Buradasın

Türk Tarihi Belgeseli: Kars Cumhuriyeti, Hatay ve Batı Trakya

youtube.com/watch?v=UnwcPqjb51w

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Türk tarihindeki önemli olayları anlatan bir belgesel formatındadır. Videoda Yakup Şevki Paşa, Cihangiroğlu İbrahim Bey, Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Enver Paşa, Hafız Salih Efendi, Süleyman Askeri Bey, Yüzbaşı Fuat Balkan ve Peştreli Tevfik Bey gibi önemli tarihi şahsiyetler yer almaktadır.
Video, dört ana bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde 1878-1879 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Kars Cumhuriyeti'nin kuruluşu ve kısa ömrü anlatılmaktadır. İkinci bölümde 1919-1938 yılları arasında Hatay'ın Türkiye'ye katılması süreci ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde Hatay meselesi ve 1939'da Hatay'ın Türkiye'ye katılması anlatılmaktadır. Son bölümde ise Balkan Savaşları sonrası kurulan ve sadece 60 gün ayakta kalan Batı Trakya Türk Cumhuriyeti'nin tarihi ve günümüzdeki durumu aktarılmaktadır.
Belgeselde ayrıca bölgedeki Ruslaştırma politikaları, Ermeni ve Gürcü tehditleri, İngilizlerin rolü, Fransa'nın Hatay işgali, Lozan Antlaşması ve Batı Trakya Türklerinin Bulgar Devleti altında yaşadığı dönemde yaşanan zorluklar gibi önemli tarihsel konular da detaylı şekilde ele alınmaktadır.

00:12Kars Cumhuriyeti'nin Kuruluşu: Kars Cumhuriyeti, bir diğer adıyla Güneybatı Kafkas Geçici Hükümeti, I. Dünya Savaşı sonrası belirsizliğin hakim olduğu dönemde 18 Ocak 1919'da yapılan Büyük Kars Kongresi sonucunda kuruldu.
Cumhuriyet 12 Nisan'da İngilizlerin Kars'ı Ermenilere vermesiyle yıkıldı.
Video, bu cumhuriyetin ömrünün neden kısa sürdüğünü ve Rusya sınırının hemen yanında kurulan bu cumhuriyete neden Ruslar değil de İngilizler rahat vermediğini açıklamayı amaçlıyor.
01:08Berlin Antlaşması ve Ruslaştırma Politikası: 1878-1879 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'na göre Kars, Ardahan ve Batum Rusya'ya, Doğubeyazıt ve Eleşkirt Vadisi ise Osmanlı Devleti'ne bırakıldı.
Ruslar bölgeyi ele geçirdikten sonra Ruslaştırma politikasına girişerek Türk halkını baskılarla göç ettirip Anadolu ile Azerbaycan arasındaki bağlantıyı kesmeye çalıştılar.
Bölgenin demografik yapısını değiştirmek için Anadolu'dan yaklaşık 120 bin Rum ve Ermeni Kars topraklarına yerleştirildi.
02:37Rusların Başkalaştırma Politikaları: Rusların askeri, dini ve eğitim alanlarında yapılan değişikliklerle köylerde yalnızca Rus okulları açılarak çocukların Rusça eğitim görmeleri amaçlandı.
Dini bütünlüğün bozulması için Kur'an-ı Kerim dışında her türlü dini kitap ve dergi yasaklandı, Sünni ve Şiiler adına ayrı ayrı müftülükler oluşturuldu.
Askeri alanda yapılan değişikliklerle Türkler yalnızca 1,5 ruble karşılığında askerlikten muaf tutulurken, orduya yalnızca Ermeni, Rum ve Gürcü erkekler kabul edildi.
03:33Birinci Dünya Savaşı ve Bolşevik Devrimi: 1914'te Birinci Dünya Savaşı patlak verdi ve Osmanlı Devleti ilk muharebelerini Kafkas cephesinde Ruslara karşı vermekteydi.
Ruslar, bağımsızlık isteyen Ermenileri teşkilatlandırarak Kafkasya'daki Türkler'e karşı harekete geçirdi.
18 Aralık 1917'de Osmanlı Devleti ile imzalanan Erzincan Mütarekesi gereğince Rus ordusuna bölgeden çekilme emri verildi.
