Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim dersi formatında olup, Türkiye'nin işlevsel bölgeleri ve kalkınma projeleri konusunu detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, bölge kavramını açıklayarak şekilsel ve işlevsel bölgeleri tanıtmakta, ardından Türkiye'deki işlevsel bölgelerin dört ana başlığı (işlevsel yönetim bölgeleri, işlevsel hizmet bölgeleri, işlevsel istatistik bölgeleri ve işlevsel plan proje bölgeleri) ele almaktadır. Daha sonra Türkiye'deki beş önemli kalkınma projesi (GAP, Doğu Karadeniz Projesi, Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi, Doğu Anadolu Projesi, Konya Ovaları Projesi ve Zonguldak-Bartın-Karabük Projesi) detaylı olarak incelenmektedir.
- Video ayrıca Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TUİK) istatistik bölge birimleri sınıflandırmasını ve Türkiye'nin bölgesel yapısını açıklamakta, son bölümde ise bölgesel kalkınma projeleri ve işlevsel istatistik bölgeleri arasındaki ilişki üzerine test soruları çözülmektedir.
- 00:03Bölge Kavramı ve Türleri
- Türkiye'nin işlevsel bölgeleri ve kalkınma projeleri konusu işlenecek.
- Yeryüzü, doğal unsurlara veya insanın sosyal, kültürel ve ekonomik etkinliklerine göre türdeş özellikli mekanlar belirlenerek sınırlandırılmıştır.
- Bölgeler şekilsel (formal) bölgeler ve işlevsel (fonksiyonel) bölgeler olmak üzere iki gruba ayrılır.
- 01:00Şekilsel ve İşlevsel Bölgeler
- Şekilsel bölgeler doğal şekilsel bölgeler ve beşeri şekilsel bölgeler olmak üzere ikiye ayrılır.
- İşlevsel bölgeler işlevsel yönetim bölgeleri, işlevsel hizmet bölgeleri, işlevsel istatistik bölgeleri ve işlevsel plan proje bölgeleri olarak dört ana başlık altında toplanabilir.
- Şekilsel bölgeler somut veriler ışığında sınıflandırılmış bölgelerdir ve toprak, su, tarım, hayvancılık, nüfus, yerleşme ve sanayi gibi hem doğal hem de beşeri unsurların ölçülüp sınıflandırıldığı alanlardır.
- 03:28İşlevsel Bölgeler
- İşlevsel bölgeler ekonomik ve kültürel yönden yerel, bölgesel, ulusal ve küresel çapta diğer bölgelerle etkileşim gösteren bölgelerdir.
- Türkiye'de işlevsel bölgeler bir merkez etrafında toplanmıştır ve bu merkez çeşitli faaliyetlerin işleyişini kontrol eden ve düzenleyen bir odak noktası konumundadır.
- Merkezler arasındaki etkileşimin artmasına bağlı olarak bölgelerin işlevsellikleri de artabilir ya da azalabilir.
- 04:24Türkiye'nin Bölgesel Kalkınma Projeleri
- Dünyada doğal kaynakların ve sermayenin dağılışının eşit olmayışı, sanayi devrimi ile birlikte ülkelerin ve bölgelerin ekonomik, siyasi, sosyokültürel yönden farklılıklarını daha da belirgin olmasına yol açmıştır.
- Türkiye'de bölgeler arası ekonomik ve sosyal farklılıkları gidermek için bölgesel kalkınma çalışmaları başlatılmıştır.
- İlk bölgesel kalkınma çalışmaları 1950'li yılların sonlarına doğru başlamış, potansiyel tespit edilen 16 bölgenin belirlenmesi ile çalışmalar başlamıştır.
- 06:27GAP Projesi
- Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Türkiye'nin en etkili ve en büyük projesidir ve 1970'lerde sadece sulama ve hidroelektrik enerji üretimi amaçlı bir proje olarak başlamıştır.
- GAP, Fırat ve Dicle nehirlerinin aşağı kısımları ile bunlar arasında uzanan 74 bin kilometrekareden fazla bir alanı kapsamaktadır ve Gaziantep, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şırnak, Batman ve Kilis illerinin tamamını veya belirli bir bölümünü içermektedir.
- GAP kapsamındaki illerin alan ve nüfus büyüklüğü Türkiye'nin %10,70 civarındadır.
