Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı'nda öğretim üyesi olan İpek Özkal Sayan'ın Türkiye'deki kamu personel sistemi hakkında yaptığı akademik bir sunumudur. Sunumda Maliye Bakanlığı çalışanları Mustafa Kemal Bey ve Kamil Bey de bulunmaktadır.
- Sunum, Türkiye'deki kamu personel sisteminin problem alanlarını altı başlık altında incelemektedir: kanun hükmünde kararnameler ve toplu sözleşmeler, liyakat ve kayırmacılık, sıkı kadro politikası, seçim dönemlerine yönelik personel politikası, taşeron personel sistemi, uzmanlıklar ve sicil yerine getirilen performans sistemi. Konuşmacı, KPSS sınavları, mülakat süreçleri, taşeron personel sistemi, uzmanlık meselesi ve performans değerlendirme sistemi gibi konuları detaylı şekilde ele almaktadır.
- Sunumun sonunda, Türkiye'de nasıl bir kamu personel sistemi gerektiği konusunda dört temel öneri sunulmaktadır: köklü değişikliklerin kanunlarla yapılması, sorunların kamuoyunda tartışılması, liyakat ilkesinin uygulanması ve uzun dönemli planlamalar yapılarak yönetilmesi. Konuşmacı, özellikle sağlık alanında yaşanan haksızlıkları eleştirmekte ve Türkiye'nin uzun dönemli bir istihdam politikası olmadığını vurgulamaktadır.
- 00:32Sunumun Tanıtımı
- İpek Özkal Sayan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı'nda öğretim üyesi olarak Türkiye'deki kamu personel sistemi konusunu anlatacak.
- Sunumda Türkiye'deki kamu personel sisteminin problem alanlarına dikkat çekilecek ve bu problem alanlarının nasıl çözülebileceği üzerinde kafa yorulacak.
- Sunumda altı başlık belirlenmiş: kanun hükmünde kararnameler ve toplu sözleşmeler, liyakat ve kayırmacılık, sıkı kadro politikası ve seçim dönemlerine yönelik personel politikası, taşeron personel, uzmanlıklar ve sicil yerine getirilen performans sistemi.
- 02:45Kanun Hükmünde Kararnameler ve Toplu Sözleşmeler
- Anayasanın 128. maddesine göre memurlar ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri kanunla düzenlenir.
- 1972'de TBMM'nin Bakanlar Kurulu'na kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermesiyle Türkiye'de kamu personel sistemi hızlı bir şekilde değiştirilmeye başlandı.
- 2011 yılında pek çok kanun hükmünde kararname çıktı, sicil sistemi kaldırıldı ve 5 bin uzman getirildi.
- 06:55Toplu Sözleşmelerin Önemi
- 2010 anayasa değişikliği ile toplu sözleşmeler kanun seviyesine çekildi ve sözleşmeci bir anlayış geldi.
- Anayasanın 128. maddesine ek bir hüküm geldi: "Mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır."
- Toplu sözleşmelerle personelin mali ve sosyal hakları değişebilecek, bu durum içinden çıkılmaz bir hal aldı.
- 09:38Liyakat ve Kayırmacılık
- Liyakat, devlet memurları kanununun temel ilkelerinden biridir ve kamu hizmetine girişin, görevlendirme ve yükselişin tüm yurttaşlara açık olması anlamına gelir.
- Liyakat sisteminin iki temel koşulu vardır: hizmete uygunluk ve tarafsızlık.
- 1999 yılından itibaren Türkiye'de genel sınav sistemine geçilmiş, KPSS (Kamu Personeli Seçme Sınavı) A grubu ve B grubu kadrolar için yapılır.
- 11:20Kamu Memurları Sınav Sistemi ve Sorunları
- A grubu kadrolar kariyer uzmanları için, B grubu kadrolar ise düz memurlar içindir ve KPSS sınavından sonra bakanlıklara başvurularak mülakat sınavına girilir.
- Merkezi bir sistem olduğu için KPSS'nin içeriği tartışılabilir, ancak özellikle kurumların yaptıkları mülakat sınavları şaibeli olabilir.
- Son dönemlerde kurumlara girmek için "torpil" (yakınlık) gereklidir; torpiller yarışıyor ve kiminin torpili daha yüksek mevkide çalışan oluyor.