04:49Osmanlı Devleti'nin Topraklarını Geri Alma Çabaları: Osmanlı Devleti, Ruslardan boşalan eski topraklarının kendisine verilmesi için diplomatik girişimlere başladı ancak sonuç alamadı.
Diplomatik çabaların sonuç vermemesi üzerine Osmanlı ordusu harekete geçerek 25 Mart 1918'de Oltu'yu, 28 Mart'ta Artvin'i, 3 Nisan'da Ardahan'ı, 14 Nisan'da Batum'u ve 25 Nisan'da Kars'ı ele geçirdi.
12 Haziran 1918'de yapılan oylamada bölge halkının çoğunluğu Osmanlı Devleti ile tekrar birleşmeyi seçti ve 15 Ağustos 1918 tarihinde Padişah I. Vahdettin tarafından yayınlanan bir beyanname ile bölge resmen anavatana ilhak edildi.
05:38Mondros Mütarekesi ve Bölgenin Tahliyesi: Mondros Mütarekesi ile fiilen sona eren Osmanlı İmparatorluğu, artık İtilaf Devletlerinin açık hedefi haline gelmişti.
Anlaşma hükümlerine göre Batum İngilizler tarafından işgal edilirken, 26 Mayıs'ta Gürcistan, 28 Mayıs'ta ise Azerbaycan ve Ermenistan üst üste bağımsızlıklarını ilan etti.
Kars ve Ardahan Ermeni ve Gürcü tehdidi altında kaldı ve düşman işgaline uğramak istemeyen bölge halkı can, mal ve namuslarını korumak için silahlanmaya başladı.
06:53Milli Teşkilatlar ve Kars İslam Şurası: Ahıska çevresinde 29 Ekim 1918'de Ömer Faik Bey başkanlığında Ahıska Hükümeti, 3 Kasım 1918'de Emir Bey Ekberzade başkanlığında ise İğdır'da Aras Türk Hükümeti kuruldu.
Kars'ta bulunan Yakup Şevki Paşa, Kars'ın düşman hakimiyeti altına girmesini engellemek amacıyla 5 Kasım 1918'de Kars İslam Şurası'nı kurdu.
Şuranın kurulmasından sonra kongre yapılarak Kepenekçi Emin Ağa başkan, Piroğlu Fahrettin Bey ise yardımcı olarak seçildi ve hem Ahıska hükümetine hem de Aras Türk hükümetine delegeler gönderildi.
08:02İngilizlerin Kars'a müdahalesi: 6 Ocak'ta Batum'dan Ermenistan'a giden İngiliz General Walker, 7 Ocak'ta Kars'a geçerek Yakup Şevki Paşa ile görüşme talebinde bulundu.
General Walker, 12 Ocak'ta birkaç İngiliz subayı ve 200 ermeni askerinin Kars'a gelip hükümet idaresini ele alacağını ve bu yüzden derhal Kars'ın boşaltılmasını talep etti.
Şevki Paşa ve Şura hükümet yetkilileri, bölgede çoğunluğunu Müslüman Türklerin oluşturduğu milli bir hükümetin kurulduğunu, Kars'ta bir Ermeni hükümetinin kurulmasını bırak, tek bir Ermeni'nin dahi bölgeye ayak basmasına müsaade edilmeyeceğini ilettiler.
08:43Kars Kafkas Cumhuriyeti'nin Kuruluşu: 17 Ocak 1919'da acilen toplanan hükümet yetkilileri, 3. Kars Kongresi'ni düzenledi ve kongrede alınan karar ile Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti yani bilinen adıyla Kars Kafkas Cumhuriyeti'nin kurulduğu resmen ilan edildi.
Devletin merkezi Kars olurken, Kars, Ardahan, Batum, Nahçivan, Ordubat, Curfa, Ahıska ve Ahılkelek olarak belirlendi.
Yeni hükümetin başkanlığına Cihangiroğlu İbrahim Bey getirilirken, hükümetin bayrağı beyaz, yeşil ve siyahtan oluşan üç renkli zemin üzerine ay yıldızlı Türk bayrağı olarak belirlendi.
09:44Kafkas Hükümeti'nin Zorlukları: Kafkas Hükümeti komşu ülkelerle iyi ilişkiler kurmasına özen gösterse de Ermeni ve Gürcüler bu hükümetin varlığından oldukça rahatsızdı.