- 07:35GAP Projesinin Amaçları ve Yatırımları
- GAP projesinin amaçları arasında ekonomik gelişimi artırarak GAP bölgesinin diğer bölgelerle gelir farklılıklarını azaltmak, bölgede kır ve kent alanlarının altyapısını geliştirmek, konut ihtiyacını karşılayıp mevcut konutları iyileştirmek, ulaştırma hizmetlerinin yapılmasını sağlamak, bölgedeki eğitim seviyesini yükseltmek ve kurumlar arasında eşgüdümü sağlamak bulunmaktadır.
- GAP kapsamında Fırat-Dicle havzasında 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve 1,80 milyon hektarlık sulama sistemlerinin yapımı öngörülmüştür.
- Projenin yılda 27 milyar kilovatsaat enerji üreteceği tahmin edilmektedir.
- 09:03GAP'ta Tarım
- GAP bölgesinde sanayi tarıma dayalıdır ve bölgenin tarıma dayalı sanayi kolları için büyük bir yatırım potansiyeli vardır.
- GAP bölgesi toplam arazi varlığının %43,60'sı bitkisel üretim, %29,40'u çayır ve mera, %19,20'si orman ve fundalık arazisidir.
- Mevcut durumda GAP bölgesi %58 oranla Türkiye pamuk üretiminin yarıdan fazlasını karşılamakta olup, kırmızı mercimeğin %97,5'ini, Antep fıstığının %93,5'ini, arpanın %16'sını, durum buğdayının %52,1'ini ile mısır'ın %29,9'u yine GAP bölgesinden karşılanmaktadır.
- 11:01GAP'ta Hayvancılık ve Su Ürünleri
- GAP bölgesinde hayvancılık genellikle meraya dayalı geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır ve Türkiye'de mevcut sığır varlığının yaklaşık %7,30'ü, koyun varlığının %16,20'si, keçi varlığının %22,80'i GAP bölgesinde bulunmaktadır.
- GAP bölgesinde barajların tamamlanması ile birlikte yaklaşık 198,47 hektar su yüzey alanı hedeflenmektedir.
- GAP tamamlandığında yaklaşık 32.500 ton yıllık balık üretimi, 50 milyon dolar gelir ve 6.500 kişiye istihdam oluşturması mümkün olabilecektir.
- 13:08GAP'ta Sanayi ve Sağlık
- GAP bölgesinde tarıma dayalı sanayinin gelişmesi diğer sanayi kollarının gelişmesine de ortam hazırlamıştır ve 2016 yılı sonu itibariyle 17 adet organize sanayi bölgesi tamamlanmıştır.
- Tamamlanan OSB'lerde 1.845 firma üretime geçmiş ve 164.109 kişiye istihdam olanağı sağlanmıştır.
- GAP'ta sağlık hizmetleri de gelişme göstermiştir ve 2008-2013 yılları arasında kamu hastanelerinde 3.643, Adıyaman Üniversitesi bünyesinde 200 ve Dicle Üniversitesi bünyesinde 395 adet hasta yatağı kapasitesi oluşturulmuş, toplamda 4.238 adet yatak hizmete sunulmuştur.
- 14:55Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP)
- Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP), Türkiye yüzölçümünün %6,20'sini kapsayan 48.256 km² büyüklüğünde dokuz il (Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Tokat ve Trabzon) içine alır.
- Projenin amaçları; bölgenin sosyo-kültürel gelişmesini sağlamak, ekonomik yapıyı güçlendirmek, ulaşım ve iletişim hizmetlerini güçlendirmek, kıyı kesimde ürün çeşitliliğini artırmak, turizm faaliyetlerini geliştirmek ve doğal kaynakların daha verimli kullanımını sağlamaktır.
- DOKAP bölgesi yaklaşık %37,37'si ormanlarla kaplıdır ve balıkçılık faaliyetleri açısından hem denizde hem de kara içi sularda önemli bir potansiyele sahiptir.
- 16:50Yeşil İrmak Havzası Gelişim Projesi
- Yeşil İrmak Havzası Gelişim Projesi kapsamında yer alan Yeşil İrmak Havzası 519 kilometre uzunluktadır ve Türkiye'deki 25 akarsu havzası arasında üçüncü sırada yer alır.
