatıralara dayanarak, bir sınır içinde yaşayan insanları birbiriyle mücadeleye sevk edecek bir milliyet prensibi asrın prensibi sayılamaz.
- Wilson Prensipleri açıklanınca İstanbul'da bir Wilson Prensipleri Cemiyeti kuruldu ve bu cemiyetin üyeleri arasında Ali Kemal ve Yunus Nadide gibi aydınlar da vardı.
- 20:49Milli Kuvvetler ve Milliyetçilik
- Milli Kuvvetler içinde milliyetçilik konusunda bir netliğe, açıklığa ihtiyaç duyuluyordu.
- Sovyetler Birliği coğrafyasında İngilizlerin ve Fransızların kışkırttığı milli aylık hareketleri vardı ve Kafkasya'da ve Orta Asya'da iç savaş sürüyordu.
- Kemalist önderlik hem Sovyetler Birliği coğrafyası içerisindeki İngilizlerle işbirliği yapan milliyetçi hareketlerle kendi aralarında bir sınır çekme ihtiyacını duyuyor hem de dünya siyaseti içerisindeki milli sömürge ve Rusların milli meselelerini ele alış konusunda bir netlik ihtiyacı duyuyordu.
- 21:54İngilizlerin Kafkas Planları
- İngiltere, Kemalist yönetimi Sovyetlerden koparma ve kendi Kafkas planlarına uygun bir çizgiye getirmek amacıyla Kafkas Halkları Federasyonu'nu Türkiye'nin himayesi altına verme planını kullandı.
- Bu plan içinde İttihat ve Terakki'nin eski kadrolarından Enver Paşa ve ekibi kullanıldı ve onlar Asya'daki tüm Türk topluluklarını tek çatı altında toplayan büyük bir devlet tasarlıyorlardı.
- Bu Türk topluluklarının önemli bir kısmı Sovyet Rusya'nın toprak sınırları içinde yaşıyordu ve Enver Paşa'nın önderliğini yaptığı Panturan İshak'ın onları Sovyet düşmanlığına sürükledi.
- 22:45Panturanizm ve İngiliz Emperyalizmi
- Hakimiyeti Milli Gazete'nin birçok makalesinde Panturanizm hakkında görüşlere yer veriliyor; Turanizm bir nevi emperyalizm olmak itibarıyla Türkiye'de bir hayalden ibarettir.
- Bolşeviklere karşı mücadele İngiliz hesabına çalışmaktan başka bir şey değildir.
- İngiltere güneş batmayan bir imparatorluk oluşturmuş, dünyanın yarısından fazlasına hükmeden bir coğrafyaya sahip olmuştu.
- 23:30Doğu Politikası ve Milli Mücadele
- Doğu'daki İngiliz varlığına yönelik hareket, Afganistan'da, Hindistan'da, Pakistan'da ve Endonezya'da İngiliz menfaatlerine karşı olan hareketlere yönelik destek olma politikalarıdır.
- Abdülhamid'in panislamist politikası, İngiliz politikasına karşı hareket etmek için bir strateji olarak kullanılmıştır.
- Türkiye'nin karşısına tek bir şey var: sömürgeci devlet olan İngiliz ve İngiliz politikası.
- 24:47Milli Mücadele ve Pantürkizm
- Enver Paşa Moskova'da uzun süren ikametinde Orta Asya'da İngilizlere karşı bir Türk hareketi geliştireceğini söylüyor ama gidip tam da İngilizlerin desteklediği hareketin içine düşüyor ve onların başına geçiyor.
- Orta Asya'daki İngiliz destekli Türk milliyetçisi hareketlerle Anadolu'daki İngiliz emperyalizmine karşı dövüşen milli hareket, bu konuda netleşmeye ihtiyaç duyuyor.
- Bugün kendisine Türk milliyetçiliği diyen akımların çoğu geçmişten bugüne Mustafa Kemal önderliğindeki Anadolu'daki hareketi soğukluğun temelinde bu yatıyor.