Azerbaycan Hükümeti, Garbi Kafkas Cumhuriyeti'nin tanıdığını ilan ederek hükümete karşı yapılacak bir düşmanlığı kendine yapılmış sayacağını açıkladı.
İngilizler, Gürcüleri kışkırtarak 20 bin kişilik Gürcü ordusunun Kafkas Hükümetine saldırmasını sağladı ve 1 Mart 1919'da başlayan saldırılar sonucunda Gürcü askerler Azguri, Ahıska, Ahılkelek ve Ardahan'ı işgal ederken, işgal ettikleri yerlerde kadın, çocuk, yaşlı demeden 600 sivili katlettiler.
11:12Kafkas Hükümeti'nin Yıkılışı: 26 Mart 1919'da Kafkasya İngiliz Umum Kumandanı General Thompson, Cenubi Garbi Kafkas Hükümetini Ermeniler ile Gürcüler arasında paylaştırmaya karar verdi.
İngilizler, 13 Nisan 1919'da Kars Kafkas Hükümetini dağıtarak ileri gelen 12 hükümet yetkilisini tutukladı ve 30 Nisan 1919'da tüm toprakları Ermenilere teslim etti.
Azerbaycan Dışişleri Bakanı, İngiltere Genelkurmaylığı'na Kars'ın Ermeniler ile Gürcüler arasında bölüştürülmesini protesto ettiğini bildirdi.
13:22Hatay Cumhuriyeti'nin Tarihi: I. Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle nüfusunun çoğu Türk olmasına rağmen Fransızlara bırakılan İskenderun Sancağı, bağımsızlığına kadar Fransa ile Türkiye arasında büyük sorunlara yol açmıştı.
Mustafa Kemal ve İsmet İnönü'nün yoğun uğraşları sonucu Hatay, II. Dünya Savaşı'nın başlamasına kısa bir süre kala Türkiye topraklarına katıldı.
14:09İskenderun Sancağı'nın Fransız İşgali: Mondros Ateşkes Antlaşması'nın 11 Aralık 1918 tarihinde İskenderun Sancağı işgal edildi, ancak Ankara Antlaşması'nda Suriye'ye bırakılmak zorunda kalındı.
Ankara Antlaşması'na eklenen özel madde ile İskenderun Sancağında özel bir yönetim rejimi kurulması ve Türkçe'nin resmi dil olarak kullanılması zorunlu kılındı.
1921 yılında İskenderun Sancağı Halep'e bağlanırken, 1924 yılında Suriye Devleti kurulunca buraya bağlı özerk bir hal aldı.
16:25Türkiye'nin Komşularıyla İlişkileri: 1932'de Milletler Cemiyeti'ne üye olundu, 1934'te Balkan Antantı ve 1937'de Sadabat Paktı'nı imzalayarak Balkanlar'ın ve Ortadoğu'nun barış ve istikrarı için hizmetlerde bulunmaya başladı.
1934 yılından itibaren Hitler Almanyası ve Mussolini İtalya'sının yarattığı tehlike, Türkiye ile Avrupa'yı birbirine daha da yakınlaştırdı.
1936 yılında Boğazlarda Türk egemenliğini sınırlayan Lozan Boğazlar Sözleşmesi'nin feshedilmesi ve yerine Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalanması sağlandı.
17:48Hatay Sorununun Çözümü: Atatürk, İskenderun sorununun bir an önce kesin bir çözüme kavuşturulmasının zamanının geldiğini anladı ve Fransa ile Suriye arasında süren görüşmelerde Fransa'nın İskenderun Sancağı üzerindeki haklarını Suriye'ye devredecek olması, sancağın statü sorununu tekrar ortaya çıkardı.
9 Eylül 1936 tarihinde Fransa ile Suriye anlaşarak Fransa'nın Suriye mandası yıkıldı ve Suriye bağımsız devlet statüsü kazandı, ancak İskenderun Sancağına tanınan bazı haklardan hiç bahsedilmemiş olması Türk hükümetinin tepkisini çekti.
27 Ocak 1937 tarihinde alınan kararla İskenderun Sancağı için bir anayasa hazırlanacağı, iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Suriye Devleti'ne bağlı kalacağı ancak Suriye Devleti'nin sancağın statüsünü değiştiremeyeceği açıklandı.