- Proje, Yeşil İrmak ve kollarında var olan kirlilik alanlarını tespit edip önlemek, erozyonla mücadele etmek, akış rejimini düzenleyici çalışmalar yapmak ve ekonomik-sosyokültürel kalkınmayı sağlamak amacıyla Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerini kapsar.
- Yeşil İrmak Havzası'nda coğrafi bilgi sistemlerinden yararlanılarak illerin uydu görüntüleri, yol güzergahları, yerleşim yerleri, idari sınırlar, su kaynakları, toprak, eğim, bakı, güneşlenme süresi ve meteoroloji verileri analiz edilmektedir.
- 18:36Doğu Anadolu Projesi (DAP)
- Doğu Anadolu Projesi (DAP), Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Hakkari, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Tunceli, Van ve Sivas illerini kapsar.
- Bölgenin ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayalıdır ancak tarım sektörünün verimliliği düşüktür; tarım alanlarının miras yoluyla küçülüp çok parçalı bir yapı arz etmesi, elverişsiz iklim koşulları ve engebeli yer şekilleri nedeniyle kış aylarında ulaşım hizmetlerinin aksaması verimliliğin düşük olmasında etkilidir.
- Projenin amaçları; gıda, tarım, hayvancılık sektöründe verimlilik ve katma değeri artırmak, bir kişi başına düşen geliri artırıp bölgeler arasındaki ekonomik farklılıkları azaltmak, bölge dışına göçü azaltmak ve kırsal ve kentsel alanlarda bölge halkının refah seviyesini yükseltmektir.
- 20:46Konya Ovaları Projesi (KOP)
- Konya Ovaları Projesi (KOP), Aksaray, Karaman, Konya, Niğde, Nevşehir, Kırıkkale, Kırşehir ve Yozgat illerinden oluşmaktadır.
- 1985 yılında başlayan bölgedeki çalışmalarla DS yatırımlarını da içine alarak gerçekleştirilen sulama projesine KOP adı verilmiştir.
- KOP, 1.100.000 hektar tarım arazisinin sulanacağı 14 adet sulama, 3 adet içme suyu, 1 adet enerji projesi olmak üzere toplam 18 adet projeden oluşmaktadır.
- 22:38Zonguldak-Bartın-Karabük Projesi (ZBK)
- Zonguldak-Bartın-Karabük Projesi (ZBK), kömüre ve çeliğe dayalı sanayiye olan bağımlılığı azaltarak yeni iş sahaları oluşturmak için hazırlanan projedir.
- Bölgenin en büyük ekonomik faaliyeti demir-çelik sanayisi ve madenciliktir ancak madencilikte yaşanan sorunlar nedeniyle bu sektörde istihdam oranlarında düşüşler yaşanmaktadır.
- Projenin amaçları; bölgede özelleştirilen veya küçülme kararı alan bazı sanayi ve madencilik kuruluşlarındaki değişimlerin sonucunda ortaya çıkacak ekonomik ve sosyal sonuçları belirlemek, yeni iş imkanları oluşturularak bölge dışına göçün önüne geçmek ve bölgenin ağırlıklı ekonomik yapısını teşkil eden tarım ve ormancılık faaliyetlerinde verimliliği artırmaktır.
- 26:45İşlevsel Yönetim Bölgeleri
- İşlevsel yönetim bölgeleri, devletin ülkeyi kolayca yönetmesi, hizmetlerin yurt geneline ulaşımının sağlanması ve denetim için yasaların dikkate alınmasıyla ayrılan bölümlere göre yönetilen bölgelerdir.
- İşlevsel yönetim bölgeleri iki ana başlık altında toplanabilir: yerel yönetimler (belediye ve muhtarlık) ve merkeze bağlı yönetimler (valilik ve kaymakamlıklar).
- Yerel yönetimler büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri, ilçe belediyeleri ve belde belediyeleri olarak dört gruptur; merkeze bağlı yönetimler ise büyükşehirlerin ve illerin valilikleri ile ilçelerin kaymakamlıklarıdır.
- 28:06İşlevsel Hizmet Bölgeleri
- İşlevsel hizmet bölgeleri, sağlık, eğitim, pazarlama, ticaret, güvenlik, barınma, eğlence, ulaştırma, iletişim, rekreasyon ve turizm faaliyetleri ile ilgili olarak belirlenen bölgelerdir.