- 13:23Danıştay Kararı ve Uygulanması
- 2008 yılında Danıştay, sözlü sınavda adayın sorulara verdiği yanıtların sesli ve görüntülü kayıt alınması gerektiğini, ayrıca sınav komisyonu üyelerinin not gerekçelerini ortaya konması gerektiğini karar vermiştir.
- 2009 yılında kaymakam adayları, 2010 yılında Sayıştay denetçisi seçimi ve 2011 yılında pek çok bakanlıkta uzmanlık sınavları, Danıştay'ın denetiminin dışına çıkarılmıştır.
- 659 sayılı kanun hükmünde kararname ile vergi müfettişleri ve mali uzmanlarının sözlü sınavlarının kayıt altına alınamayacağı belirtilmiştir.
- 15:51Çözüm Önerileri
- Danıştay kararının uygulanması, sınavların kameralarla incelenmesi ve kayıt altına alınması gerekmektedir.
- Kaymakamlar için giyim kuşam, davranış, özgeçmiş gibi konularda şeffaflık sağlanabilir, adaylar neden elendiklerini bu formlara bakarak öğrenebilirler.
- Liyakat ilkesinin uygulanması için kamu yönetiminde bir niyet olması ve siyasi iradenin isteği doğrultusunda bürokrasinin değişmesi gerekmektedir.
- 17:21Sıkı Kadro Politikası ve Seçim Dönemleri
- Türkiye'de kamu personel sisteminin merkezi örgütlenmesi Devlet Personel Başkanlığı, BİMCO, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Kamu İhale Kurumu tarafından yapılmaktadır.
- 2000'li yıllardan itibaren Türkiye'de sıkı kadro politikası uygulanmaya başlanmış, Maliye Bakanlığı kamu kurumlarında memur kadrosu vermemiştir.
- 2007 yılında seçim dönemi geçici işçiler kadrolarına nakledilmiş, 2009 yılında sözleşmeli personel sayısı 271.915'e, sürekli işçi sayısı 214.522'ye çıkmıştır.
- 20:18Sözleşmeli Personel Krizi ve İstihdam Politikası
- Sözleşmeli personel sayısı artırılmaya devam edildiğinde sözleşmelilikte kriz çıkmış, 2011 yılında 632 sayılı kanun hükmünde kararname ile sözleşmeli personel memur kadrosuna aktarılmıştır.
- 2013 yılında yerel yönetim personeli hiçbir sınava tabi tutulmadan sözleşmeli personel memur kadrosuna aktarılmıştır.
- Türkiye'nin geleceğe dönük uzun dönemli bir istihdam politikası yoktur, seçim dönemlerine yönelik kısa dönemli, geleceği düşünmeden oy almaya yönelik bir istihdam politikası mevcuttur.
- 22:51Taşeron Personel Sorunu
- 1988 ve 2003 yıllarında Devlet Memurları Kanunu'nda yapılan değişikliklerle Türkiye'de asli ve sürekli hizmetlerin taşeron personel tarafından yapılmasının yasal engeli kalmamıştır.
- Taşeron personel hastanelerde, belediyelerde, karayollarında ve üniversitelerde iş güvencesinden yoksun olarak, uzun çalışma süreleriyle ve farklı yerlerde çalıştırılmaktadır.
- Taşeron işçilik, kamu yönetiminin piyasalaşması ve Maliye Bakanlığı'nın izlediği politika çerçevesinde memur alamayan kurumların işlerini taşeron personel üzerinden görmeye çalışmasıyla tercih edilmektedir.
- 24:45Yargıtay ve Torba Kanunu
- Yargıtay kararlarına göre taşeron personel sadece işletmenin ve işin gereği olacak veya teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren işlerde çalıştırılabilir.
- 2004 yılında çıkarılan Torba Kanunu ile taşeron personel için idarelerce istihdam edilen personelin yeterli nitelik ve sayıda olmaması halinde personel çalıştırılmasına dayalı işlere ilişkin hizmetler için ihaleye çıkılabilir.
- Torba Kanunu ile bakanlar kurulu, hangi işlerde taşeron personel çalıştırılabileceğine karar verme yetkisine sahip kılınmıştır.
- 26:30Taşeron Personel Sayıları ve Çözüm Önerileri
- Taşeron personel sayısının 700-800 bin civarında olduğu söylenirken, 2012 yılında bir gazete tarafından 1.076.000 civarında olduğu belirtilmiştir.