- 26:17Asrın Prensipleri Makalesinin İçeriği
- Makalede ırk birliğine dayalı birliklerin gerici olduğu vurgulanıyor; Slav birliği, Cermen birliği, Latin birliği gibi teoriler kuru bir teoriden ibaret kaldı.
- Makalenin girişinde sömürge ulusların, bağımlı ulusların ulusal bağımsızlıklarını kazanması sorunu doğrudan doğruya emperyalizme karşı mücadele sorunu olarak koyuluyor.
- Sorunun bugün emperyalizme karşı mücadele olduğu, Osmanlı İmparatorluğu'nda olduğu gibi uzun yıllar feodal imparatorluklar içerisinde bir arada yaşamış küçük kavimlerin birbirine karşı boğazlaşması mücadelesi değil, doğrudan doğruya sorunun emperyalizme karşı mücadele olduğu belirtiliyor.
- 27:31Emperyalizm ve Küçük Milletler
- Arazi ve sınırlar üzerinde başlayan mülk edinme davalarının, zayıf milletleri kuvvetli milletlere bağlı bulunduracak yeni haklar doğurması ve yeni bir emperyalizme varması ihtimali ortadan kalkmamıştır.
- Avrupa emperyalizminin eski şekilde devam edebilmek için, bağımsız ve milliyetlerine bağlı küçük kavimleri bir diğeriyle mücadeleye sevk ederek, bir tarafı himaye etmek suretiyle asırlık siyasetini tekrara yol bulması mümkündür.
- Küçük milletlerin emperyalizme karşı birliğini savunma ve kendi aralarındaki sorunları ırk ve kavmiyet temelindeki mücadelelere değil, kardeşlik ve eşitlik temelinde çözme ilkesi vurgulanmaktadır.
- 29:06Kürt Sorunu ve Emperyalizm
- Kürt sorunun çıkmaza girmesindeki temel meselelerden biri önce çıkmaza girmesi ve sonra da emperyalizmin yediğine düşmesidir.
- Kürt halkının milli hakları konusunda Türk halkıyla birlikte hareket etmek yerine kavgaya tutuşması, meseleyi Türk-Kürt sorununa indirgeyip mücadeleyi bu şekilde sürdürmesi, Amerika-Avrupa'nın duruma aradaki çatlaktan sızarak müdahale etmesine yol açmıştır.
- Sivas Kongresi'nde kabul edilen beyannamenin birinci maddesinde Osmanlı Devleti'nin tasavvur edilen sınırı, Türk ve Kürtlerle meşgul olan araziyi ihtiva ettiği belirtilmiştir.
- 30:17Mustafa Kemal'in Kürt Hakkındaki Görüşleri
- Mustafa Kemal, Kazım Karabekir'e gönderdiği 16 Haziran 1919 tarihli yazıda Kürtleri öz kardeş olarak avuumuza katıp tekmil milleti bir nokta etrafında birleştirmek ve bunu dünyaya müdafaa-i hukuk-u milliye cemiyetleri vasıtasıyla göstermek karar ve azminde olduğunu belirtmiştir.
- 28 Mayıs 1919 tarihinde Diyarbakır mebusu Kamil Bilekliği tel yazısında Kürt ve Türk'ü iki kardeş ırk olarak tanımlamıştır.
- Emperyalizmin milliyetçiliği bölücüdür, Kürtleri zenginlikleri bölmek için kullanır; devrimci milliyetçilik ise birleştiricidir, düşman değil kardeş olarak görür, uyarır ve kazanır.
- 31:24Erzurum Mebusu Süleyman Necati Bey'in Konuşması
- Belgesel, 3 Kasım 1922 tarihinde Meclis kürsüsünden yapılan Erzurum mebusu Süleyman Necati Bey'e ait bir konuşma ile bitirilmektedir.
- Necati Bey, denizi buraya gönderenlerin büyük bir kısmının da Kürt olduğundan burada o vatan kardeşlerinin duygularına tercüman olmak üzere geldiğini söylüyor.
- Bugün öyle bir Türk yoktur ki dayısı, damadı veyahut yeğeni Kürt olmasın; öyle bir Kürt yoktur ki onun damadı, yeğeni veyahut dayısı Türk olmasın.