- Hizmetlerin yurt geneline yayılışını sağlamak ve denetimini yapmak için yasalara bağlı olarak oluşturulan devlet kurumları arasında Türkiye İstatistik Kurumu, Karayolları Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü ve Türkiye Tarım Kredi Kooperatifler Birliği bulunmaktadır.
- Meteoroloji Genel Müdürlüğü meteorolojik verileri ve bilimsel araştırmalar ışığında en güvenilir şekilde sunan bir kurumdur; Karayolları Genel Müdürlüğü 18 bölge müdürlüğü ile Türkiye'deki karayolları ağını tespit ederken, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 26 bölge müdürlüğü ile Türkiye'deki bütün su kaynaklarının planlanması, yönetimi, geliştirilmesi ve işletilmesinden sorumludur.
- 29:59İstatistik Bölgeleri ve Türkiye İstatistik Kurumu
- Düzenli ve güvenilir istatistikler, ülkelerin gelişip kalkınabilmesi için yapılan planlamalarda önemli bir role sahiptir.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), Türkiye'nin sosyoekonomik yapısı hakkında her türlü veriyi elde etme görevini üstlenir.
- TUİK, istatistik bölge birimleri sınıflandırmasını, verilerin toplanmasını ve bölgesel politikaların sınırlarının çizilmesini sistematik bir şekilde yapar.
- 31:13Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemi
- 22 Eylül 2012 tarihli 4720 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konan istatistik bölge birimleri sınıflandırmasında ileri her bir düzey üç düzey olarak adlandırılmıştır.
- Coğrafi, ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan birbirine benzeyen komşu iller ekonomik etki alanları ve nüfus miktarları baz alınarak düzey iki ve düzey bir olarak sınıflandırılmıştır.
- Haritada düzey bir bölgeleri İstanbul, Batı Marmara, Ege, Doğu Marmara, Batı Anadolu, Akdeniz, Orta Anadolu, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Kuzeydoğu Anadolu, Ortadoğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu olmak üzere on iki bölgeden oluşmaktadır.
- 33:28Bölgesel Kalkınma Projeleri
- Türkiye'de bölgeler ve iller arasındaki kalkınma düzeyi farklıdır ve devlet bu farklılığı azaltmak için kalkınma düzeyinin düşük olduğu bölgelerde yatırım yapacak iş insanlarına kolaylık sağlamaktadır.
- Doğu Anadolu Projesi (DAP) kapsamında Gaziantep ve Batman bulunmazken, Van ve Malatya yer almaktadır.
- GAP'ın amaçları arasında sulamalı tarımın yaygınlaştırılması ve iş imkanlarının artması bulunurken, nadas alanlarının genişletilmesi değil, daraltılması hedeflenir.
- 35:33Diğer Bölgesel Projeler
- Yeşil İrmak Havzası Gelişim Projesi içinde Samsun, Amasya, Çorum ve Tokat illeri yer alırken, Ordu proje bölgesinde değildir.
- Zonguldak-Bartın-Karabük projesinin yapılma amaçları arasında yeni iş imkanları oluşturmak ve özel sektöre yeni yatırım alanları açmak vardır, ancak turizm faaliyetlerini çeşitlendirmek ve geliştirmek yer almamaktadır.
- Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yer şekillerinin engebeli olması, ulaşım ağının gelişmemiş olması, işsizliğin fazla olması ve fındık, çay, balıkçılıktan elde edilen gelirin düşük olması gibi olumsuzluklar, bölgenin kalkınma projesi yapılmasını sağlamıştır.
- 36:46Yönetim Bölgeleri ve Meteoroloji Bölge Müdürlüğü
- İşlevsel yönetim bölgeleri, yerel yönetimler ve merkeze bağlı yönetimler olmak üzere ikiye ayrılır.
- Belediyeler merkeze bağlı yönetimler değildir, valilik, il, kaymakamlık ve ilçe merkeze bağlı yönetimlerdir.
- Meteoroloji Genel Müdürlüğü bölge haritasındaki ikinci bölge müdürlüğünde Muğla ilinin yer aldığı söylenemez.