19:56Hatay'daki Olaylar: Hatay'ın geleceği açısından beliren iyimser hava çok fazla uzun sürmedi, bölgedeki Fransız temsilcilerinin uygulamaları ve Hatay'ın bağımsızlığını köstekleyici faaliyetleri Türk halkı ile yönetimi karşı karşıya getirdi.
Haziran 1937'de Suriye Parlamentosu'nun Hatay'ın özerkliğini tanımadığını, İskenderun Sancağı'nın Suriye topraklarının bir parçası olduğunu açıklamasıyla işler iyice içinden çıkılamaz bir hal aldı.
1937 Mayıs'ında yapılması planlanan Hatay milletvekili seçimlerinin bir sene geçmesine rağmen bir türlü yapılamaması üzerine Türkiye hem Fransa'ya hem Suriye'ye hem de Milletler Cemiyeti'ne sert nota verdi ve Türk ordusu Hatay sınırına 30 bin kişilik bir askeri kuvveti yayarak savaş pozisyonu aldı.
21:14Hatay Meselesinin Çözümü: Fransa, Türkiye'nin sert tutumu ve Hitler'in Avusturya'yı ilhak etmesiyle durumun gerginleşmesi üzerine Hatay meselesinde Türkiye'ye karşı daha yumuşak bir tutum izlemeye başladı.
Türkiye ve Fransa arasında yapılan görüşmeler sonunda Hatay'a iki taraftan da 2500 er askerin yerleştirilmesi kararlaştırıldı ve Türk kuvvetleri 4 Temmuz 1938'den itibaren Hatay'a girmeye başladı.
2 Eylül 1938'de Türk ve Fransız ordularının himayesi altında yapılan millet meclisi seçiminde Atatürk'ün adayı Tayfur Sökmen Hatay Cumhurbaşkanlığına getirildi.
22:24Hatay Devleti'nin Kuruluşu: Hükümet Hatay Anayasasını kabul ederken, devletin resmi adı Hatay Devleti, yönetim şekli cumhuriyet olarak belirlendi.
Atatürk'ün çizdiği bayrak Hatay bayrağı olarak kabul edilirken, Türk İstiklal Marşı Hatay Devleti'nin de milli marşı olarak kabul edildi.
10 Kasım 1938'de Atatürk'ün vefat etmesi tüm ülkeyi hüzne boğdu ve İsmet İnönü, Hatay'ın Türkiye'ye katılımını sağlamak için kolları sıvadı.
23:14Hatay'ın Türkiye'ye Katılması: Hitler'in Çekoslovakya'yı işgal etmesi ve Polonya'ya göz koyması, Hitler'in doğuya doğru genişleme isteğini ortaya çıkardı.
7 Nisan 1939'da İtalya'nın Arnavutluk'u işgal etmesi üzerine İngiltere, Hatay konusunda Fransa'ya baskı yapmaya başladı ve Fransa, Hatay sorununun Türkiye'nin istediği gibi çözümüne razı oldu.
23 Haziran 1939'da Ankara'da Hatay konusunda anlaşmanın imzalanması ile Fransa, Hatay'ın Türkiye'ye katılmasını resmen kabul etti.
24:57Batı Trakya Türk Cumhuriyeti: Batı Trakya Türk Cumhuriyeti, Balkan Savaşları'nın ardından 31 Ağustos 1913'te tarihinde Batı Trakya'daki Türkler ve Müslüman Slavlar tarafından kurulan ancak yalnızca 60 gün ayakta kalabilen ilk Türk Cumhuriyeti.
Bu cumhuriyetin kendisine ait bayrağı, hukuk sistemi, posta pulu, pasaportu ve resmi gazetesi mevcut olsa da o dönem Osmanlı Devleti dahil neredeyse hiçbir ülke tarafından tanınmadı.
Balkan Savaşları'nın ardından kaybedilen topraklarda kalan Müslüman ve Türklerin bir kısmı zulüm ve katliamlara maruz kalırken, yerinden yurdundan edilen sayısız Türk İstanbul'a doğru sel gibi akmaya başladı.
28:30Batı Trakya Türk Cumhuriyeti'nin Kuruluşu: Balkan Savaşları'nın ardından kaybedilen topraklarda kalan Müslüman ve Türklerin bir kısmı zulüm ve katliamlara maruz kalırken, yerinden yurdundan edilen sayısız Türk İstanbul'a doğru sel gibi akmaya başladı.