- Yargıtay kararına uymak gerekiyor; asli ve sürekli kamu hizmetlerinin memurlar eliyle görülmesi, bunun dışında kalan uzmanlık isteyen ve geçici işler için ancak taşeron personel çalıştırılması öngörülebilir.
- Kamu personel sistemi devlet örgütlenmesinin kurucu unsurudur ve sosyal devlet perspektifinden bakıldığında taşeron personelin sorunları çözülebilir.
- 28:10Uzmanlık Meselesi
- 2003 yılına kadar uzmanlık meselesi sadece Maliye Bakanlığı'nda olan bir istihdam biçimiydi, ancak 666 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 2011 yılında Türkiye'de pek çok bakanlık için uzmanlık kadrosu oluşturulmuştur.
- 5.000 uzman ve uzman yardımcısı kadrosu ihdas edilmiştir, ancak bu düzenleme tartışılmadan, üniversitelerin ve yargı organlarının görüşleri alınmadan bir gece yapılmıştır.
- Bakanlıklarda asıl meslek memurları, konsolosluklar ve ihtisas memurları asıl işi yaparken, uzmanlık meselesi bakanlıklar içinde ciddi problemler oluşturuyor.
- 31:40Sicil ve Performans Sistemi
- Türkiye'de memurları değerlendiren bir sistem yoktur; 6111 sayılı Torba Kanunu ile 1879'dan beri uygulanan sicil sistemi kaldırılmıştır.
- Sicil sistemi yerine sözde performans değerlendirme sistemi getirilmiş ancak bu sistem Türkiye'deki sisteme uygun bir personel değerlendirme yöntemi değildir.
- Performans değerlendirmede yapılan işin tanımının çok net olması gerekir, ancak Türkiye'de bu tanım net değildir.
- 33:34Performans Değerlendirme Sisteminin Sorunları
- Performans değerlendirme sistemi, Türkiye'nin mevcut personel sistemine uygun değildir ve çalışanların iş tanımının dışındaki görevleri kabul etmeme hakkını kısıtlar.
- Sağlık alanında uygulanan performans değerlendirme sistemi, kanser ameliyatı gibi önemli sağlık hizmetlerinin sadece ameliyat sayısına, tetkik sayısına ve ilaç sayısına bakılarak değerlendirilmesi gibi haksızlıklara yol açmaktadır.
- Sağlık bakanlığında, beyin cerrahisindeki bir doktorun bin lira ücreti alırken dahiliyede bir doktorun beşbin lira performans ücreti alabilmesi gibi adaletsizlikler yaşanmaktadır.
- 35:18Dünya Trendleri ve Türkiye'deki Durum
- Türkiye'deki personel değerlendirme sistemine ilişkin reformlar gereklidir, ancak dünya trendlerini izleme isteği nedeniyle sicil sistemi yerine performans değerlendirme sistemi uygulanmaktadır.
- OECD ülkelerinin pek çoğunda performans değerlendirme uygulaması ve ücretleme sistemi başarısız olmuştur, sicil sistemi terk edilmiş ve performans değerlendirmesine geçilememiştir.
- Türkiye'de kamu personel sistemi için büyük bir eksiklik vardır ve dünya trendine uyum çabası bu eksikliği daha da derinleştirmiştir.
- 36:38Türkiye'de Kamu Personel Sistemi İçin Öneriler
- Türkiye'de köklü değişikliklerin, memurların özlük haklarına ilişkin değişikliklerin kanunlarla yapıldığı ve kamuoyunda tartışıldığı bir kamu personel sistemi gereklidir.
- Kamu personel sisteminin sorunlarının medyada, yazılı ve görsel basında tartışılması ve çözüm önerilerinin getirilmesi gerekmektedir.
- Sürekli hizmetlerin memurlar tarafından görüldüğü, taşeron personel gibi çalışma güvencesi olmayan, sözleşmeli personel gibi memurla kıyaslandığında güvencesi olmayan, istihdam biçimleri kısıtlı olduğu bir personel sistemi gereklidir.
- Liyakat ilkesinin geçerli olduğu, kanık sandığı sistemin özüne işlediği ve bu ülkeye bu ilkeye uygun alımların yapıldığı bir personel sistemi gereklidir.
- Günlük politikalarla değil uzun dönemli planlamalar yapılarak yönetilen bir personel yönetimi sistemi gereklidir.