15 Ağustos 1913 tarihinde Enver Paşa'nın emri ile Kuşçubaşı Eşref Paşa komutasındaki 116 kişilik birlik gizlice Batı Trakya'ya gönderildi ve "Kuvayi Milliye" tabiri ilk kez bu bölgede kullanıldı.
31 Ağustos 1913 tarihinde Gümülcine'nin ele geçirildiği tarihte geçici hükümet oluşturularak Hafız Salih Efendi başkanlığında Garbi Trakya Hukumeti Muvakkatiyesi kuruldu.
30:09Batı Trakya Türk Cumhuriyeti'nin Bağımsızlığı: Osmanlı hükümeti daha önce Batı Trakya'ya gönderdiği kişilere geri dönün emri vermişti, fakat bölgedeki yöneticilere iletilen bu emir ters tepti ve hükümet Süleyman Askeri Bey önderliğinde tam bağımsızlık ilanına karar verdi.
Bağımsız cumhuriyet kendisine yeşil, beyaz ve siyah renkler üzerine ay ve üç yıldızı olan bir bayrak tasarlayarak tüm resmi binalarda göndere çekti.
Batı Trakya Cumhuriyeti'nin bir de ordusu kurularak fiilen 29.170 asker silah altına alındı ve 61 bin kişilik bir orduyu besleme yetecek kadar bütçe hazırlanarak yasa tasarısı olarak hükümete sunuldu.
31:32Batı Trakya Türk Cumhuriyeti'nin Sonu: Bu yönetime ilk başlarda sıcak bakmayan Yunan ve Bulgar hükümetleri, daha sonra aralarında tampon bölge vazifesi gören Trakya Cumhuriyeti'ni resmen tanımışlardı.
29 Eylül 1913'te Bulgaristan ile imzalanan İstanbul Antlaşması ile bölge Bulgarlara bırakıldı ve anlaşma ile Bulgar hükümeti Batı Trakya Türklerine ayrıcalıklı haklar tanıyacaklarının taahhüdünü vermişti.
31 Ağustos 1913 tarihinde Gümülcine merkezli olarak kurulan ilk Türk Cumhuriyeti yaklaşık iki ay yaşadıktan sonra 25 Ekim 1913'te varlığı fiilen sona erdi.
32:41Batı Trakya Türklerinin Kurtuluş Mücadelesi: Batı Trakya Türkleri Bulgar Devleti altında ilk yıllarda sorunsuz yaşayabildiler, ancak 1914'te Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla durum değişti.
30 Temmuz 1915'te Yüzbaşı Fuat Balkan'ın idaresinde Batı Trakya Kurtuluş Komitesi kuruldu, ancak Osmanlı Devleti'nin mağlubiyetleri sonrasında Batı Trakya kaderine terk edildi.
30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Batı Trakyalıların düzenlediği kongre kararıyla Batı Trakya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu ve 27 Mayıs 1920'de Batı Trakya Hükümeti kuruldu.
33:52Lozan Antlaşması ve Sonrası: 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması'nın imzalanmasıyla Batı Trakya Türklerinin statüleri yeniden belirlendi.
10 Haziran 1930'da imzalanan anlaşma ile yerleşme tarihleri ne olursa olsun İstanbul durumları ve Batı Trakya Türklerinin hepsi yerleşik kabul edildi.
Anlaşma ile Yunanistan, Müslüman ve Türklerin kendi örf ve adetlerini, hukuk ve eğitim sistemlerini uygulayabileceklerini, dini kuruluşlarının tanınacağını kabul etti.
34:39Günümüzdeki Durum: Verilen sözler havada kaldı; 1950'den beri bölgede cami inşaatına izin verilmezken, mevcut camilerin bakımı da üstlenilmedi.
Okullarda Türkçe derslerin verilmesi kararı alınmasına rağmen 1951'den beri yıl sonu sınavlarının Yunanca yapılması zorunlu kılındı.
Günümüzde Batı Trakya'da 241 ilkokul, 2 lise ve 2 imam hatip lisesi bulunmaktadır, ancak son yıllarda medreselerdeki öğrenci sayıları düşürülmekte ve Türk yerleşim bölgelerine Yunan ortaokulları açılmaktadır.

Türk Tarihi Belgeseli: Kars Cumhuriyeti, Hatay ve Batı Trakya

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir